Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mədəniyyət şoku (ing. Culture shock) — insanın bir sosial mühitdən digərinə keçdikdə insanın heç vaxt tanış olmadığı şəraitə görə hiss etdiyi narahatlıqdır. 4 fazası var:
- Bal ayı fazası
- Razılaşmağa çalışma fazası
- Öyrəşmə fazası
- Ustalıq fazası
Mədəni şoku yaradan ümumi problemlər: informasiya artıqlığı, dil barieri, toplumlararası uçurumlar, informasiya uçurumları, müəyyən sferadakı asılılıqlar, öz mədəniyyətinə çox bağlılıq və buna bənzər hallar. Şəxslər müxtəlif cəmiyyətlərdə mədəni şoku özlərinəməxsus yaşadıqları üçün, bu vəziyyətdən yayınmağın konkret bir həlli mövcud deyildir.
Mədəniyyət şokunda olan insanların sonrakı fəaliyyətlərini 3 hissəyə bölmək olar:
- İnteqrasiya oluna bilməyənlər xarici ölkədə öz millətlərindən olanları axtarır və cəmiyyətə uyğunlaşmaqdan imtina edirlər.
- Assimilyasiyaya məruz qalanlar öz ölkələrinin adət-ənənələrini unudur və yeni gəldikləri ölkəyə 100% adaptasiya olurlar.
- Üçüncü qrup insanlar isə həm yeni ölkəyə adaptasiya olur, həm də vətənlərini unutmurlar. Belə insanlara kosmopolit deyilir.
Mədəniyyət şokunun ən qəribə forması uzun müddət vətəndən kənarda yaşayan insanların geri qayıtdıqdan sonra öz doğma ölkələrində hiss etdikləri mədəniyyət şokudur.
Dörd mərhələ
Balayı
Bu mərhələ ərzində, köhnə və yeni mədəniyyətlər arasındakı fərqliliklər şəxsə yüngül, asan görünür. Misal olaraq, yeni bir ölkəyə köçəndən sonra şəxs həmin əraziyə məxsus yeməkləri, oradakı həyat dövranını və yerli sakinlərin davranışlarını bəyənə bilər. İlk bir neçə həftə ərzində insanlar köçdükləri əraziyə heyranlıq duyurlar, yeni şeylər kəşf etməyə can atırlar. Onların dillərində danışan və ya onlara qarşı mədəni davranış sərgiləyən insanlarla münasibətlər yaratmağa çalışırlar. Nəticə olaraq isə bütün balayları kimi bu gedişat bir gün sona çatır.
Razılaşma
Bir müddətdən sonra (bu zaman kəsiyi şəxsdən asılı olsa da, ortalama 3 ay hesab edilir), köhnə və yeni mədəniyyətlər arasındakı fərqlər daha gözəçarpan hal almağa başlayır və şəxsdə narahatlığa səbəb olur. Bu narahatlıq isə öz növbəsində xoşagəlməz hallara, məyusluğa və hətta əsəbə belə gətirib çıxarır, çünki şəxs alışdığı gedişata zidd olan davranışları və prosesləri yaşamağa davam edir və tam adaptasiya olmadığı üçün bu onda hiss olunacaq dərəcədə qıcığa səbəb olur. Dil barieri, tıxac mədəniyyəti, yemək alışqanlıqları və hətta cəmiyyətdəki gigiyena anlayışları belə bu müddətdə insanda ətraf mühitdən uzaqlaşma istəkləri yaradır.
Fərqli mühitə keçən zaman sizin əlaqə yaratmaq bacarığınız bir növ təzyiq altında çalışmalı olur, bundan əlavə bir çox təcrübə edilmiş çətinlikləri var ki, onlarından öhdəsindən gəlməli olur şəxs. Buna aid edilə bilər: sirkadiyalı ritm pozuqluğu hansı ki, bir çox hallarda insomnia xəstəliyinə gətirib çıxarır, orqanizminizin və mədə-bağırsaq sisteminizin qidalara alışması prosesi, xəstələnən zaman dərman vasitələri ilə problemlər yarana bilər ad fərqliliklərinə görə.
Yenə də qeyd olunması zəruri olan bir məsələ var ki, bu münasibətqurma bacarığıdır. Bu mərhələdə insanların ən çox yaşadığı hisslərdən biri yalnızlıq hissidir və ev, köhnə mühit üçün darıxma halları yaranır, çünki dogma olmayan insanlarla daim ünsiyyətdə olmağa hələ alışmamış olurlar. Xüsusən xaricdə təhsil alan tələbələrdə bu hallar depressivləşmə və yalnızlığın daha dərin hiss olunması ilə nəticələnir ki, bu onların həyat tərzinə də öz təsirlərini göstərir. Məntiq, yumor anlayışı, nitqlər, aksentlər və bu kimi şeylər onların dost və dərs mühitinə alışanacan öz təsirlərini verir.
Tənzimləmə
Bu mərhələdə artıq bir xeyli müddət ötmüş olur, ortalama olaraq 6–12 ay arası götürülür bu dövr. Yeni mədəniyyətə artıq alışmış olur şəxs və ya şərtlərin tələbi ilə özünü buna məcburi şəkildə alışdırır. Mühiti və davranışları analiz edib, hansı situasiyalarda necə davranılacağını müəyyənləşdirməyə başlayır. Şəxs artıq həyatını müəyyən bir qaydaya salmış olur və gedişat artıq əvvəlkindən daha normal, adi hal alır, nələrsə çox alışılmadıq vəziyyətdə olmur. Yeni mədəniyyətin müsbətləri qəbul edilir və problemli vəziyyətlərdən necə çıxılması ilə bağlı fikirlər yaranır. Şəxs artıq mədəniyyətə alışır və mənimsəməyə başlayır hətta özününkü imiş kimi, mənfi rekasiyalar və təəccüblər azalır və elə adından da göründüyü kimi, bu mərhələdə bir çox anlaşmazlıqlar tənzimlənir və qaydasına düşür.
Uyğunlaşma
Bu mərhələni mədəni şokun "master dərəcəsi" adlandıra bilərik. Fərdlər artıq yeni mədəniyyətin detallarını çoxluqla mənimsəmiş olurlar və hərşey onlar üçün adi və rahatdır. Lakin bu mədəniyyəti bütünlüklə qəbul etmək hesab olunmur, insanlar hər zaman öz köhnə mədəniyyətlərin parçalar saxlayırlar — ləhcələri, dilləri və müxtəlif alışqanlıqları. Bu şəxsləri "ikimədəniyyətli" adlandıra bilərik.
Əks mədəni şok
Əks mədəni şok dedikdə, fərdin köhnə mədəniyyətinə geridönüş etdikdə yaşadığı mədəni şoka deyilir. Yeni bir mədəniyyətə uyğunlaşdıqda insan beynində bir növ süzgəc prosesi baş verir və köhnə mədəniyyətin pis tərəfləri ələnərək, beyin yaxşı yanlarına kökləndirilir. Əks mədəni şok – şəxsin ilkin mədəniyyətinə özünü yenidən alışdırması prosesinin verdiyi psixosomatik və psixoloji nəticələrdir. Maraqlısı odur ki, fərd bu mərhələdə əsl mədəni şokdan daha çox çətinliklər yaşayır, çünki bir növ mədəni çöküş və təəssüf hissi yaşayır və çox vaxtyenidən bu mühitə alişa bilməyəcəkləri hisslərinə qapılırlar. Hətta bu mədəni şok və nəticələri ilə bağlı Thomas Wolfe tərəfindən yazılmış "Sən yenidən evə qayıda bilməzsən" (You Can’t Go Home Again) adlı kitab da mövcuddur.
Əks mədəni şok adətən iki hissədən ibarət olur: mükəmməlləşdirmə və gözləntilər. Xaricdə bir dövr keçdikdən sonra, yuxarıda da qeyd olunduğu kimi, fərd ilkin mədəniyyətinin yaxşılarına fokuslanır və keçmişini beynində mükəmməlləşdirir. İkinci məsələ isə odur ki, biz ailəmizdən və mühitimizdən uzaqlaşdıqda, düşünürük ki, geridə qoyduğumuz şeylər əvvəlki kimi, yəni dəyişməz qalacaq. Geri döndükdə və hərşeyin gözlənilən kimi olduğunu görmədikdə, dünyanın bizsiz davam etdiyinin fərqinə vardıqda bu həmin fərdlərdə yenidən narahatlıq, diskomfort hissi yaradır ki, bu da onların həyatlarını burada yenidən tənzimləməsində çətinliklər yaradır.
Keçid şoku
Mədəni şok özlüyündə keçid şokunun subkateqoriyasıdır. Keçid şokunun bir çox simptomları mövcuddur:
- Qəzəb
- Cansıxılması
- Davamlı yemək, içmək və çəki artımı
- Ev və dostlar üçün darıxma
- Həddindən artıq təmizlik
- Köməksiz və çarəsiz hissetmə
- Bir şeyə ilişib qalmaq
- Qıcıqlıq
- İmpulsivlik
- Əhval dəyişkənlikləri
- Fiziki cəhətdən stressi hiss etmək
- Mədəni önyarğılar
- İntihar və özünəzərərvermə düşüncələri
İstinadlar
- Macionis, John, and Linda Gerber. "Chapter 3 — Culture." Sociology. 7th edition ed. Toronto, ON: Pearson Canada Inc., 2010. 54. Print.
Mənbələr
- Macionis, John, and Linda Gerber. "Chapter 3 — Culture." Sociology. 7th edition ed. Toronto, ON: Pearson Canada Inc., 2010. 54. Print.
- Pedersen, Paul. The Five Stages of Culture Shock: Critical Incidents Around the World. Contributions in psychology, no. 25. Westport, Conn: Greenwood Press, 1995.
- Barna, LaRay M. "HOW CULTURE SHOCK AFFECTS COMMUNICATION." Communication 5.1 (n.d.): 1–18. SocINDEX with Full Text. EBSCO.29 Sept.2009.web.
- Oberg, Dr. Kalervo. "Culture Shock and the problem of Adjustment to the new cultural environments". World Wide Classroom Consortium for International Education & Multicultural studies. 29 Sept 2009.
- Mavrides, Gregory PhD "Culture Shock and Clinical Depression." Foreign Teachers Guide to Living and Working in China. Middle Kingdom Life, 2009. Web. 29 Sept. 2009.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Medeniyyet soku ing Culture shock insanin bir sosial muhitden digerine kecdikde insanin hec vaxt tanis olmadigi seraite gore hiss etdiyi narahatliqdir 4 fazasi var Bal ayi fazasi Razilasmaga calisma fazasi Oyresme fazasi Ustaliq fazasiFethcilerin tufeng ve atlarla qarsilasmasi Aztekleri soka saldi buna gore avropalilari serqden gelen peygemberlerle qarisdirdilar Modele gore insanlar evvelce 1 bal ayi sonra 2 kecid dovru yeni medeniyyet sarsintisi kecirecekler Ancaq sonradan insanlar uygunlasmaga baslayacaqlar 3 noqteli xett bezi insanlarin yeni medeniyyete nifret edeceyini gosterir 4 qedim medeniyyete uygunlasmaq ucun yerlerine qayidan bezi insanlara aiddir Medeni soku yaradan umumi problemler informasiya artiqligi dil barieri toplumlararasi ucurumlar informasiya ucurumlari mueyyen sferadaki asililiqlar oz medeniyyetine cox bagliliq ve buna benzer hallar Sexsler muxtelif cemiyyetlerde medeni soku ozlerinemexsus yasadiqlari ucun bu veziyyetden yayinmagin konkret bir helli movcud deyildir Medeniyyet sokunda olan insanlarin sonraki fealiyyetlerini 3 hisseye bolmek olar Inteqrasiya oluna bilmeyenler xarici olkede oz milletlerinden olanlari axtarir ve cemiyyete uygunlasmaqdan imtina edirler Assimilyasiyaya meruz qalanlar oz olkelerinin adet enenelerini unudur ve yeni geldikleri olkeye 100 adaptasiya olurlar Ucuncu qrup insanlar ise hem yeni olkeye adaptasiya olur hem de vetenlerini unutmurlar Bele insanlara kosmopolit deyilir Medeniyyet sokunun en qeribe formasi uzun muddet vetenden kenarda yasayan insanlarin geri qayitdiqdan sonra oz dogma olkelerinde hiss etdikleri medeniyyet sokudur Dord merheleBalayi Bu merhele erzinde kohne ve yeni medeniyyetler arasindaki ferqlilikler sexse yungul asan gorunur Misal olaraq yeni bir olkeye kocenden sonra sexs hemin eraziye mexsus yemekleri oradaki heyat dovranini ve yerli sakinlerin davranislarini beyene biler Ilk bir nece hefte erzinde insanlar kocdukleri eraziye heyranliq duyurlar yeni seyler kesf etmeye can atirlar Onlarin dillerinde danisan ve ya onlara qarsi medeni davranis sergileyen insanlarla munasibetler yaratmaga calisirlar Netice olaraq ise butun balaylari kimi bu gedisat bir gun sona catir Razilasma Bir muddetden sonra bu zaman kesiyi sexsden asili olsa da ortalama 3 ay hesab edilir kohne ve yeni medeniyyetler arasindaki ferqler daha gozecarpan hal almaga baslayir ve sexsde narahatliga sebeb olur Bu narahatliq ise oz novbesinde xosagelmez hallara meyusluga ve hetta esebe bele getirib cixarir cunki sexs alisdigi gedisata zidd olan davranislari ve prosesleri yasamaga davam edir ve tam adaptasiya olmadigi ucun bu onda hiss olunacaq derecede qiciga sebeb olur Dil barieri tixac medeniyyeti yemek alisqanliqlari ve hetta cemiyyetdeki gigiyena anlayislari bele bu muddetde insanda etraf muhitden uzaqlasma istekleri yaradir Ferqli muhite kecen zaman sizin elaqe yaratmaq bacariginiz bir nov tezyiq altinda calismali olur bundan elave bir cox tecrube edilmis cetinlikleri var ki onlarindan ohdesinden gelmeli olur sexs Buna aid edile biler sirkadiyali ritm pozuqlugu hansi ki bir cox hallarda insomnia xesteliyine getirib cixarir orqanizminizin ve mede bagirsaq sisteminizin qidalara alismasi prosesi xestelenen zaman derman vasiteleri ile problemler yarana biler ad ferqliliklerine gore Yene de qeyd olunmasi zeruri olan bir mesele var ki bu munasibetqurma bacarigidir Bu merhelede insanlarin en cox yasadigi hisslerden biri yalnizliq hissidir ve ev kohne muhit ucun darixma hallari yaranir cunki dogma olmayan insanlarla daim unsiyyetde olmaga hele alismamis olurlar Xususen xaricde tehsil alan telebelerde bu hallar depressivlesme ve yalnizligin daha derin hiss olunmasi ile neticelenir ki bu onlarin heyat terzine de oz tesirlerini gosterir Mentiq yumor anlayisi nitqler aksentler ve bu kimi seyler onlarin dost ve ders muhitine alisanacan oz tesirlerini verir Tenzimleme Bu merhelede artiq bir xeyli muddet otmus olur ortalama olaraq 6 12 ay arasi goturulur bu dovr Yeni medeniyyete artiq alismis olur sexs ve ya sertlerin telebi ile ozunu buna mecburi sekilde alisdirir Muhiti ve davranislari analiz edib hansi situasiyalarda nece davranilacagini mueyyenlesdirmeye baslayir Sexs artiq heyatini mueyyen bir qaydaya salmis olur ve gedisat artiq evvelkinden daha normal adi hal alir nelerse cox alisilmadiq veziyyetde olmur Yeni medeniyyetin musbetleri qebul edilir ve problemli veziyyetlerden nece cixilmasi ile bagli fikirler yaranir Sexs artiq medeniyyete alisir ve menimsemeye baslayir hetta ozununku imis kimi menfi rekasiyalar ve teeccubler azalir ve ele adindan da gorunduyu kimi bu merhelede bir cox anlasmazliqlar tenzimlenir ve qaydasina dusur Uygunlasma Bu merheleni medeni sokun master derecesi adlandira bilerik Ferdler artiq yeni medeniyyetin detallarini coxluqla menimsemis olurlar ve hersey onlar ucun adi ve rahatdir Lakin bu medeniyyeti butunlukle qebul etmek hesab olunmur insanlar her zaman oz kohne medeniyyetlerin parcalar saxlayirlar lehceleri dilleri ve muxtelif alisqanliqlari Bu sexsleri ikimedeniyyetli adlandira bilerik Eks medeni sokEks medeni sok dedikde ferdin kohne medeniyyetine geridonus etdikde yasadigi medeni soka deyilir Yeni bir medeniyyete uygunlasdiqda insan beyninde bir nov suzgec prosesi bas verir ve kohne medeniyyetin pis terefleri elenerek beyin yaxsi yanlarina koklendirilir Eks medeni sok sexsin ilkin medeniyyetine ozunu yeniden alisdirmasi prosesinin verdiyi psixosomatik ve psixoloji neticelerdir Maraqlisi odur ki ferd bu merhelede esl medeni sokdan daha cox cetinlikler yasayir cunki bir nov medeni cokus ve teessuf hissi yasayir ve cox vaxtyeniden bu muhite alisa bilmeyecekleri hisslerine qapilirlar Hetta bu medeni sok ve neticeleri ile bagli Thomas Wolfe terefinden yazilmis Sen yeniden eve qayida bilmezsen You Can t Go Home Again adli kitab da movcuddur Eks medeni sok adeten iki hisseden ibaret olur mukemmellesdirme ve gozlentiler Xaricde bir dovr kecdikden sonra yuxarida da qeyd olundugu kimi ferd ilkin medeniyyetinin yaxsilarina fokuslanir ve kecmisini beyninde mukemmellesdirir Ikinci mesele ise odur ki biz ailemizden ve muhitimizden uzaqlasdiqda dusunuruk ki geride qoydugumuz seyler evvelki kimi yeni deyismez qalacaq Geri dondukde ve herseyin gozlenilen kimi oldugunu gormedikde dunyanin bizsiz davam etdiyinin ferqine vardiqda bu hemin ferdlerde yeniden narahatliq diskomfort hissi yaradir ki bu da onlarin heyatlarini burada yeniden tenzimlemesinde cetinlikler yaradir Kecid sokuMedeni sok ozluyunde kecid sokunun subkateqoriyasidir Kecid sokunun bir cox simptomlari movcuddur Qezeb Cansixilmasi Davamli yemek icmek ve ceki artimi Ev ve dostlar ucun darixma Heddinden artiq temizlik Komeksiz ve caresiz hissetme Bir seye ilisib qalmaq Qiciqliq Impulsivlik Ehval deyiskenlikleri Fiziki cehetden stressi hiss etmek Medeni onyargilar Intihar ve ozunezererverme dusunceleriIstinadlarMacionis John and Linda Gerber Chapter 3 Culture Sociology 7th edition ed Toronto ON Pearson Canada Inc 2010 54 Print MenbelerMacionis John and Linda Gerber Chapter 3 Culture Sociology 7th edition ed Toronto ON Pearson Canada Inc 2010 54 Print Pedersen Paul The Five Stages of Culture Shock Critical Incidents Around the World Contributions in psychology no 25 Westport Conn Greenwood Press 1995 Barna LaRay M HOW CULTURE SHOCK AFFECTS COMMUNICATION Communication 5 1 n d 1 18 SocINDEX with Full Text EBSCO 29 Sept 2009 web Oberg Dr Kalervo Culture Shock and the problem of Adjustment to the new cultural environments World Wide Classroom Consortium for International Education amp Multicultural studies 29 Sept 2009 Mavrides Gregory PhD Culture Shock and Clinical Depression Foreign Teachers Guide to Living and Working in China Middle Kingdom Life 2009 Web 29 Sept 2009