Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mexaniki kalkulyator və ya hesablama maşını, hesabın elementar avtomatik əməliyyatlarını yerinə yetirmək üçün istifadə edilən mexaniki qurğudur. Əksər mexaniki kalkulyatorlar kiçik stolüstü kompüterlərə ölçüdə oxşar idi və elektron kalkulyatorun gəlməsi ilə öz yerini onlara vermişdir.
Blez Paskal 1642-ci ildə mexaniki kalkulyatoru icad etdi.Bu Paskal Kalkulyatoru və ya adlandırıldı və 17-ci əsrdə yeganə mexaniki kalkulyator idi . Yüz il sonra 1851-ci ildə istehsal etdilən Thomas hesablayıcısı yeni hesablama qurğusu oldu.Bu ofis mühitində hər gün istifadə edilən kifayət qədər güclü və kifayət qədər etibarlı birinci mexaniki kalkulyator idi.
1887-ci ildə təqdim edilən hesablayıcı maşın hər rəqəm üçün doqquz açarın (1-dən 9-a) birliyindən ibarət olmuş klaviaturadan istifadə edən birinci maşın idi. 1902-dən istehsal edilən Dalton hesablayıcı maşını 10 aparıcı klaviaturaya malik idi.1901-ci ildən mexaniki kalkulyatorlarda elektrik mühərrikindən istifadə olundu. Mexaniki kalkulyatorların 120 il ərzində davam etmiş istehsalatı 1970-ci illərin ortalarında dayandırıldı.
mexaniki kalkulyatorları həddindən artıq dəyişdirərək iki yeni növünü layihələşdirdi . Birincisi avtomatik mexaniki kalkulyator idi, onun fərq mühərriki avtomatik hesablaya və riyazi cədvəlləri çap edə bilirdi. İkinci daha sadə modeli proqramlaşdırıla bilən mexaniki kalkulyator idi. Onun analitik mühərriki Babbage 1834-cü ildə layihələşdirməyə başladığı mühərrik idi.
Qədim tarixi
Riyazi hesablamalarda vaxta qənaət etmək və insan səhvlərinin aradan qaldırılması arzusu yəqin ki, hesab elminin özü kimi qədim arzulardandır. Bu arzu müxtəlif hezsablama üsullarının dizaynı və yaradılmasına gətirib çıxarmışdı, əvvəlcə çay daşları kimi kiçik obyektlər qrupu ilə , sonra idarə lövhələri üzərində sayğaclarla hesablamalar aparılmışdı.Bu alət yəqin ki Hindistanda Semidit yarışçıları tərəfindən ixtira olunmuşdur ki, bu da Avropandan Çin və Yaponiyaya kimi böyük bir ərazidə yayılmışdır. Sonralar 1617-ci ildə özünün sayma çubuqlarını hazırladı.Daha sonralar bu hesablama alətinin müxtəlif növləri çıxdı. Yalnız 1642-ci ildə bu gün də istifadə olunan ilk mexaniki hesablayıcı maşın hazırladı. 1937-ci ildə İBM-ə Avtomatik hesablama maşınını təqdim etdi
17-ci əsr
Mexaniki Kalkulyatorların ixtirası
Blaise Pascal 1642-ci ildə mexaniki kalkulaytoru ixtira etdi.3 il səydən və 50 təcrübədən sonra o öz kalkuyatorunu ictimaiyyətə təqdim etdi.O növbəti on il ərzində bu maşınlardan 20 ədəd hazırladı.Bu maşın bilavasitə iki ədədi toplaya və çıxa, o cümlədən təkrar bölə bilirdi.Bu maşın dəfələrlə özünü sübut etdi.Paskal, hesablama maşınını üç yüz il əvvəl 19 yaşında olarkən yaratmışdı. O mexaniki iş görmək ideyasını düşündü və bu məqsədlə layihə yaratdı.
1672 – ci ildə Paskal kalkulyatorunda birbaşa vurmanı əlavə etmək üzərində işləməyə başladı.Buna baxmayaraq o paskal maşının üzərində bunu həyata keçirə bilmədi. O tamamilə yeni hesablama maşını yaratdı ki, bu da adlandırıldı.Hərfi tərcümədə Addımlı hesablayıcı kimi tərcümə olunur. O Leybnis təkərlərindən (Leibnez wheels ) istifadə etdi. Leibnez 1694 və 1706-cı illərdə iki addımlı hesablama maşını yaratdı.Yalnız 1694-cü ildə yaradılan maşın 250 il Göttingen universitetinin çardağında qaldıqdan sonra 19-cu əsrdə yenidən tapılaraq düzəldildi.
Digər Hesablama maşınları
Schickard, Pascal və Leibniz 17-ci əsrdə saat mexanizmi qaydasından ilhamlandılar.Lakin sadə düşünülmüş çarxlar bu məqsəd üçün kifayət deyildi. Schickard keçiriləcək daşıma üçün bir dişli "Xarab Ötürücü" –nün istifadəsini təqdim etdi.Paskal isə onu daha da yaxşılaşdırmışdır.
Hesablayıcı maşın üçün saat prinsipi 17-ci əsrin texnoloji imkanları ilə, əlavə yenilik olmadan tam səmərəli hesablayıcı maşın yaratmaq mümkün deyildi.Çünki daşıma akkumulyator boyunca bir neçə yerə ötürüləndə mexanizmin işi pozula bilərdi.17-ci əsr hesablayıcı saatlarından bu günə qədər gəlib çatan olmayıb, ona görə də onları tam səmərəli mexanizmlər adlandırmaq olmaz.Daha müvəffəqiyyətli hesablama maşını 18-ci əsrdə İtalyan tərəfindən yaradılmışdı və bu iki hərəkətli hesablanma saatı idi.
1623-cü ildə Almaniyalı Astronomiya professoru göndərdiyi iki məktubunda hesablama saatlarının layihəsini işləyib hazırlamışdı.Peşəkarlar tərəfindən inşa ediləcək ilk maşın onun inşası zamanı dağıdılıb və 1624-cü ildə Schickard bu layihəni tərk etdi.Bu təsvirlər 1718-ci ildən yazdığı “Keplerin məktubları” kitabından başlayaraq əsrlər boyu müxtəlif əsərlərdə çap olundu.1960-cı ildə ilk dəqiq surətin qurulması göstərdi ki, Schickardın maşını bitməmiş layihəyə malikdi və onun işləməsi üçün təkərlər və yaylar əlavə olunmalıdır.Bu surətlərin istifadəsi vahid diş ötürücünün bir hesablama saatından istifadə edərkən tələblərə cavab verməyən mexanizm olduğunu göstərdi.
1643-cü il ərzində Rouendən olan Fransız saatsazı Paskalın işini eşitdikdən sonra özünün hesablama saatını layihələşdirməyə başladı.
1659-ci ildə İtalyan Tito Livio Burattini doqquz müstəqil təkər ilə və hər bir təkər də kiçik daşıma təkəri ilə qoşalaşmış bir maşın inşa etdi.
1666-ci ildə pulların məbləğini əlavə etmək üçün nəzərdə tutulmuş bir maşın icad etdi. Bu Burattini maşını ilə çox oxşar idi. Morland də Napier çubuqları əsasında maşın yaratmışdır.
18-ci əsr
Ümumi
18-ci əsrdə avtomatik vurmanı yerinə yetirən ilk mexaniki kalkulyator yarandı.Bu maşın 1709-cı ildə tərəfindən layihələşdirilmiş və qurulmuşdu.O ağacdan hazırlanmışdı və o dövrdə ən uğurlu hesablama maşını hesab olunurdu.Bu əsrdə yaradılan bütün maşınlar üçün bölmə əməlini həyata keçirmək üçün əlavə operator tələb olunurdu.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mexaniki kalkulyator ve ya hesablama masini hesabin elementar avtomatik emeliyyatlarini yerine yetirmek ucun istifade edilen mexaniki qurgudur Ekser mexaniki kalkulyatorlar kicik stolustu komputerlere olcude oxsar idi ve elektron kalkulyatorun gelmesi ile oz yerini onlara vermisdir Ilk hesablama masinlari Blez Paskal 1642 ci ilde mexaniki kalkulyatoru icad etdi Bu Paskal Kalkulyatoru ve ya adlandirildi ve 17 ci esrde yegane mexaniki kalkulyator idi Yuz il sonra 1851 ci ilde istehsal etdilen Thomas hesablayicisi yeni hesablama qurgusu oldu Bu ofis muhitinde her gun istifade edilen kifayet qeder guclu ve kifayet qeder etibarli birinci mexaniki kalkulyator idi 1887 ci ilde teqdim edilen hesablayici masin her reqem ucun doqquz acarin 1 den 9 a birliyinden ibaret olmus klaviaturadan istifade eden birinci masin idi 1902 den istehsal edilen Dalton hesablayici masini 10 aparici klaviaturaya malik idi 1901 ci ilden mexaniki kalkulyatorlarda elektrik muherrikinden istifade olundu Mexaniki kalkulyatorlarin 120 il erzinde davam etmis istehsalati 1970 ci illerin ortalarinda dayandirildi mexaniki kalkulyatorlari heddinden artiq deyisdirerek iki yeni novunu layihelesdirdi Birincisi avtomatik mexaniki kalkulyator idi onun ferq muherriki avtomatik hesablaya ve riyazi cedvelleri cap ede bilirdi Ikinci daha sade modeli proqramlasdirila bilen mexaniki kalkulyator idi Onun analitik muherriki Babbage 1834 cu ilde layihelesdirmeye basladigi muherrik idi Qedim tarixi Hesablama Saygaci Riyazi hesablamalarda vaxta qenaet etmek ve insan sehvlerinin aradan qaldirilmasi arzusu yeqin ki hesab elminin ozu kimi qedim arzulardandir Bu arzu muxtelif hezsablama usullarinin dizayni ve yaradilmasina getirib cixarmisdi evvelce cay daslari kimi kicik obyektler qrupu ile sonra idare lovheleri uzerinde saygaclarla hesablamalar aparilmisdi Bu alet yeqin ki Hindistanda Semidit yariscilari terefinden ixtira olunmusdur ki bu da Avropandan Cin ve Yaponiyaya kimi boyuk bir erazide yayilmisdir Sonralar 1617 ci ilde ozunun sayma cubuqlarini hazirladi Daha sonralar bu hesablama aletinin muxtelif novleri cixdi Yalniz 1642 ci ilde bu gun de istifade olunan ilk mexaniki hesablayici masin hazirladi 1937 ci ilde IBM e Avtomatik hesablama masinini teqdim etdi17 ci esrMexaniki Kalkulyatorlarin ixtirasi Dord Paskal kalkulyatoru ve Lepine terefinden 1725 ci ilde yaradilan hesablama masini Blaise Pascal 1642 ci ilde mexaniki kalkulaytoru ixtira etdi 3 il seyden ve 50 tecrubeden sonra o oz kalkuyatorunu ictimaiyyete teqdim etdi O novbeti on il erzinde bu masinlardan 20 eded hazirladi Bu masin bilavasite iki ededi toplaya ve cixa o cumleden tekrar bole bilirdi Bu masin defelerle ozunu subut etdi Paskal hesablama masinini uc yuz il evvel 19 yasinda olarken yaratmisdi O mexaniki is gormek ideyasini dusundu ve bu meqsedle layihe yaratdi 1672 ci ilde Paskal kalkulyatorunda birbasa vurmani elave etmek uzerinde islemeye basladi Buna baxmayaraq o paskal masinin uzerinde bunu heyata kecire bilmedi O tamamile yeni hesablama masini yaratdi ki bu da adlandirildi Herfi tercumede Addimli hesablayici kimi tercume olunur O Leybnis tekerlerinden Leibnez wheels istifade etdi Leibnez 1694 ve 1706 ci illerde iki addimli hesablama masini yaratdi Yalniz 1694 cu ilde yaradilan masin 250 il Gottingen universitetinin cardaginda qaldiqdan sonra 19 cu esrde yeniden tapilaraq duzeldildi Diger Hesablama masinlari Schickard Pascal ve Leibniz 17 ci esrde saat mexanizmi qaydasindan ilhamlandilar Lakin sade dusunulmus carxlar bu meqsed ucun kifayet deyildi Schickard kecirilecek dasima ucun bir disli Xarab Oturucu nun istifadesini teqdim etdi Paskal ise onu daha da yaxsilasdirmisdir Bir nece il evvel men ilk defe alet hazirladim ki addimlarin saylarini avtomatik qeyd edir ve her hansi bir emeliyyati yerine yetirerek cavab verir Bu masinla hemcinin elave etme cixma vurma ve bolunmeni asanliqla celd heyata kecire ve emin neticelere nail ola bilersiniz Leibnizin hesalama masinin ve ya addimli hesablayici modeli Hesablayici masin ucun saat prinsipi 17 ci esrin texnoloji imkanlari ile elave yenilik olmadan tam semereli hesablayici masin yaratmaq mumkun deyildi Cunki dasima akkumulyator boyunca bir nece yere oturulende mexanizmin isi pozula bilerdi 17 ci esr hesablayici saatlarindan bu gune qeder gelib catan olmayib ona gore de onlari tam semereli mexanizmler adlandirmaq olmaz Daha muveffeqiyyetli hesablama masini 18 ci esrde Italyan terefinden yaradilmisdi ve bu iki hereketli hesablanma saati idi 1623 cu ilde Almaniyali Astronomiya professoru gonderdiyi iki mektubunda hesablama saatlarinin layihesini isleyib hazirlamisdi Pesekarlar terefinden insa edilecek ilk masin onun insasi zamani dagidilib ve 1624 cu ilde Schickard bu layiheni terk etdi Bu tesvirler 1718 ci ilden yazdigi Keplerin mektublari kitabindan baslayaraq esrler boyu muxtelif eserlerde cap olundu 1960 ci ilde ilk deqiq suretin qurulmasi gosterdi ki Schickardin masini bitmemis layiheye malikdi ve onun islemesi ucun tekerler ve yaylar elave olunmalidir Bu suretlerin istifadesi vahid dis oturucunun bir hesablama saatindan istifade ederken teleblere cavab vermeyen mexanizm oldugunu gosterdi 1643 cu il erzinde Rouenden olan Fransiz saatsazi Paskalin isini esitdikden sonra ozunun hesablama saatini layihelesdirmeye basladi 1659 ci ilde Italyan Tito Livio Burattini doqquz musteqil teker ile ve her bir teker de kicik dasima tekeri ile qosalasmis bir masin insa etdi 1666 ci ilde pullarin meblegini elave etmek ucun nezerde tutulmus bir masin icad etdi Bu Burattini masini ile cox oxsar idi Morland de Napier cubuqlari esasinda masin yaratmisdir 18 ci esr Umumi Almaniyali terefinden yaradilan 18 ci esr hesablama masini 18 ci esrde avtomatik vurmani yerine yetiren ilk mexaniki kalkulyator yarandi Bu masin 1709 ci ilde terefinden layihelesdirilmis ve qurulmusdu O agacdan hazirlanmisdi ve o dovrde en ugurlu hesablama masini hesab olunurdu Bu esrde yaradilan butun masinlar ucun bolme emelini heyata kecirmek ucun elave operator teleb olunurdu Xarici kecidler Vikianbarda Hesablama masini ile elaqeli mediafayllar var