Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Diqorlar (: дигорон - digoron, cəm halı: digoræ, digorænttæ - digoræ, digorænttæ; : дыгурон - dyguron, cəm halı: didur, didurættæ - dygur, dygurættæ) - osetinlərin alt qrupudur. SSRİ-də 1937-ci ilə qədər ayrı bir dil hesab edilən Şərqi İran dillərindən sayılan osetin dilinin diqor ləhcəsində danışırlar. 1937-ci ildən bu yana osetin dilinin dialekti sayılır. Digər ləhcəni-iron ləhcəsi danışan ironlar diqorlar başa düşmürlər, baxmayaraq ki diqorl iron ləhcəsini tam başa düşür. Çünki iron ləhcəsi osetin xalqının rəsmi dili idi və məktəblərdə rəsmi olaraq tədris olunurdu. 2002-ci il Rusiya siyahıyaalınmasına görə 607, 2010-cu ildəki siyahıyaalınmaya görə isə cəmi 223 diqor Rusiyada yaşayırdı. Dialekti danışan 100.000-dən çox insan olmasına baxmayaraq, əksəriyyəti özünü osetin olaraq təqdim edir. Diqorlar, əsasən, Diqora, İrafski, Mozdok rayonlarında və Vladiqafqaz, Şimali Osetiya, həmçinin Kabarda-Balkariya, Türkiyə və Suriyada yaşayır.
| Ümumi sayı | |||
|---|---|---|---|
| ~100,000 (təxmini) | |||
| Yaşadığı ərazilər | |||
| |||
| Dili | |||
| Osetin dilinin diqor ləhcəsi | |||
| Dini | |||
| Daxildir | |||
| Osetinlər | |||
| Qohum xalqlar | |||
| İronlar |
Tarixi
Aşxaratsuytsda verilən qəbilələr içərisindəki "aştiqor" qəbiləsi tarixçilər tərəfindən müasir diqorların əcdadları hesab olunur. Bu fakt və digər linqvistik nəzəriyyələr göstərir ki, diqor ləhcəsinin proto-osetin dilindən ayrılaraq, ayrı bir dil kimi qəbul edilməsi monqol yürüşləri dövrünə təsadüf edir.
Aşxaratsuytsda aştiqorlar indiki osetinlərin əcdadları olaraq qəbul edilən alanlardan ayrı bir tayfa və ya qövm kimi verilir. 18-ci əsrdən başlayaraq diqor etnonimi səyyahlar tərəfindən və həmçinin, Rusiya rəsmi sənədlərində geniş istifadə olunur. Bu faktlara əsaslanaraq, osetin sovet dilçisi-iranist Vasili Abayev qiqorların iranlılaştırılmış bir çərkəz tayfası və adının ilk hissəsi olan "diq"-in Çərkəz endonimi Adigey ilə eyni köklərə sahib ola biləcəyini və ya müasir Qafqaz dillərindəki ismin cəm halını düzəltmək üçün istifadə olunan ön şəkilçi kimi qəbul edilə biləcəyini düşünür.
Diqorlar Diqoriyadakı - Şimali Osetiyanın qərb hissəsi (Diqora və İrafski rayonları) və Kabarda-Balkariyadakı osetinlərin əksəriyyətini təşkil edir. 19-cu əsrin əvvəllərində Diqoriyadan bəzi ailələr Mozdok rayonunda məskunlaşdılar və bu gün hələ də bu bölgədə 2 böyük diqor yaşayış məntəqəsi var.
Diqoriya Osetiyanın digər yerlərinə nisbətən Rusiya imperiyası tərəfindən olduqca gec işğal edildi.
Diqorlar 17-18-ci əsrlərdə İslamı onlara tanıdan qonşu Kabarda xalqının təsiri altında sünni İslamı qəbul etdilər. XIX əsrin ikinci yarısında çox sayda müsəlman diqor Osmanlıya köç etdi.
İkinci Dünya müharibəsi dövründə Şimali Osetiya 1942-ci ildə alman orduları tərəfindən işğal edildi. Nasist işğalı altında olan osetinlər vətənlərin tərk etmədilər, lakin almanlar bölgədən qovulduqdan sonra, digər müsəlman xalqları kimi diqorlar da almanlarla əməkdaşlıqda ittiham edildi və Orta Asiyaya zorla yerləştirildilər. Hesablamalara görə, diqorların 50% -i deportasiya zamanı öldü. 1950-ci illərin ortalarında vətənlərinə qayıtmalarına icazə verildi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Ethnologue.com". 2012-11-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-18.
- Minahan, James. Miniature Empires: A Historical Dictionary of the Newly Independent States. New-York: Routledge. 2012. səh. 211. ISBN .
- Камболов, Тамерлан Таймуразович. Очерк истории осетинского языка. Владикавказ: Ир. 2006. səh. 410. 2019-07-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-18. (rus.)
- (rus). 29 February 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 April 2014.
- "Russian Census 2010: Population by ethnicity" (rus). 21 August 2011 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 April 2014.
- "Digor in Russia". Joshua Project. 4 March 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 17 May 2014.
- . 2017-02-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-02-04.
- . 2020-06-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-18.
- Азиатская Сарматия. Армянская география (rus). 2013-03-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-18.
- Абаев, Василий И. Историко-этимологический словарь осетинского языка. Том I (А-К) (rus). Москва - Ленинград: Издательство Академии наук СССР. 1958. 379–380.
- Minahan, James. Encyclopedia of the Stateless Nations: Ethnic and National Groups Around the World. Vol. III (L-R). Westport: Greenwood Press. 2002. səh. 1478. ISBN .
Mənbə
- Wixman. The Peoples of the USSR
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Diqorlar digoron digoron cem hali digorae digoraenttae digorae digoraenttae dyguron dyguron cem hali didur diduraettae dygur dyguraettae osetinlerin alt qrupudur SSRI de 1937 ci ile qeder ayri bir dil hesab edilen Serqi Iran dillerinden sayilan osetin dilinin diqor lehcesinde danisirlar 1937 ci ilden bu yana osetin dilinin dialekti sayilir Diger lehceni iron lehcesi danisan ironlar diqorlar basa dusmurler baxmayaraq ki diqorl iron lehcesini tam basa dusur Cunki iron lehcesi osetin xalqinin resmi dili idi ve mekteblerde resmi olaraq tedris olunurdu 2002 ci il Rusiya siyahiyaalinmasina gore 607 2010 cu ildeki siyahiyaalinmaya gore ise cemi 223 diqor Rusiyada yasayirdi Dialekti danisan 100 000 den cox insan olmasina baxmayaraq ekseriyyeti ozunu osetin olaraq teqdim edir Diqorlar esasen Diqora Irafski Mozdok rayonlarinda ve Vladiqafqaz Simali Osetiya hemcinin Kabarda Balkariya Turkiye ve Suriyada yasayir Diqorlar Digoraenttae Umumi sayi 100 000 texmini Yasadigi erazilerRusiyaDiliOsetin dilinin diqor lehcesiDinisunni IslamDaxildirOsetinlerQohum xalqlarIronlarTarixiOsetin tayfalari B A Kaloyeve gore Asxaratsuytsda verilen qebileler icerisindeki astiqor qebilesi tarixciler terefinden muasir diqorlarin ecdadlari hesab olunur Bu fakt ve diger linqvistik nezeriyyeler gosterir ki diqor lehcesinin proto osetin dilinden ayrilaraq ayri bir dil kimi qebul edilmesi monqol yurusleri dovrune tesaduf edir Asxaratsuytsda astiqorlar indiki osetinlerin ecdadlari olaraq qebul edilen alanlardan ayri bir tayfa ve ya qovm kimi verilir 18 ci esrden baslayaraq diqor etnonimi seyyahlar terefinden ve hemcinin Rusiya resmi senedlerinde genis istifade olunur Bu faktlara esaslanaraq osetin sovet dilcisi iranist Vasili Abayev qiqorlarin iranlilastirilmis bir cerkez tayfasi ve adinin ilk hissesi olan diq in Cerkez endonimi Adigey ile eyni koklere sahib ola bileceyini ve ya muasir Qafqaz dillerindeki ismin cem halini duzeltmek ucun istifade olunan on sekilci kimi qebul edile bileceyini dusunur Diqorlar Diqoriyadaki Simali Osetiyanin qerb hissesi Diqora ve Irafski rayonlari ve Kabarda Balkariyadaki osetinlerin ekseriyyetini teskil edir 19 cu esrin evvellerinde Diqoriyadan bezi aileler Mozdok rayonunda meskunlasdilar ve bu gun hele de bu bolgede 2 boyuk diqor yasayis menteqesi var Diqoriya Osetiyanin diger yerlerine nisbeten Rusiya imperiyasi terefinden olduqca gec isgal edildi Diqorlar 17 18 ci esrlerde Islami onlara tanidan qonsu Kabarda xalqinin tesiri altinda sunni Islami qebul etdiler XIX esrin ikinci yarisinda cox sayda muselman diqor Osmanliya koc etdi Ikinci Dunya muharibesi dovrunde Simali Osetiya 1942 ci ilde alman ordulari terefinden isgal edildi Nasist isgali altinda olan osetinler vetenlerin terk etmediler lakin almanlar bolgeden qovulduqdan sonra diger muselman xalqlari kimi diqorlar da almanlarla emekdasliqda ittiham edildi ve Orta Asiyaya zorla yerlestirildiler Hesablamalara gore diqorlarin 50 i deportasiya zamani oldu 1950 ci illerin ortalarinda vetenlerine qayitmalarina icaze verildi Hemcinin baxDiqoraIstinadlar Ethnologue com 2012 11 12 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 18 Minahan James Miniature Empires A Historical Dictionary of the Newly Independent States New York Routledge 2012 seh 211 ISBN 1 57958 133 1 Kambolov Tamerlan Tajmurazovich Ocherk istorii osetinskogo yazyka Vladikavkaz Ir 2006 seh 410 2019 07 02 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 18 rus rus 29 February 2016 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 19 April 2014 Russian Census 2010 Population by ethnicity rus 21 August 2011 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 19 April 2014 Digor in Russia Joshua Project 4 March 2016 tarixinde Istifade tarixi 17 May 2014 2017 02 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 02 04 2020 06 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 10 18 Aziatskaya Sarmatiya Armyanskaya geografiya rus 2013 03 27 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 18 Abaev Vasilij I Istoriko etimologicheskij slovar osetinskogo yazyka Tom I A K rus Moskva Leningrad Izdatelstvo Akademii nauk SSSR 1958 379 380 Minahan James Encyclopedia of the Stateless Nations Ethnic and National Groups Around the World Vol III L R Westport Greenwood Press 2002 seh 1478 ISBN 0 313 32111 6 MenbeWixman The Peoples of the USSR