Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ərən - türk xalq inancında Övliya deməkdir. İrən və ya Yirən də deyilir. Ərmiş olaraq da adlandırılar. Özünü Tanrıya və onun yoluna həsr etmiş, fövqəladə işlər bacaran və Tanrı tərəfindən qorunan, kömək edilən müqəddəs adam.
Xüsusiyyətləri
Fövqəladə hissləri və bacarıqları vardır. İstədikləri zamanda istədikləri məkanda ola bilərlər. Tanrı onların dualarını qəbul edər. Dua etsələr bol yağış yağar və bərəkət gəlir. Dağ ətəklərində gəzər, dağlarda və mağaralarda yaşayırlar. Eliklərlə (dağ keçiləriylə) və geyiklərlə gəzərlər. Verdiyi öğütlerin istirahət etməsini istər. Bəziləri döyüşçüdür ki, Tanrının dinini yaymaq və vətəni qorumaq üçün vuruşurlar. Bunlara Alp Ərən deyilir. Atları da özləri kimi müqəddəsdir və bir dağdan başqa bir dağa atlar, uçurumlardan aşağıya atlayaraq enər. Atladığı dağlarda, bir daşın və ya qayanın üzərində bu atların ayaq izləri qalar. Tapanlar kurqanlarında və ya türbələrində qılıncları saxlanılır və bu qılıncların üzərinə and edilir. Bəzən iki növ çatan olduğu izah edilər. Bəzən olacaq şeyləri əvvəldən bilirlər. Xəstəlikləri yaxşılaşdırar, odda yanmazlar. Onlara qarşı hörmət göstərilməlidir. Bütün elmlərin qapıları onlara açıqdır. Bütün aləmin sirlərini anlarlar. Ona qılınc, ox, zəhər təsir etməz. Zəhəri içdiyində bal olar. Dirən anlayışının əleyhdarı olaraq qəbul edilər.
Bənzər anlayışlar
Abdallar
Abdal (Abıdal), təsəvvüf ədəbiyyatında, maddi dünya ilə olan bağlılıklardan xilas olub, özünü Allah yolunda qurban edən adamlara deyilir. Xalq inancında, abdalların istədikləri zaman istədikləri məkanda olacaqlarına inanılar. Yəni zaman və məkan sərhədlərini aşa bilmə gücünə sahibdirlər. Onlar, bəzi istisnalar xaricində kimsəyə görünməzlər. Dağıstan türklərində məşhur olan inanca görə, əgər doqquz aylıq körpə, ana bətnində ölmüşsə, bunu o Abdal aparmış deməkdir. Uzun ağ saqqalı olan Abdal, dağlarda yaşayır, dağ keçiləri arasında dolaşır və onlan qoruyar. Ovçular onun adına dua edib qurban versələr ov uğurlu olar. Əgər bunu yapmazlarsa nə qədər usta ovçu olsalar olsunlar o ovdan əli boş qayıdacaqları qətidir. Bəzən Abdalın, ölmüş dağ keçisini diriltdiyi və yenidən həyat verdiyi belə izah edilmişdir.
Yatırlar
Yatır, türk mədəniyyətində və xalq inancında övliya və müqəddəs şəxslərin məzarlarına verilən addır. Türklərdə türbə və övliya anlayışları olduğunu nümayiş etdirir. Burada yatan adamdan birbaşa kömək istəməkdən və ya onu vasitəsi qılmaqdan və ya o adamın ruhuna dua oxumağa qədər bir çox tətbiqin mübtədası mövqesindədir. İslam inancı yalnız sonuncusuna (çox diqqətli bir şəkildə edilməsinə, ölümü xatırlamaq məqsədilə) məhdud olaraq icazə verməkdədir. Sözün, Yunan "Iatros" sözündən gəldiyi deyilsə də doğru deyildir. Türkçe yatmaq hərəkətindən törəmişdir. Ayrıca Yada Daşı sözü ilə də bağı vardır.
Sarı Ana
Sarığ Ana və ya Xarı Ana şəklində deyildiyi türk dilləri də vardır. "Sarı qız" olaraq da bilinər. Türk xalq inancındakı qadın övliya motividir. Əslində çox daha köhnə bir inancın İslam ilə yenidən forma almış bir versiyasıdır. Bəzən bir quş şəklində uçtuğuna inanılar. Bəzən olduğu bölgədəki meşəni qoruduğu deyilər. İşığa çevrilərək hər ürəkdə yaşadığı izah edilir. Bəzən də çoxluq olaraq Sarı qızlar şəklində bəhs edilir və doqquz dənə Sarı qız olduğu göstərilir. Sarı, günəş işığının görünür rəngi olaraq qəbul edilər. Bundan başqa qızılın rəngidir və qızıl soyluluğu işarələr. Sar/Sara monqolcada ay deməkdir.
Etimologiya
(Ər/Er) kökündən törəmişdir. "Ermek" (çatmaq) felindən gəlir. Yətkinlik, mükəmməllik, yüksəlmə mənalarına malikdir. Mançur dilində İren sözü geyik mənasına gəlir. Monqolca Aran/Haran isə insan deməkdir. Yakutcada "Eren" sözcüyünün ümid mənasını gəlməsi də diqqət çəkicidir. Gerçəkdə Türk inancında çatanlar bəşəriyyətin ümidi olaraq görülürlər və dünyanın onların hörmətinə yokolmadığı düşünülər.
Mənbə
- Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) (türk.)
Həmçinin baxın
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Eren turk xalq inancinda Ovliya demekdir Iren ve ya Yiren de deyilir Ermis olaraq da adlandirilar Ozunu Tanriya ve onun yoluna hesr etmis fovqelade isler bacaran ve Tanri terefinden qorunan komek edilen muqeddes adam XususiyyetleriFovqelade hissleri ve bacariqlari vardir Istedikleri zamanda istedikleri mekanda ola bilerler Tanri onlarin dualarini qebul eder Dua etseler bol yagis yagar ve bereket gelir Dag eteklerinde gezer daglarda ve magaralarda yasayirlar Eliklerle dag kecileriyle ve geyiklerle gezerler Verdiyi ogutlerin istirahet etmesini ister Bezileri doyuscudur ki Tanrinin dinini yaymaq ve veteni qorumaq ucun vurusurlar Bunlara Alp Eren deyilir Atlari da ozleri kimi muqeddesdir ve bir dagdan basqa bir daga atlar ucurumlardan asagiya atlayaraq ener Atladigi daglarda bir dasin ve ya qayanin uzerinde bu atlarin ayaq izleri qalar Tapanlar kurqanlarinda ve ya turbelerinde qilinclari saxlanilir ve bu qilinclarin uzerine and edilir Bezen iki nov catan oldugu izah ediler Bezen olacaq seyleri evvelden bilirler Xestelikleri yaxsilasdirar odda yanmazlar Onlara qarsi hormet gosterilmelidir Butun elmlerin qapilari onlara aciqdir Butun alemin sirlerini anlarlar Ona qilinc ox zeher tesir etmez Zeheri icdiyinde bal olar Diren anlayisinin eleyhdari olaraq qebul ediler Benzer anlayislarAbdallar Abdal Abidal tesevvuf edebiyyatinda maddi dunya ile olan bagliliklardan xilas olub ozunu Allah yolunda qurban eden adamlara deyilir Xalq inancinda abdallarin istedikleri zaman istedikleri mekanda olacaqlarina inanilar Yeni zaman ve mekan serhedlerini asa bilme gucune sahibdirler Onlar bezi istisnalar xaricinde kimseye gorunmezler Dagistan turklerinde meshur olan inanca gore eger doqquz ayliq korpe ana betninde olmusse bunu o Abdal aparmis demekdir Uzun ag saqqali olan Abdal daglarda yasayir dag kecileri arasinda dolasir ve onlan qoruyar Ovcular onun adina dua edib qurban verseler ov ugurlu olar Eger bunu yapmazlarsa ne qeder usta ovcu olsalar olsunlar o ovdan eli bos qayidacaqlari qetidir Bezen Abdalin olmus dag kecisini diriltdiyi ve yeniden heyat verdiyi bele izah edilmisdir Yatirlar Yatir turk medeniyyetinde ve xalq inancinda ovliya ve muqeddes sexslerin mezarlarina verilen addir Turklerde turbe ve ovliya anlayislari oldugunu numayis etdirir Burada yatan adamdan birbasa komek istemekden ve ya onu vasitesi qilmaqdan ve ya o adamin ruhuna dua oxumaga qeder bir cox tetbiqin mubtedasi movqesindedir Islam inanci yalniz sonuncusuna cox diqqetli bir sekilde edilmesine olumu xatirlamaq meqsedile mehdud olaraq icaze vermekdedir Sozun Yunan Iatros sozunden geldiyi deyilse de dogru deyildir Turkce yatmaq hereketinden toremisdir Ayrica Yada Dasi sozu ile de bagi vardir Sari Ana Sarig Ana ve ya Xari Ana seklinde deyildiyi turk dilleri de vardir Sari qiz olaraq da biliner Turk xalq inancindaki qadin ovliya motividir Eslinde cox daha kohne bir inancin Islam ile yeniden forma almis bir versiyasidir Bezen bir qus seklinde uctuguna inanilar Bezen oldugu bolgedeki meseni qorudugu deyiler Isiga cevrilerek her urekde yasadigi izah edilir Bezen de coxluq olaraq Sari qizlar seklinde behs edilir ve doqquz dene Sari qiz oldugu gosterilir Sari gunes isiginin gorunur rengi olaraq qebul ediler Bundan basqa qizilin rengidir ve qizil soylulugu isareler Sar Sara monqolcada ay demekdir Etimologiya Er Er kokunden toremisdir Ermek catmaq felinden gelir Yetkinlik mukemmellik yukselme menalarina malikdir Mancur dilinde Iren sozu geyik menasina gelir Monqolca Aran Haran ise insan demekdir Yakutcada Eren sozcuyunun umid menasini gelmesi de diqqet cekicidir Gercekde Turk inancinda catanlar beseriyyetin umidi olaraq gorulurler ve dunyanin onlarin hormetine yokolmadigi dusunuler MenbeTurk Efsane Sozluyu Deniz Qaraqurd Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 turk Hemcinin baxinDiren