Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tarix, Etnoqrafiya və Arxeologiya İnstitutu — Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Naxçıvan Bölməsinin strukturuna daxil olan elmi qurum.
| Tarix, Etnoqrafiya və Arxeologiya İnstitutu (AMEA Naxçıvan Bölməsi) | |
|---|---|
| Əsası qoyulub | 2002 |
| Direktor | Hacıfəxrəddin Səfərli AMEA-nın müxbir üzvü |
| Şəhər | Naxçıvan |
| Ölkə | |
| Sayt | ameanb.nakhchivan.az/?p=… |
Tarixi
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Naxçıvan Bölməsinin Tarix, Etnoqrafiya və Arxeologiya İnstitutu Heydər Əliyevin 7 avqust 2002-ci il tarixli "Azərbaycan MEA Naxçıvan Bölməsinin təsis edilməsi haqqında" sərəncamına müvafiq olaraq, Naxçıvan Regional Elm Mərkəzinin Arxeologiya və Etnoqrafiya şöbəsi əsasında yaradılmışdır.
Elmi nəticələr
- Naxçıvan MR Ali Məclisinin sədri Vasif Talıbovun 06 dekabr 2005-ci il tarixli sərəncamına əsasən Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisindəki tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunması və pasportlaşması işi sistemli şəkildə davam etdirilməklə başa çatdırılmışdır. Haliyədə 1200-dən artıq abidə qeydə alınmış və pasportlaşdırılmışdır. Bu abidələrdən 800-dən artığı indiyədək elm aləminə məlum olmamış, ilk dəfə olaraq elmi dövriyyəyə daxil edilmişdir.
- Aparılan tədqiqatlarla yanaşı 2008-ci ildə Institutun həyatında mühüm hadisə kimi "Naxçıvan abidələri" ensiklopediyası, 2010-cu ildə isə "Naxçıvanın tarixi atlası" çap olunmuşdur.
- Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri Vasif Talıbovun Sərəncamına əsasən 2013-2015-ci illər ərzində "Naxçıvan tarixi" çoxcildliyinin hazırlanması işi əsasən İnstitutun əməkdaşları tərəfindən həyata keçirilmişdir.
- Tədqiqatlar zamanı Ovçulartəpəsində aparılan arxeoloji araşdırmalar Eneolit dövründən Kür-Araz mədəniyyətinə keçidi, o cümlədən Naxçıvanın qədim mədəniyyətlərinin Şimali Mesopotamiya və Şərqi Anadolu ilə əlaqələrini öyrənməyə imkan verir. Ovçulartəpəsindəki araşdırmalar Eneolit dövrünün sonunda qəbilə quruluşunun dağıldığını, sosial bərabərsizliyin meydana çıxdığını göstərir.
- Oğlanqala yaşayış yerində aşkar olunan arxeoloji materialların təhlili Dəmir dövründə Naxçıvanda dövlətlərin olduğunu təsdiq edir. Araşdırmalar göstərir ki, Oğlanqala ətraf əraziləri əhatə edən dövlətin mərkəzi olmuşdur. Yaşayış yeri ilə bağlı aşkar olunan mixi yazıların ilkin tədqiqi, özünəməxsus mədəniyyəti olan Oğlanqala sakinlərinin yazı və say sistemi ilə tanış olduğunu sübut edir. Tədqiqat zamanı yaşayış yerinin arxitekturasının planı çıxarılmış, onun topoplanı hazırlanmış və abidənin əsas fəaliyyət dövrü müəyyənləşdirilmişdir.
- Naxçıvanın orta əsr sosial-siyasi həyatında məscidlərin, xüsusilə, sufi şeyxlərinin fəaliyyət göstərdiyi xanəgahların mühüm rol oynadığı müəyyən edilmiş, bəzi məscidlərin tikilmə tarixi dəqiqləşdirilmiş, bir çox baş daşı və sənduqələr üzərindəki kitabələr oxunub araşdırılmış, bir sıra qəbristanlıqlarda olan xatirə abidələri, xüsusilə qoç və qoyun heykəlləri üzərindəki təsvirlər tədqiq edilmiş, elmə məlum olmayan yeni kitabələr qeydə alınmış, mətinləri oxunaraq dilimizə tərcümə olunmuş, Azərbaycan tarixinin mənbəyi kimi öyrənilmişdir. Tədqiqatlar zamanı 9 yeni kitabə qeydə alınmış və öyrənilmişdir. Köhnə Kotam kəndində aşkar edilmiş kitabənin məlumatı əsasında Naxçıvan xanlarından Hacı Kəlbəli xanın indiyədək elm aləminə bəlli olmayan Ibrahim xan adlı oğlunun adı aşkar olunaraq elmi dövriyəyə daxil edilmişdir.
- Cənub Qərbi Qars Qafqaz qurumunun yaranması zəruriliyi və tarixi dəqiqləşdirilmiş, onun fəaliyyətinin əsas cəhətləri tədqiq edilmiş və xidmətləri göstərilmişdir.
- Naxçıvanın orta əsrlərdə Azərbaycanın dövlətçilik tarixində yeri araşdırılmış, Bakı, Tbilisi, Qori, Kutaisi, Zuqdidi və Vladiqafqaz arxivlərində Naxçıvanın tarixi ilə bağlı yeni arxiv materialları aşkarlanmış, surəti çıxarılmış, əldə olunan arxiv sənədləri əsasında Rusiyanın Naxçıvan xanlığını işğal etməsinin səbəbləri, eyni zamanda Naxçıvan xanlığının Qafqaz regionunda hərbi mövqeyi tədqiq edilmişdir.
- Naxçıvanın orta əsrlər dövründə tarixi coğrafiyası tədqiq olunmuş, inzibati ərazi vahidləri, sahəsi, şəhərləri, əhalisinin tərkibi tədqiq edilmişdir.
- Gəmiqayada, Xaraba Gilanda, Oğlanqalada, Maxta Kültəpəsində, Ovçular təpəsində və digər abidələrdə arxeoloji tədqiqatlar aparılmışdır. Həmin araşdırmaların müəyyən hissəsi beynəlxalq xarakter daşımış, onların işində Rusiya, Amerika, Fransa və Türkiyədən olan mütəxəssislər iştirak etmişlər.
- Gəmiqaya təsvirlərinin semantik məzmunu açılmış, həmçinin xalq arasında “Nuhun türbəsi” adı ilə tanınan memarlıq abidəsi üzə çıxarılmışdır. Naxçıvan ərazisində yaşamış qədim tayfaların ideoloji görüşləri ilə Azərbaycan xalqının mənəvi mədəniyyəti arasındakı genetik bağlılıq olduğu müəyyən edilmiş, Orta və Son Tunc dövrü dəfn adətlərinin xarakterik xüsusiyytləri və Nəhəcir keramikasının texnologiyası müyyənləşdirilmişdir.
- Naxçıvan ərazisində toplanmış materiallar əsasında təbiət hadisələri və səma cisimləri ilə bağlı inancların mənşəyi və digər türk xalqları ilə əlaqələri müəyyənləşdirilmiş, təqvim adətləri ilə bağlı materiallar toplanmışdır. Əhalinin ənənəvi təsərrüfat sahələri araşdırılarkən ilk dəfə olaraq atcılıqla bağlı geniş materiallar toplanılmışdır. Bir sıra inamların tarixi kökləri, digər türk xalqları arasında oxşar çəhətlər müəyyən edilmiş etnogenetik məsələlər araşdırılmışdır. Müasir məişətimizdə və yaşlıların yaddaşlarında mövcud olan islamaqədərki adətlər, inamlar və mərasımlərin yayılma arealı, onların tarixiliyi məsələləri tədqiq edilmişdir. Əraziyə əhalinin məskunlaşması, məşğuliyyət sahələri, Nuh peyğəmbər, Dünya tufanı ilə bağlı bir sıra problemlər araşdırılmışdır.
- Qafqazdakı dini-ideoloji münasibətlərdə Naxçıvanın yeri geniş şəkildə araşdırılmış, XX yüzilliyin əvvəllərində Naxçıvanda erməni-azərbaycanlı ziddiyətləri yeni arxiv materialları və ədəbiyyat faktları üzrə aydınlaşdırılmışdır. Ermənilərin Azərbaycana, ümumiyyətlə türklüyə qarşı önə sürdükləri iddiaların dini-siyasi mahiyyəti, böyük dövlətlərin və beynəlxalq qurumların Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinə olan münasibətləri və bu yöndə yeritdikləri fəaliyyət tədqiq edilmiş, bu münasibətlərin kəskinləşməsində böyük dövlətlərin siyasi maraqlarının toqquşmasının əsas rol oynadığı müəyyən edilmişdir.
Şöbələri
- Qədim və orta əsrlər tarixi şöbəsi.
- Yeni və ən yeni tarix şöbəsi.
- Qədim dövr arxeologiyası şöbəsi.
- Antik və orta əsrlər dövrü arxeologiyası şöbəsi
- Etnoqrafiya şöbəsi.
- Qafqaz tarixi şöbəsi
- Arxeoloji xidmət şöbəsi
Mənbə
- AMEA Naxçıvan Bölməsi[ölü keçid]
- Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tarix Etnoqrafiya ve Arxeologiya Institutu Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin Naxcivan Bolmesinin strukturuna daxil olan elmi qurum Tarix Etnoqrafiya ve Arxeologiya Institutu AMEA Naxcivan Bolmesi Esasi qoyulub 2002Direktor Hacifexreddin Seferli AMEA nin muxbir uzvuSeher NaxcivanOlke AzerbaycanSayt ameanb nakhchivan az p TarixiAzerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin Naxcivan Bolmesinin Tarix Etnoqrafiya ve Arxeologiya Institutu Heyder Eliyevin 7 avqust 2002 ci il tarixli Azerbaycan MEA Naxcivan Bolmesinin tesis edilmesi haqqinda serencamina muvafiq olaraq Naxcivan Regional Elm Merkezinin Arxeologiya ve Etnoqrafiya sobesi esasinda yaradilmisdir Elmi neticelerNaxcivan MR Ali Meclisinin sedri Vasif Talibovun 06 dekabr 2005 ci il tarixli serencamina esasen Naxcivan Muxtar Respublikasi erazisindeki tarix ve medeniyyet abidelerinin qorunmasi ve pasportlasmasi isi sistemli sekilde davam etdirilmekle basa catdirilmisdir Haliyede 1200 den artiq abide qeyde alinmis ve pasportlasdirilmisdir Bu abidelerden 800 den artigi indiyedek elm alemine melum olmamis ilk defe olaraq elmi dovriyyeye daxil edilmisdir Aparilan tedqiqatlarla yanasi 2008 ci ilde Institutun heyatinda muhum hadise kimi Naxcivan abideleri ensiklopediyasi 2010 cu ilde ise Naxcivanin tarixi atlasi cap olunmusdur Naxcivan Muxtar Respublikasi Ali Meclisinin sedri Vasif Talibovun Serencamina esasen 2013 2015 ci iller erzinde Naxcivan tarixi coxcildliyinin hazirlanmasi isi esasen Institutun emekdaslari terefinden heyata kecirilmisdir Tedqiqatlar zamani Ovculartepesinde aparilan arxeoloji arasdirmalar Eneolit dovrunden Kur Araz medeniyyetine kecidi o cumleden Naxcivanin qedim medeniyyetlerinin Simali Mesopotamiya ve Serqi Anadolu ile elaqelerini oyrenmeye imkan verir Ovculartepesindeki arasdirmalar Eneolit dovrunun sonunda qebile qurulusunun dagildigini sosial berabersizliyin meydana cixdigini gosterir Oglanqala yasayis yerinde askar olunan arxeoloji materiallarin tehlili Demir dovrunde Naxcivanda dovletlerin oldugunu tesdiq edir Arasdirmalar gosterir ki Oglanqala etraf erazileri ehate eden dovletin merkezi olmusdur Yasayis yeri ile bagli askar olunan mixi yazilarin ilkin tedqiqi ozunemexsus medeniyyeti olan Oglanqala sakinlerinin yazi ve say sistemi ile tanis oldugunu subut edir Tedqiqat zamani yasayis yerinin arxitekturasinin plani cixarilmis onun topoplani hazirlanmis ve abidenin esas fealiyyet dovru mueyyenlesdirilmisdir Naxcivanin orta esr sosial siyasi heyatinda mescidlerin xususile sufi seyxlerinin fealiyyet gosterdiyi xanegahlarin muhum rol oynadigi mueyyen edilmis bezi mescidlerin tikilme tarixi deqiqlesdirilmis bir cox bas dasi ve senduqeler uzerindeki kitabeler oxunub arasdirilmis bir sira qebristanliqlarda olan xatire abideleri xususile qoc ve qoyun heykelleri uzerindeki tesvirler tedqiq edilmis elme melum olmayan yeni kitabeler qeyde alinmis metinleri oxunaraq dilimize tercume olunmus Azerbaycan tarixinin menbeyi kimi oyrenilmisdir Tedqiqatlar zamani 9 yeni kitabe qeyde alinmis ve oyrenilmisdir Kohne Kotam kendinde askar edilmis kitabenin melumati esasinda Naxcivan xanlarindan Haci Kelbeli xanin indiyedek elm alemine belli olmayan Ibrahim xan adli oglunun adi askar olunaraq elmi dovriyeye daxil edilmisdir Cenub Qerbi Qars Qafqaz qurumunun yaranmasi zeruriliyi ve tarixi deqiqlesdirilmis onun fealiyyetinin esas cehetleri tedqiq edilmis ve xidmetleri gosterilmisdir Naxcivanin orta esrlerde Azerbaycanin dovletcilik tarixinde yeri arasdirilmis Baki Tbilisi Qori Kutaisi Zuqdidi ve Vladiqafqaz arxivlerinde Naxcivanin tarixi ile bagli yeni arxiv materiallari askarlanmis sureti cixarilmis elde olunan arxiv senedleri esasinda Rusiyanin Naxcivan xanligini isgal etmesinin sebebleri eyni zamanda Naxcivan xanliginin Qafqaz regionunda herbi movqeyi tedqiq edilmisdir Naxcivanin orta esrler dovrunde tarixi cografiyasi tedqiq olunmus inzibati erazi vahidleri sahesi seherleri ehalisinin terkibi tedqiq edilmisdir Gemiqayada Xaraba Gilanda Oglanqalada Maxta Kultepesinde Ovcular tepesinde ve diger abidelerde arxeoloji tedqiqatlar aparilmisdir Hemin arasdirmalarin mueyyen hissesi beynelxalq xarakter dasimis onlarin isinde Rusiya Amerika Fransa ve Turkiyeden olan mutexessisler istirak etmisler Gemiqaya tesvirlerinin semantik mezmunu acilmis hemcinin xalq arasinda Nuhun turbesi adi ile taninan memarliq abidesi uze cixarilmisdir Naxcivan erazisinde yasamis qedim tayfalarin ideoloji gorusleri ile Azerbaycan xalqinin menevi medeniyyeti arasindaki genetik bagliliq oldugu mueyyen edilmis Orta ve Son Tunc dovru defn adetlerinin xarakterik xususiyytleri ve Nehecir keramikasinin texnologiyasi muyyenlesdirilmisdir Naxcivan erazisinde toplanmis materiallar esasinda tebiet hadiseleri ve sema cisimleri ile bagli inanclarin menseyi ve diger turk xalqlari ile elaqeleri mueyyenlesdirilmis teqvim adetleri ile bagli materiallar toplanmisdir Ehalinin enenevi teserrufat saheleri arasdirilarken ilk defe olaraq atciliqla bagli genis materiallar toplanilmisdir Bir sira inamlarin tarixi kokleri diger turk xalqlari arasinda oxsar cehetler mueyyen edilmis etnogenetik meseleler arasdirilmisdir Muasir meisetimizde ve yaslilarin yaddaslarinda movcud olan islamaqederki adetler inamlar ve merasimlerin yayilma areali onlarin tarixiliyi meseleleri tedqiq edilmisdir Eraziye ehalinin meskunlasmasi mesguliyyet saheleri Nuh peygember Dunya tufani ile bagli bir sira problemler arasdirilmisdir Qafqazdaki dini ideoloji munasibetlerde Naxcivanin yeri genis sekilde arasdirilmis XX yuzilliyin evvellerinde Naxcivanda ermeni azerbaycanli ziddiyetleri yeni arxiv materiallari ve edebiyyat faktlari uzre aydinlasdirilmisdir Ermenilerin Azerbaycana umumiyyetle turkluye qarsi one surdukleri iddialarin dini siyasi mahiyyeti boyuk dovletlerin ve beynelxalq qurumlarin Ermenistan Azerbaycan munaqisesine olan munasibetleri ve bu yonde yeritdikleri fealiyyet tedqiq edilmis bu munasibetlerin keskinlesmesinde boyuk dovletlerin siyasi maraqlarinin toqqusmasinin esas rol oynadigi mueyyen edilmisdir SobeleriQedim ve orta esrler tarixi sobesi Yeni ve en yeni tarix sobesi Qedim dovr arxeologiyasi sobesi Antik ve orta esrler dovru arxeologiyasi sobesi Etnoqrafiya sobesi Qafqaz tarixi sobesi Arxeoloji xidmet sobesiMenbeAMEA Naxcivan Bolmesi olu kecid Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi