Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aktuari (türk. aktüerya, ing. actuary, alm. aktuar, rus. актуа́рий) — ehtimal metodları tətbiq edən ixtisasçıdır. Aktuari biznes, maliyyə və sosial sahədə mürəkkəb problemlərin həlləri, analizi və toplanması üçün riyazi metodlardan istifadə etməklə fərdi və kooperativ riskləri qiymətləndirən, əsaslanmış sığorta və təqaüd sxemlərini maliyyə cəhətdən inkişaf etdirən sahədir.
Ümumi məlumat
Müasir anlamda "aktuari" ixtisasının mənbəyi ilk həyat sığortası təşkilatında elmi cəhətdən əsaslandırılmış sığorta haqlarının hesablanması tələbinin yaranması ilə əlaqədardır.
Aktuari sözü ilk dəfə Roma imperiyası zamanında işlədilib. Bu söz latıncada "actuarius" sözündən götürülüb. İlk dəfə aktuardan eramızın 220-ci ilində Roma imperiyasında istifadə edilib. İlk aktuar firması 1762-ci ildə Böyük Britaniyada yaradılıb. 1809-cu ildə Amerikada aktuari peşəsi ortaya çıxıb. Sonrakı illərdə bazarın tələbləri belə firmaların sayının sürətlə artmasına səbəb olub. Bu proses aktuari ixtisaslı təşkilatın yardılması zərurətinin başa düşülməsi ilə nəticələndi. Beləliklə, Londonda 1848-ci ildə və 1856-cı ildə Edinburqda Aktuarilər fakültəsi yarandı.
Aktuari riyazi, iqtisadi, maliyyə, ehtimal, statistik və biznes biliklərindən müəyyən hadisələrin risklərinin proqnozlaşdırılması və risklərin qiymətini minimallaşdıran polislərin formalaşadırılması üçün istifadə edir. Bu səbəbdən aktuari sığorta və təkrar sığorta sahələri üçün zəruridir. Aktuari ölüm, xəstəlik, qəza, əlillik və ya əmlak itkisi kimi hadisələrin baş verməsi ehtimalını və mümkün dəyərini qiymətləndirmək üçün statistik informasiya toplayır və təhlil edir. Aktuari, həmçinin tələb olunan pensiya gəlirləri ilə pensiya ödənişlərinin səviyyəsini və investisiya gəlirlərini maksimallaşdırmaq üçün ehtiyatların investisiya yolları kimi məsələləri öyrənir.
Aktuarilər öz biliklər toplusundan istifadə etməklə sığorta polislərinin, pensiya planlarının və başqa maliyyə strategiyalarının dizayn və qiymət məsələlərinə bu planların etibarlı maliyyəyə əsaslanması məqsədilə kömək edir.
Aktuari sığorta tatiflərini və sığorta ehtiyatlarını hesablayır, ölüm və başqa ehtimallara əsaslanan modellər qurur. Aktuariyə öz biliklərini aşağıdakı nisbətlərlə toplaması tövsiyə olunur:
- riyazi biliklər və risk qiymətləndirilməsi üsulları (ehtimal, statistika, aktuar və maliyyə riyaziyyatı, ekonometrika) – 50%
- iqtisadi biliklər - 25%
- qanunvericilik bilikləri, informasiya sistemləri, ixtisas praktikası – 25%
Bu keyfiyyətlər toplusu aktuarini maliyyə təhlükəsizliyində tək ixtisasçı kadr edir, bu da imkan verir ki, onlar müvafiq aktuarilik imtahanları keçirsinlər, hansı ki, hazırkı dövrdə çox vacibdir. Belə ki, səhv qərarların verilməsi böyük iqtisadi və nəticədə sosial fəlakətlərə gətirib çıxarda bilər.
Azərbaycan Aktuarlar Assossasiyası
2007-ci ildə təsis olunmuşdur. Azərbaycan Aktuarlar Assosiasiyası aşağıdakı istiqamətlərdə fəaliyyət göstərir:
- Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən sığorta (təkrarsığorta) təşkilatlarına, banklara, na və s. maliyyə təşkilatlarına aktuari xidməti göstərəcək fiziki şəxslərin hazırlanması üçün aktuar kurslarının keçirilməsi və həmin şəxslərin sertifikatlaşdırılması;
- Statistika məlumatlarının təhlili üzrə sığorta (təkrarsığorta) təşkilatlarına, banklara, təqaüd fondalarına və s. maliyyə təşkilatlarına xidmətlərin göstərilməsi;
- Sığorta tariflərinin, sığorta ehtiyatlarının, sığorta olunanlara verilən ssudaların və alış məbləğlərinin hesablanması, həmçinin belə hesablamalarla bağlı məsləhətlərin və tövsiyələrin verilməsi üzrə sığorta (təkrarsığorta) təşkilatlarına xidmətlərin göstərilməsi;
- Sığorta (təkrarsığorta) təşkilatları tərəfindən hazırlanmış sığorta qaydalarının şərtlərinin iqtisadi əsaslandırılmasının qiymətləndirilməsi üzrə xidmətlərin göstərilməsi;
- Sığorta (təkrarsığorta) təşkilatları maliyyə sabitliyinin və ödəniş qabiliyyətinin qiymətləndirilməsi üzrə xidmətlərin göstərilməsi;
- Sığorta (təkrarsığorta) təşkilatları tərəfindən aparılacaq təkrarsığorta əməliyyatlarının əsaslandırılması və təkrarsığorta haqlarının hesablanması üzrə xidmətlərin göstərilməsi;
- Hesablamaların aparılması ilə bağlı banklara, təqaüd fondlarına və s. maliyə təşkilatlarına xidmətlərin göstərilməsi;
- Bankların, təqaüd fondlarının və s. maliyyə təşkilatlarının investisiya fəaliyyəti ilə bağlı məsləhətlərin və tövsiyələrin verilməsi üzrə xidmətlərin göstərilməsi;
- Qiymətli kağızlar bazarında risklərin qiymətləndirilməsi üzrə xidmətlərin göstərilməsi;
Hazırda Azərbaycan Aktuarlar Assosiasiyasının 36 üzvü vardır.
Xarici keçidlər
- [1] 2013-01-21 at the Wayback Machine
- [2]
- [3]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Aktuari turk aktuerya ing actuary alm aktuar rus aktua rij ehtimal metodlari tetbiq eden ixtisascidir Aktuari biznes maliyye ve sosial sahede murekkeb problemlerin helleri analizi ve toplanmasi ucun riyazi metodlardan istifade etmekle ferdi ve kooperativ riskleri qiymetlendiren esaslanmis sigorta ve teqaud sxemlerini maliyye cehetden inkisaf etdiren sahedir Umumi melumatMuasir anlamda aktuari ixtisasinin menbeyi ilk heyat sigortasi teskilatinda elmi cehetden esaslandirilmis sigorta haqlarinin hesablanmasi telebinin yaranmasi ile elaqedardir Aktuari sozu ilk defe Roma imperiyasi zamaninda isledilib Bu soz latincada actuarius sozunden goturulub Ilk defe aktuardan eramizin 220 ci ilinde Roma imperiyasinda istifade edilib Ilk aktuar firmasi 1762 ci ilde Boyuk Britaniyada yaradilib 1809 cu ilde Amerikada aktuari pesesi ortaya cixib Sonraki illerde bazarin telebleri bele firmalarin sayinin suretle artmasina sebeb olub Bu proses aktuari ixtisasli teskilatin yardilmasi zeruretinin basa dusulmesi ile neticelendi Belelikle Londonda 1848 ci ilde ve 1856 ci ilde Edinburqda Aktuariler fakultesi yarandi Aktuari riyazi iqtisadi maliyye ehtimal statistik ve biznes biliklerinden mueyyen hadiselerin risklerinin proqnozlasdirilmasi ve risklerin qiymetini minimallasdiran polislerin formalasadirilmasi ucun istifade edir Bu sebebden aktuari sigorta ve tekrar sigorta saheleri ucun zeruridir Aktuari olum xestelik qeza elillik ve ya emlak itkisi kimi hadiselerin bas vermesi ehtimalini ve mumkun deyerini qiymetlendirmek ucun statistik informasiya toplayir ve tehlil edir Aktuari hemcinin teleb olunan pensiya gelirleri ile pensiya odenislerinin seviyyesini ve investisiya gelirlerini maksimallasdirmaq ucun ehtiyatlarin investisiya yollari kimi meseleleri oyrenir Aktuariler oz bilikler toplusundan istifade etmekle sigorta polislerinin pensiya planlarinin ve basqa maliyye strategiyalarinin dizayn ve qiymet meselelerine bu planlarin etibarli maliyyeye esaslanmasi meqsedile komek edir Aktuari sigorta tatiflerini ve sigorta ehtiyatlarini hesablayir olum ve basqa ehtimallara esaslanan modeller qurur Aktuariye oz biliklerini asagidaki nisbetlerle toplamasi tovsiye olunur riyazi bilikler ve risk qiymetlendirilmesi usullari ehtimal statistika aktuar ve maliyye riyaziyyati ekonometrika 50 iqtisadi bilikler 25 qanunvericilik bilikleri informasiya sistemleri ixtisas praktikasi 25 Bu keyfiyyetler toplusu aktuarini maliyye tehlukesizliyinde tek ixtisasci kadr edir bu da imkan verir ki onlar muvafiq aktuarilik imtahanlari kecirsinler hansi ki hazirki dovrde cox vacibdir Bele ki sehv qerarlarin verilmesi boyuk iqtisadi ve neticede sosial felaketlere getirib cixarda biler Azerbaycan Aktuarlar Assossasiyasi2007 ci ilde tesis olunmusdur Azerbaycan Aktuarlar Assosiasiyasi asagidaki istiqametlerde fealiyyet gosterir Azerbaycan Respublikasinda fealiyyet gosteren sigorta tekrarsigorta teskilatlarina banklara na ve s maliyye teskilatlarina aktuari xidmeti gosterecek fiziki sexslerin hazirlanmasi ucun aktuar kurslarinin kecirilmesi ve hemin sexslerin sertifikatlasdirilmasi Statistika melumatlarinin tehlili uzre sigorta tekrarsigorta teskilatlarina banklara teqaud fondalarina ve s maliyye teskilatlarina xidmetlerin gosterilmesi Sigorta tariflerinin sigorta ehtiyatlarinin sigorta olunanlara verilen ssudalarin ve alis mebleglerinin hesablanmasi hemcinin bele hesablamalarla bagli meslehetlerin ve tovsiyelerin verilmesi uzre sigorta tekrarsigorta teskilatlarina xidmetlerin gosterilmesi Sigorta tekrarsigorta teskilatlari terefinden hazirlanmis sigorta qaydalarinin sertlerinin iqtisadi esaslandirilmasinin qiymetlendirilmesi uzre xidmetlerin gosterilmesi Sigorta tekrarsigorta teskilatlari maliyye sabitliyinin ve odenis qabiliyyetinin qiymetlendirilmesi uzre xidmetlerin gosterilmesi Sigorta tekrarsigorta teskilatlari terefinden aparilacaq tekrarsigorta emeliyyatlarinin esaslandirilmasi ve tekrarsigorta haqlarinin hesablanmasi uzre xidmetlerin gosterilmesi Hesablamalarin aparilmasi ile bagli banklara teqaud fondlarina ve s maliye teskilatlarina xidmetlerin gosterilmesi Banklarin teqaud fondlarinin ve s maliyye teskilatlarinin investisiya fealiyyeti ile bagli meslehetlerin ve tovsiyelerin verilmesi uzre xidmetlerin gosterilmesi Qiymetli kagizlar bazarinda risklerin qiymetlendirilmesi uzre xidmetlerin gosterilmesi Hazirda Azerbaycan Aktuarlar Assosiasiyasinin 36 uzvu vardir Xarici kecidler 1 2013 01 21 at the Wayback Machine 2 3