Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Neofreydizm — psixologiyanın cərəyanlarından biridir.
Görkəmli nümayəndələri
Neofreydizmin görkəmli nümayəndələrindən biri İsveç psixoloqu Karl Qustav Yunqdur (1875-1961). Yunq Sürix Universitetini bitirdikdən sonra məşhur psixiatr P.Janenin yanında təcrübə keçir və özünün şəxsi psixoloji və psixiatriya laboratoriyasını yaradır. Bu dövrdə o, Z.Freydin ilk əsərləri ilə tanış olur. Sonralar onlar arasında fikir ayrılığı başlandı. Fikir yarılığı qeyri-şüuriliyin təhlili ilə bağlıdır. Yunq Freydin yuxu və assosiasiyalarla bağlı interpretasiyası ilə razılaşmır, hesab edirdi ki, simvolların ardınca gedərək qeyri-şüuri sahəyə daxil olmaq mümkündür. Yunq hesab edirdi ki, xəstənin həkimdən asılılığı getdikcə azalmalıdır, xüsusilə son mərhələd. Yunq bunu transformasiya adlnadırırdı. Freyd və Yunqun yolları 1912-ci ildə birdəfəlik ayrılır. Həmin il Yunqun “Simvolların transformasiyası” kitabı çap olunur və bununla da münasibətlərə son qoyur. Yunq göstərirdi ki, şəxsiyyətin strukturu 3 hissədən – kollektiv şüursuzluq, fərdi şüursuzluq və şüur sırf şəxsi mahiyyət hesab edir, insanın həyatı boyu təşəkkül tapırsa, kollektiv şüursuzluq “nəsillərin yaddaşında” meydana gəlir. Yunqa görə, fərdi psixikanın əsas arxetipləri Eqo, Persona, Ten, Anima və ya Animos və Samostdur. Eqo və Persona asanlıqla şüura daxil olur. Yerdə qalanları isə nisbətən çətin. Eqo şəxsi şüurun mərkəzi elementi olmaqla, dağınıq, pərakəndə şəkildə olan şəxsi təcrübəni sistemə salmaqla, bütövləşdirməklə özünün şəxsiyyətini qavrayıb dərk etməyə imkan yaradır. Persona bizim şəxsiyyətimizin o hissəsidir ki, biz özümüzü başqalarının gözündə necə görmək istəyirik. Persona özündə bizim ifa etdiyimiz rolu, davranış üslubunu, özünü ifadə tərzini birləşdirir. Persona insanı ətraf mühitin təsirindən qoruyur. Ten şüursuzluğun mərkəzi hissəsidir. Necə ki, Eqo bizim şəxsi təcrübəmizi birləşdirir. Ten də şüurdan sıxışdırılmış təəssüratları sistemləşdirir. Ten insanın arzu və meylini şüursuz strukturunun hissələrindən biri, Freydə görə isə mərkəzi həlqəsidir. Anima (kişilərdə) və ya Animus (qadınlarda) psixikanın o hissəsidir ki, əks cins barədə təsəvvürü əks etdirir. Oğlanlara ana, qızlara isə ata daha ciddi təsir edir. Bu arxetiplər insanın davranış və yaradıcılığının formalaşmasında mühüm rol oynayır. Samost-Yunqa görə, Samost şəxsiyyətin həm şüurlu, həm də şüursuz sahələrini əhatə edir. Yunq şəxsiyyətin 2 tipologiyasını – ekstravert və introvert tiplərini ayırır. İntrovertlər özünün daxili aləminə, şəxsi inam və davranış normalarına diqqət yetirir. Ekstravertlər xarici mühitə asanlıqla uyğunlaşır, öz hərəkətlərini qaydalara uyğunlaşdırmağa çalışırlar. Ekstravertliyin yüksək səviyyəsi doqmatizm (ehkamçılıq), intovertliyinki isə fanatiklikdir.
Neofreydizimin tanınmış nümayəndələrindən biri də Alfred Adlerdir (1870- 1937). Adler uşaqlıqda tez - tez xəstələnərdi. O, həkim peşəsini seçir. Vyana Universitetinin tibb fakültəsini bitirdikdən sonra psixiatriya və nevrologiya sahəsi üzrə ixtisaslaşır. 1910-cu ildə Freydin təşəbbüsü ilə Vyanadakı psixoanalitik cəmiyyətin rəhbəri olur. Lakin tezliklə o, Freydin ideyalarının əleyhinə çıxır. 1911-cı ildə Fərdi Psixologiya Assosiasiyasını təşkil edir. 1935-ci ildə Adler ABŞ-a gəlir və həkimpsixiatr vəzifəsində çalışır. Adler şəxsiyyətin inkişafında insanın öz fərdiliyinin tamlığını qorumağa cəhd etdiyini sübuta çalışan yeganə alim idi. Şəxsiyyətin tamlığı, bənzərsizliyi ideyası Adlerin psixologiya elminə töhfəsi idi. Adlerin şəxsiyyət psixologiyası nəzəriyyəsi tam strukura malik olan, şəxsiyyətin inkişaf yolunun variantlarını əks edən sistemdir: 1) Saxta finalizm; 2) üstünlük qazanmağa cəhd; 3) dəyərsizlik hissi və onun kompensasiyası; 4) ictimai maraq; 5) həyat tərzi; 6) yaradıcı “Mən”. Saxta finalizm ideyasını Adler alman filosofu H.Fayqinqerdən götürmüşdür. Fayqinqerə görə, bütün insanlar həyata konstruktsiyalar və saxta yönümlər vasitəsilə uyğunlaşır. Adlerə görə, həyat tərzi insan davranışını formalaşdırır, onun təcrübəsini sistemə salır. İctimai hisslər insanın özü və ətraf mühit arasındakı sistemdən yaranır. Əgər ictimai hisslər həyat tərzinin istiqamətini müəyyənləşdirirsə, hakimiyyət və dəyərsizlik hissləri şəxsiyyətin inkişafını şərtləndirir. Əgər dəyərsizlik hissi insanda olan çatışmazlıqları aradan qaldırmağa sövq edirsə, hakmiyyət hissi insanı nəinki çatışmazlıqları aradan qaldırmağa yönəldir. Bu hisslərin inkişafına kömək edən mexanizm isə kompensasiya adlanır. Adler kompensasiyasının 4 tipini: tam olmayan kompensasiya; bütöv kompensasiya; yüksək olan kompensasiya və yarımçıq kompensasiyaları ayırmışdır. Bununla da o, şəxsiyyətin tipologiyasını verən ilk psixoloqlardan biri sayılır. Adlerin nəzəriyyəsi freydizmə qarşı olmaqla, psixoterapiyanın, şəxsiyyətin psixologiyasının inkişafında mühüm rol oynamışdır.
Mənbə
- Əliyev R.İ. Psixologiya tarixi. Bakı, 2006
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Neofreydizm psixologiyanin cereyanlarindan biridir Gorkemli numayendeleriNeofreydizmin gorkemli numayendelerinden biri Isvec psixoloqu Karl Qustav Yunqdur 1875 1961 Yunq Surix Universitetini bitirdikden sonra meshur psixiatr P Janenin yaninda tecrube kecir ve ozunun sexsi psixoloji ve psixiatriya laboratoriyasini yaradir Bu dovrde o Z Freydin ilk eserleri ile tanis olur Sonralar onlar arasinda fikir ayriligi baslandi Fikir yariligi qeyri suuriliyin tehlili ile baglidir Yunq Freydin yuxu ve assosiasiyalarla bagli interpretasiyasi ile razilasmir hesab edirdi ki simvollarin ardinca gederek qeyri suuri saheye daxil olmaq mumkundur Yunq hesab edirdi ki xestenin hekimden asililigi getdikce azalmalidir xususile son merheled Yunq bunu transformasiya adlnadirirdi Freyd ve Yunqun yollari 1912 ci ilde birdefelik ayrilir Hemin il Yunqun Simvollarin transformasiyasi kitabi cap olunur ve bununla da munasibetlere son qoyur Yunq gosterirdi ki sexsiyyetin strukturu 3 hisseden kollektiv suursuzluq ferdi suursuzluq ve suur sirf sexsi mahiyyet hesab edir insanin heyati boyu tesekkul tapirsa kollektiv suursuzluq nesillerin yaddasinda meydana gelir Yunqa gore ferdi psixikanin esas arxetipleri Eqo Persona Ten Anima ve ya Animos ve Samostdur Eqo ve Persona asanliqla suura daxil olur Yerde qalanlari ise nisbeten cetin Eqo sexsi suurun merkezi elementi olmaqla daginiq perakende sekilde olan sexsi tecrubeni sisteme salmaqla butovlesdirmekle ozunun sexsiyyetini qavrayib derk etmeye imkan yaradir Persona bizim sexsiyyetimizin o hissesidir ki biz ozumuzu basqalarinin gozunde nece gormek isteyirik Persona ozunde bizim ifa etdiyimiz rolu davranis uslubunu ozunu ifade terzini birlesdirir Persona insani etraf muhitin tesirinden qoruyur Ten suursuzlugun merkezi hissesidir Nece ki Eqo bizim sexsi tecrubemizi birlesdirir Ten de suurdan sixisdirilmis teessuratlari sistemlesdirir Ten insanin arzu ve meylini suursuz strukturunun hisselerinden biri Freyde gore ise merkezi helqesidir Anima kisilerde ve ya Animus qadinlarda psixikanin o hissesidir ki eks cins barede tesevvuru eks etdirir Oglanlara ana qizlara ise ata daha ciddi tesir edir Bu arxetipler insanin davranis ve yaradiciliginin formalasmasinda muhum rol oynayir Samost Yunqa gore Samost sexsiyyetin hem suurlu hem de suursuz sahelerini ehate edir Yunq sexsiyyetin 2 tipologiyasini ekstravert ve introvert tiplerini ayirir Introvertler ozunun daxili alemine sexsi inam ve davranis normalarina diqqet yetirir Ekstravertler xarici muhite asanliqla uygunlasir oz hereketlerini qaydalara uygunlasdirmaga calisirlar Ekstravertliyin yuksek seviyyesi doqmatizm ehkamciliq intovertliyinki ise fanatiklikdir Neofreydizimin taninmis numayendelerinden biri de Alfred Adlerdir 1870 1937 Adler usaqliqda tez tez xestelenerdi O hekim pesesini secir Vyana Universitetinin tibb fakultesini bitirdikden sonra psixiatriya ve nevrologiya sahesi uzre ixtisaslasir 1910 cu ilde Freydin tesebbusu ile Vyanadaki psixoanalitik cemiyyetin rehberi olur Lakin tezlikle o Freydin ideyalarinin eleyhine cixir 1911 ci ilde Ferdi Psixologiya Assosiasiyasini teskil edir 1935 ci ilde Adler ABS a gelir ve hekimpsixiatr vezifesinde calisir Adler sexsiyyetin inkisafinda insanin oz ferdiliyinin tamligini qorumaga cehd etdiyini subuta calisan yegane alim idi Sexsiyyetin tamligi benzersizliyi ideyasi Adlerin psixologiya elmine tohfesi idi Adlerin sexsiyyet psixologiyasi nezeriyyesi tam strukura malik olan sexsiyyetin inkisaf yolunun variantlarini eks eden sistemdir 1 Saxta finalizm 2 ustunluk qazanmaga cehd 3 deyersizlik hissi ve onun kompensasiyasi 4 ictimai maraq 5 heyat terzi 6 yaradici Men Saxta finalizm ideyasini Adler alman filosofu H Fayqinqerden goturmusdur Fayqinqere gore butun insanlar heyata konstruktsiyalar ve saxta yonumler vasitesile uygunlasir Adlere gore heyat terzi insan davranisini formalasdirir onun tecrubesini sisteme salir Ictimai hissler insanin ozu ve etraf muhit arasindaki sistemden yaranir Eger ictimai hissler heyat terzinin istiqametini mueyyenlesdirirse hakimiyyet ve deyersizlik hissleri sexsiyyetin inkisafini sertlendirir Eger deyersizlik hissi insanda olan catismazliqlari aradan qaldirmaga sovq edirse hakmiyyet hissi insani neinki catismazliqlari aradan qaldirmaga yoneldir Bu hisslerin inkisafina komek eden mexanizm ise kompensasiya adlanir Adler kompensasiyasinin 4 tipini tam olmayan kompensasiya butov kompensasiya yuksek olan kompensasiya ve yarimciq kompensasiyalari ayirmisdir Bununla da o sexsiyyetin tipologiyasini veren ilk psixoloqlardan biri sayilir Adlerin nezeriyyesi freydizme qarsi olmaqla psixoterapiyanin sexsiyyetin psixologiyasinin inkisafinda muhum rol oynamisdir MenbeEliyev R I Psixologiya tarixi Baki 2006