Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Amorf metallar (A.m)-qeyri-kristallik bərk metallar və onların ərintiləridir. Metal (və qeyri-metal) maddələrin amorfluğu təcrübi olaraq kristallar üçün xarakter olan nümunələrin rentgen-, neytron- və elektronoqramlarında difraksiya maksimumlarının olması ilə müəyyən olunur. A.m.-ın əsas alınma üsulları bunlardır: 1) maye ərintinin sürətlə soyudulması (q105−106 К/с sürətilə); alınan amorf ərinti metallik şüşə adlanır; 2) soyuq altlıqda A.m.-ın nazik təbəqəsi alınana kimi buxarın kondensasiyası və ya atomların tozlandırılması; 3) elektrokimyəvi çökdürmə; 4) kristallik metalları ion və ya neytronların intensiv axını ilə şüalandırma.
A.m.-kristallizasiya prosesinə nisbətən termodinamik dayanıqsız metastabil sistemlərdir; onların mövcudluğu yalnız aşağı temperaturlarda kinetik proseslərin astalığı ilə əlaqədardır. Amorflaşdırıcı aşqarların mövcudluğu A.m.-in stabilləşməsinə kömək edir. Təmiz metallardan alınan amorf nazik təbəqələr ərintidən alınanlardan daha az stabildir, təmiz metallardan metallik şüşələrin alınması üçün isə yüksək sürətli soyutma tələb olunur (~1010 К/с).
İlk dəfə 1960-cı ildə alınmış metallik şüşələr daha çox maraqlıdır. Metallik şüşələrin əsas sinifləri: М1-х Yх — sistemlərи, М — keçid və ya təsirsiz metal, Y-amorflayıcı qeyri-metal və keçid metallarının və ya digər metalların ərintiləri. Tərkiblərin müəyyən intervalında [1–3] metallik şüşələrin əksəriyyəti nadir mexaniki, maqnit və kimyəvi xassələrə malikdir. Bir sıra metallik şüşələrin axıcılıq və şəffaflıq sərhəddi çox yüksəkdir və nəzəri sərhədə yaxındır. Həmçinin metallik şüşələr yüksək plastikliyə malikdirlər ki, bu da onları dielektrik və yarımkeçirici şüşələrdən kəsgin fərqləndirir. Əksər metallik şüşələr yüksək mexaniki möhkəmliklə bərabər böyük başlanğıc maqnit qavrayıcılığı, koersitiv qüvvələrin kiçik qiymətləri və praktiki olaraq maqnit histerezisinin tam yoxluğu ilə xarakterizə olunurlar. Bəzi metallik şüşələrin korroziyaya davamlılığı ən yaxşı paslanmayan poladdan bir neçə tərtib yuxarıdır. Metallik şüşələrin digər nadir xüsusiyyətləri arasında səsin zəif udulması, katalitik xassələr də var. Metallik şüşələrin əsas xüsusiyyəti, ehtimal ki, onların yüksək mikroskopik bircinsliyi, yəni dənəciklərarası sərhəd tipli quruluş defektlərinin, dislokasiyaların olmaması və s. ilə əlaqədardır. Metallik şüşələrdə hadisə və xassələri izah edən müfəssəl nəzəriyyə inkişaf etməmişdir.
Metallik şüşələrin termostabilliyi kristallaşma temperaturu Tkrist ilə (1 saat ərzində tablama zamanı nümunənin tam kristallaşmasına gətirib çıxaran temperatur) xarakterizə olunur. Tkrist 300–1000 К (çox yayılmış şüşələr üçün 600–800 К) arasında dəyişir. Metallik şüşələr praktiki olaraq T ≲Тkris−200 К-də stabildirlər. Bu zaman kristallaşma müddəti yüz illərlə ola bilər. Metallik şüşələr istehsalının bir sıra üsulları işlənib hazırlanmışdır, o cümlədən, əridilmiş metal şırnağının tez fırlanan soyuq altlığa tökülməsi. Bu zaman 1 dəqiqədə 20–100 mkm qalınlığında, 20–100 mm enində 1–2 km lent istehsal olunur; belə lentin uzunluğu praktiki olaraq qeyri-məhduddur [1, 2, 4]. Buxar halından soyuq altlığa çökdürülməklə alınan amorf metallik təbəqələr, adətən metallik şüşələrdən az termostabil olurlar və Т≲300 К-də kristallaşırlar. Ayrı-ayrı komponentləri (monolaylar şəklində) lay-lay tozlandırmaqla alınan a m o r f y a r a d a n (əmələ gətirən) ə r i n t i l ə r istisnalıq təşkil edir. Termostabilliyə görə onlar metallik şüşələrə yaxındır. Qalınlığının artması ilə nazik lövhənin stabilliyi aşağı düşür. Onların elektrik və ifratkeçiricilik xassələri [5] daha çox öyrənilmişdir. A.m.-da ifratkeçiricilik keçidlərinin temperaturu həmin tərkibdən olan kristallik maddələr üçün olduğundan yuxarı və aşağı ola bilər. Amorf nazik lövhələrin (təbəqələrin) korroziyaya davamlılığı kristallara nisbətən daha yüksəkdir. Lakin bütövlükdə onların fiziki xassələri zəif öyrənilmişdir. Bu, elektrokimyəvi çökdürmə və kristala radiasiya təsirilə alınan A.m.-a daha çox aiddir.
İstinadlar
- "Металлические стекла" М. 1983
- Chen H. S."Glassy metals", "Repts Progr. Phys.", 1980,
- Gilman J. T. "Overview of the technology and significance of metallic glases"
- Комник Ю. Ф. "Физика металлических пленок", М., 1979.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Amorf metallar A m qeyri kristallik berk metallar ve onlarin erintileridir Metal ve qeyri metal maddelerin amorflugu tecrubi olaraq kristallar ucun xarakter olan numunelerin rentgen neytron ve elektronoqramlarinda difraksiya maksimumlarinin olmasi ile mueyyen olunur A m in esas alinma usullari bunlardir 1 maye erintinin suretle soyudulmasi q displaystyle geq 105 106 K s suretile alinan amorf erinti metallik suse adlanir 2 soyuq altliqda A m in nazik tebeqesi alinana kimi buxarin kondensasiyasi ve ya atomlarin tozlandirilmasi 3 elektrokimyevi cokdurme 4 kristallik metallari ion ve ya neytronlarin intensiv axini ile sualandirma A m kristallizasiya prosesine nisbeten termodinamik dayaniqsiz metastabil sistemlerdir onlarin movcudlugu yalniz asagi temperaturlarda kinetik proseslerin astaligi ile elaqedardir Amorflasdirici asqarlarin movcudlugu A m in stabillesmesine komek edir Temiz metallardan alinan amorf nazik tebeqeler erintiden alinanlardan daha az stabildir temiz metallardan metallik suselerin alinmasi ucun ise yuksek suretli soyutma teleb olunur 1010 K s Ilk defe 1960 ci ilde alinmis metallik suseler daha cox maraqlidir Metallik suselerin esas sinifleri M1 h Yh sistemleri M kecid ve ya tesirsiz metal Y amorflayici qeyri metal ve kecid metallarinin ve ya diger metallarin erintileri Terkiblerin mueyyen intervalinda 1 3 metallik suselerin ekseriyyeti nadir mexaniki maqnit ve kimyevi xasselere malikdir Bir sira metallik suselerin axiciliq ve seffafliq serheddi cox yuksekdir ve nezeri serhede yaxindir Hemcinin metallik suseler yuksek plastikliye malikdirler ki bu da onlari dielektrik ve yarimkecirici suselerden kesgin ferqlendirir Ekser metallik suseler yuksek mexaniki mohkemlikle beraber boyuk baslangic maqnit qavrayiciligi koersitiv quvvelerin kicik qiymetleri ve praktiki olaraq maqnit histerezisinin tam yoxlugu ile xarakterize olunurlar Bezi metallik suselerin korroziyaya davamliligi en yaxsi paslanmayan poladdan bir nece tertib yuxaridir Metallik suselerin diger nadir xususiyyetleri arasinda sesin zeif udulmasi katalitik xasseler de var Metallik suselerin esas xususiyyeti ehtimal ki onlarin yuksek mikroskopik bircinsliyi yeni deneciklerarasi serhed tipli qurulus defektlerinin dislokasiyalarin olmamasi ve s ile elaqedardir Metallik suselerde hadise ve xasseleri izah eden mufessel nezeriyye inkisaf etmemisdir Metallik suselerin termostabilliyi kristallasma temperaturu Tkrist ile 1 saat erzinde tablama zamani numunenin tam kristallasmasina getirib cixaran temperatur xarakterize olunur Tkrist 300 1000 K cox yayilmis suseler ucun 600 800 K arasinda deyisir Metallik suseler praktiki olaraq T Tkris 200 K de stabildirler Bu zaman kristallasma muddeti yuz illerle ola biler Metallik suseler istehsalinin bir sira usullari islenib hazirlanmisdir o cumleden eridilmis metal sirnaginin tez firlanan soyuq altliga tokulmesi Bu zaman 1 deqiqede 20 100 mkm qalinliginda 20 100 mm eninde 1 2 km lent istehsal olunur bele lentin uzunlugu praktiki olaraq qeyri mehduddur 1 2 4 Buxar halindan soyuq altliga cokdurulmekle alinan amorf metallik tebeqeler adeten metallik suselerden az termostabil olurlar ve T 300 K de kristallasirlar Ayri ayri komponentleri monolaylar seklinde lay lay tozlandirmaqla alinan a m o r f y a r a d a n emele getiren e r i n t i l e r istisnaliq teskil edir Termostabilliye gore onlar metallik suselere yaxindir Qalinliginin artmasi ile nazik lovhenin stabilliyi asagi dusur Onlarin elektrik ve ifratkeciricilik xasseleri 5 daha cox oyrenilmisdir A m da ifratkeciricilik kecidlerinin temperaturu hemin terkibden olan kristallik maddeler ucun oldugundan yuxari ve asagi ola biler Amorf nazik lovhelerin tebeqelerin korroziyaya davamliligi kristallara nisbeten daha yuksekdir Lakin butovlukde onlarin fiziki xasseleri zeif oyrenilmisdir Bu elektrokimyevi cokdurme ve kristala radiasiya tesirile alinan A m a daha cox aiddir Istinadlar Metallicheskie stekla M 1983Chen H S Glassy metals Repts Progr Phys 1980 Gilman J T Overview of the technology and significance of metallic glases Komnik Yu F Fizika metallicheskih plenok M 1979