Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Qrafika təsviri sənətin bir növüdür. Bura müxtəlif texniki üsullarla işlənmiş sənət əsərləri daxildir. Yunanca "graphike" – rəsm, şəkil deməkdir.
XIX əsrdə qrafikanın əsasını yalnız cizgilər, yaxud ağ və qara xətlər təşkil edirdi. Sonradan bu sənət növü daha da təkmilləşib. Kontur xətlər, cizgi, ləkə, həmçinin rəsm çəkilən əsas materialın ağ yerliyi qrafikanın əsas bədii vasitələrindən olub. İşlənmə texnikasına görə qrafika sənəti iki hissəyə ayrılır – rəsm və çap qrafikası. Onlardan ən qədim və ənənəvi növü rəsmdir. Karandaşla işlənilən rəsm əsasən kağızda, bəzən isə parça üzərində çəkilir. Bu rəsmlər yalnız bir nüsxədə yaranır. Bəzi əsərlər rəng baxımından zəngin olduğuna görə, onların boyakarlıqla yaxınlığı var: bunlar sulu boyalarla çəkilən (akvarel, quaş, tempera) və yaxud pastel (rəngli karandaş) texnikasında çəkilmiş rəsmlərdir. Qrafika üsulu ilə əsər, portret, mənzərə və s. janrlarda rəsmlər yaratmaq mümkündür. Qrafikanın digər bir növü olan çap qrafikasını rəsmdən fərqləndirən əsas cəhət odur ki, çap qrafikası əsərlərindən eyni keyfiyyətdə istənilən qədər nüsxə almaq mümkündür. Buraya metal, ağac, daş və maqnezium üzərində qazılmış və ya həkk olunmuş rəsmlər daxildir. Çap qrafikasında qrafik lövhənin materialından asılı olaraq müxtəlif texnikalar yaranıb. Metal, yəni mis üzərində iynə ilə cızılmış və sonra basma üsulu ilə yaranmış qravürlərə ofort deyilir. Daş üzərində həkk olunmuş qrafikaya litoqrafiya ("lito" yunanca "daş" deməkdir), ağac üzərindəki qrafikaya isə ksiloqrafiya ("ksilo" – yunanca "ağac" deməkdir) deyilir. Nisbətən sonra yaranmış linoqravür – linoleumu qazımaqla işlənilir. Sahəsinə görə qrafikanın kitab qrafikası (kitabın tərtibatı), elmi-tədqiqat qrafikası (elmi cədvəllər, çertyojlar, sxemlər, xəritələr), plakat qrafikası, sənaye qrafikası (məhsulun tərkibini bildirən açıqcalar, dəvətnamələr, paltar etiketləri) və s. kimi növləri var.
Qrafik – [yun. graphikos – əks olunmuş, çəkilmiş] 1)müxtəlif proseslərin kəmiyyətcə vəziyyətinin cizgilərlə (xətlərlə) təsviri. Məsələn, hava təzyiqinin dəyişməsini göstərən qrafik; 2)istehsalatda, nəqliyyatda və s.-də işlərin görüləcək müddətini və normaları dəqiq göstərən cədvəl, plan. Məsələn, qrafik üzrə işləmək; 3)təsviri incəsənətin növü. Reklam qrafiki şəkildən yerinə yetirilmə üsulu ilə fərqlənir. Hal-hazırda kompyüter metoduna əsaslanır; 4)müxtəlif prosesləri əyri xətlərlə göstərən diaqram, cədvəl; 5)funksional asılılığın xətlər vasitəsilə müstəvi üzərində həndəsi təsviri; 6)müxtəlif proseslərin kəmiyyətcə vəziyyətinin cizgilərlə (xətlərlə) təsviri.
Azərbaycanda qrafikanın tarixi
Azərbaycanda qrafika sənətinin ilk nümunələrinə Qobustan qaya rəsmlərində, Təbriz miniatür məktəbi sənətkarlarının yaratdıqları əsərlərdə və rəssamların qrafik lövhələrində rast gəlinir. Lakin klassik ədəbi əsərlərin, əlyazmaların və dini kitabların bədii tərtibatı qrafikanın Azərbaycanda qədim tarixə malik olduğunu göstərir. Qrafikanın dəzgah, sənaye qrafikası və plakat kimi başlıca növləri əsasən 1920-ci ildə Azərbaycanın Rusiya tərəfindən işğalından sonra inkişaf edib. Bu dövrdə ideya-bədii vasitələrin operativliyi, kütləviliyi, siyasi kəsərliliyi ilə fərqlənən qrafika sənəti xüsusi əhəmiyyət kəsb edib. Qəzet-jurnal və kitab tərtibatı da Azərbaycan sovet qrafikasının qabaqcıl janrlarından sayılıb. Respublikada mətbuat və nəşriyyat işlərinin genişlənməsi karikatura və kitab qrafikasının inkişafına təkan verib. Qrafiklər "Azərnəşr"in buraxdığı kitabların tərtibində fəal iştirak ediblər. Satirik qrafikanın yaranması və inkişafı "Molla Nəsrəddin" jurnalının fəaliyyəti ilə bağlıdır. Azərbaycan Sovet qrafikasının inkişafında xalq rəssamı, mahir karikatura ustası Əzim Əzimzadənin(1880–1943) müstəsna rolu olub. O, qrafikanın müxtəlif janrlarında çalışaraq rəngarəng rəsm silsilələri, plakat, karikatura, səhnə tərtibatı, geyim eskizləri və s. yaradıb. Ə. Əzimzadənin kitab qrafikası sahəsində yaratdığı ən kamil əsər M. Ə. Sabirin "Hophopnamə"sinə çəkdiyi illüstrasiyalardır. 30-cu illərdə qrafika sahəsində Qəzənfər Xalıqov İsmayıl Axundov, Kazım Kazımzadə, Ə. Məmmədov və b. rəssamlar da fəaliyyət göstəriblər. Azərbaycan və xarici ölkə yazıçılarının kitablarına illüstrasiyalar çəkərək müxtəlif aktual mövzularda siyasi plakatlar yaradıblar. İkinci Dünya Müharibəsi illərində təsviri sənətin ən kütləvi, operativ və kəsərli növü olan qrafika əsərləri xüsusi əhəmiyyət qazanıb. 50-ci illərdə Azərbaycan qrafika sənətinin inkişafında mövzu, janr, bədii üslub rəngarəngliyi sahəsində axtarışlar həlledici yer tutub. Dəzgah qrafikası növlərində silsilə əsərlər yaradılıb. Maral Rəhmanzadənin əmək və məişət mövzularına həsr etdiyi "Bizim Xəzərdə" (1953–60), "Mənim bacılarım" (1965–82) linoqravüra və rəsm silsilələri, "Azərbaycan neft ölkəsidir" (1947) avtolitoqrafiyalar silsiləsi obrazların rəngarəngliyi, milli xüsusiyyətləri ilə fərqlənir. Ələkbər Rzaquliyevin "Köhnə Bakı", "Xalçaçılar", R. Babayevin "Qobustan", "Xınalıq" linoqrvavüra silsilələri xalq məişətinin real lövhələri, ifadə yetkinliyi ilə səciyyələnir. 60–70-ci illərdə Azərbaycan dəzgah qrafikasında yeni mərhələnin başlanğıcı oldu. S. Bəhlulzadə, N. Axundov, Y. Hüseynov, N. Babayev, R. Hüseynov, A. Ələsgərov və b. rəssamların yaradıcılığında rast gəlinir.
Ədəbiyyat
- R. Əliquliyev, S. Şükürlü, S. Kazımova. Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan əsas terminlər. Baki, İnformasiya Texnologiyaları, 2009, 201 s.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Qrafika tesviri senetin bir novudur Bura muxtelif texniki usullarla islenmis senet eserleri daxildir Yunanca graphike resm sekil demekdir XIX esrde qrafikanin esasini yalniz cizgiler yaxud ag ve qara xetler teskil edirdi Sonradan bu senet novu daha da tekmillesib Kontur xetler cizgi leke hemcinin resm cekilen esas materialin ag yerliyi qrafikanin esas bedii vasitelerinden olub Islenme texnikasina gore qrafika seneti iki hisseye ayrilir resm ve cap qrafikasi Onlardan en qedim ve enenevi novu resmdir Karandasla islenilen resm esasen kagizda bezen ise parca uzerinde cekilir Bu resmler yalniz bir nusxede yaranir Bezi eserler reng baximindan zengin olduguna gore onlarin boyakarliqla yaxinligi var bunlar sulu boyalarla cekilen akvarel quas tempera ve yaxud pastel rengli karandas texnikasinda cekilmis resmlerdir Qrafika usulu ile eser portret menzere ve s janrlarda resmler yaratmaq mumkundur Qrafikanin diger bir novu olan cap qrafikasini resmden ferqlendiren esas cehet odur ki cap qrafikasi eserlerinden eyni keyfiyyetde istenilen qeder nusxe almaq mumkundur Buraya metal agac das ve maqnezium uzerinde qazilmis ve ya hekk olunmus resmler daxildir Cap qrafikasinda qrafik lovhenin materialindan asili olaraq muxtelif texnikalar yaranib Metal yeni mis uzerinde iyne ile cizilmis ve sonra basma usulu ile yaranmis qravurlere ofort deyilir Das uzerinde hekk olunmus qrafikaya litoqrafiya lito yunanca das demekdir agac uzerindeki qrafikaya ise ksiloqrafiya ksilo yunanca agac demekdir deyilir Nisbeten sonra yaranmis linoqravur linoleumu qazimaqla islenilir Sahesine gore qrafikanin kitab qrafikasi kitabin tertibati elmi tedqiqat qrafikasi elmi cedveller certyojlar sxemler xeriteler plakat qrafikasi senaye qrafikasi mehsulun terkibini bildiren aciqcalar devetnameler paltar etiketleri ve s kimi novleri var Qrafik yun graphikos eks olunmus cekilmis 1 muxtelif proseslerin kemiyyetce veziyyetinin cizgilerle xetlerle tesviri Meselen hava tezyiqinin deyismesini gosteren qrafik 2 istehsalatda neqliyyatda ve s de islerin gorulecek muddetini ve normalari deqiq gosteren cedvel plan Meselen qrafik uzre islemek 3 tesviri incesenetin novu Reklam qrafiki sekilden yerine yetirilme usulu ile ferqlenir Hal hazirda kompyuter metoduna esaslanir 4 muxtelif prosesleri eyri xetlerle gosteren diaqram cedvel 5 funksional asililigin xetler vasitesile mustevi uzerinde hendesi tesviri 6 muxtelif proseslerin kemiyyetce veziyyetinin cizgilerle xetlerle tesviri Azerbaycanda qrafikanin tarixiAzerbaycanda qrafika senetinin ilk numunelerine Qobustan qaya resmlerinde Tebriz miniatur mektebi senetkarlarinin yaratdiqlari eserlerde ve ressamlarin qrafik lovhelerinde rast gelinir Lakin klassik edebi eserlerin elyazmalarin ve dini kitablarin bedii tertibati qrafikanin Azerbaycanda qedim tarixe malik oldugunu gosterir Qrafikanin dezgah senaye qrafikasi ve plakat kimi baslica novleri esasen 1920 ci ilde Azerbaycanin Rusiya terefinden isgalindan sonra inkisaf edib Bu dovrde ideya bedii vasitelerin operativliyi kutleviliyi siyasi keserliliyi ile ferqlenen qrafika seneti xususi ehemiyyet kesb edib Qezet jurnal ve kitab tertibati da Azerbaycan sovet qrafikasinin qabaqcil janrlarindan sayilib Respublikada metbuat ve nesriyyat islerinin genislenmesi karikatura ve kitab qrafikasinin inkisafina tekan verib Qrafikler Azernesr in buraxdigi kitablarin tertibinde feal istirak edibler Satirik qrafikanin yaranmasi ve inkisafi Molla Nesreddin jurnalinin fealiyyeti ile baglidir Azerbaycan Sovet qrafikasinin inkisafinda xalq ressami mahir karikatura ustasi Ezim Ezimzadenin 1880 1943 mustesna rolu olub O qrafikanin muxtelif janrlarinda calisaraq rengareng resm silsileleri plakat karikatura sehne tertibati geyim eskizleri ve s yaradib E Ezimzadenin kitab qrafikasi sahesinde yaratdigi en kamil eser M E Sabirin Hophopname sine cekdiyi illustrasiyalardir 30 cu illerde qrafika sahesinde Qezenfer Xaliqov Ismayil Axundov Kazim Kazimzade E Memmedov ve b ressamlar da fealiyyet gosteribler Azerbaycan ve xarici olke yazicilarinin kitablarina illustrasiyalar cekerek muxtelif aktual movzularda siyasi plakatlar yaradiblar Ikinci Dunya Muharibesi illerinde tesviri senetin en kutlevi operativ ve keserli novu olan qrafika eserleri xususi ehemiyyet qazanib 50 ci illerde Azerbaycan qrafika senetinin inkisafinda movzu janr bedii uslub rengarengliyi sahesinde axtarislar helledici yer tutub Dezgah qrafikasi novlerinde silsile eserler yaradilib Maral Rehmanzadenin emek ve meiset movzularina hesr etdiyi Bizim Xezerde 1953 60 Menim bacilarim 1965 82 linoqravura ve resm silsileleri Azerbaycan neft olkesidir 1947 avtolitoqrafiyalar silsilesi obrazlarin rengarengliyi milli xususiyyetleri ile ferqlenir Elekber Rzaquliyevin Kohne Baki Xalcacilar R Babayevin Qobustan Xinaliq linoqrvavura silsileleri xalq meisetinin real lovheleri ifade yetkinliyi ile seciyyelenir 60 70 ci illerde Azerbaycan dezgah qrafikasinda yeni merhelenin baslangici oldu S Behlulzade N Axundov Y Huseynov N Babayev R Huseynov A Elesgerov ve b ressamlarin yaradiciliginda rast gelinir EdebiyyatR Eliquliyev S Sukurlu S Kazimova Elmi fealiyyetde istifade olunan esas terminler Baki Informasiya Texnologiyalari 2009 201 s