Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Məmmədyarov Məmməd Məmmədqulu oğlu – dövlət xadimi, inqilabçı. Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurmaq uğrunda fəal mübariz.
| Məmməd Məmmədyarov | |
|---|---|
 | |
  | |
| 1922 – 1927 | |
| Əvvəlki | Möhsün Qədirli |
| Sonrakı | Muxtar Hacıyev |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | iyul 1875 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 23 mart 1933 (57 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | inqilabçı |
Həyatı
Məmməd Məmmədyarov 1875-ci ildə Bakının Maştağa kəndində anadan olub. 1902-ci ildə Kommunist Partiyasına qəbul edilib. 1903-cü il ümumi iyul tətilinin təşkilatçısı, 1906-cı ildən Neft Sənaye Fəhlələri İttifaqı idarə heyətinin üzvü, 1917-ci ildən Bakı Sovetinin üzvü olub. 1917-ci ilin sonunda S. Martikyan, M. Plşakov, A. Baqdasarovla birlikə qırmızı qvardiyanın təşkilində fəal iştirak edib.
Məmmədyarov haqqında məlumat tapmaq indi biraz çətin olsa da biz 1958-ci ildə nəşr olunmuş "Azərbaycan Kommunist Partiyasının tarixi" kitabının I cildinin 311-ci səhifəsində onun Mart hadisələrindəki rolu haqqında məlumat alırıq: "Mart vuruşları günlərində M. Məmmədyarov, Mikoyan… və başqa bolşeviklər sovet hakimiyyətini müdafiə edənlərin ilk sıralarında idilər. Müsavatçılarla vuruşmalarda A. Mikoyanın və M. Məmmədyarovun qızıl qvardiya dəstələri xüsusilə fərqlənmişdi. Bu dəstələr "dikaya diviziyanın" Nikolayevski küçəsində (İndiki İstiqlaliyyət küçəsi) "İsmaliyyə" binasında yerləşən ştabına, habelə müsavatçıların səngər etdikləri İçərişəhərə hücum edirdilər".
Bakıda əhaliyə qarşı qırğının dövründə Azərbaycan milli qüvvələrinin "İsmaliyyə" binasında yerləşən qərargahına hücum edən dəstələrdən birinə M. Məmmədyarovun rəhbərlik etdiyi qeyd olunur.
Bunun səbəbini M. Məmmədyarov özü həmin hadisələrdə iştirakı haqda yazır: "1918-ci ilin mart hadisələri baş verən zaman bizim qızıl qvardiyamız sayca hələ az idi. Mart hadisələri günlərində Maştağa mollaları məscidlərdə bolşeviklərə qarşı "müqəddəs müharibə" elan edirdilər. Onlar deyirdilər ki, dindarların düşməni olan bolşevikləri öldürmək günah deyil, deyirdilər ki, kim bolşevik Məmmədyarovu öldürsə, cənnətə düşəcək. Bundan sonra Maştağa qoçusu Əzizin başçılığı ilə bir dəstə adam mənim mənzilimi mühasirəyə aldı və məni həbsxanaya saldılar" (Bax: "Sovet hakimiyyəti uğrunda", Bakı, Azərnəşr, 1967).
O, sonradan həbsxanadan qaçaraq Bakıya gəlmiş və Stepan Şaumyanın rəhbərliyi altında Bakı Kommunası ilə sıx əməkdaşlıq etmişdir.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti elan edildikdən sonra M. Məmmədyarov Gəncə istiqamətinə hücuma keçən bolşevik qoşunlarının tərkibində vuruşub. O, özü bu barədə belə yazır: "Korqanov yoldaşın komandanlığı altında bizim qızıl qoşunlarımız Kürdəmir cəbhəsində dayanmışdı. Mərkəzi Komitənin sərəncamı ilə mən, , Mahmud Ağayev, və başqaları səfərbərliyə alınıb Kürdəmir rayonuna göndərildik… Kəndlərdə sovetlər təşkil etdik və qızıl ordu üçün yeni qüvvələr səfərbərliyə aldıq. Bir ay belə işlədik" (Bax: "Sovet hakimiyyəti uğrunda", Bakı, Azərnəşr, 1967).
Bu məsələ barədə digər mənbədə belə yazılıb: "Bakı qəzasının Maştağa və Şubanı kəndlərində M. Məmmədyarovun və D. Bünyadzadənin rəhbərliyilə azərbaycanlı kəndlilərindən dəstələr düzəldilmiş və bu dəstələr qızıl ordu hissələrinə daxil olmuşdular.
Bakı partiya konfransının qərarına uyğun olaraq 28 iyul 1918-ci ildə Bakı Xalq Komissarları soveti 1883–1892-ci illərdə anadan olmuş bütün vətəndaşların qızıl orduya çağırılması haqqında öz əmrini elan etdi. Bu əmrin müsəlman əhali arasında həyata keçirilməsində M. Məmmədyarov mühüm rol oynamışdı.
Osmanlı-AXC ortaq qoşunları tez-tez Bolşevik hakimiyyəti altında olan ərazilərə hücüm edən vaxtı Məmmədyarov müxalif mövqe tutmuşdur. O yazır: "Bizim cəbhənin vəziyyəti çox ağır idi… İki ay bundan əvvəl biz Bakıdan çıxan zaman malik olduğumuz on beş minlik ordudan indi bizim Biləcəri mövqelərində cəmi beş yüz nəfərə qədər əsgərimiz və Petrovun gəlib özünü yetirmiş dəstəsindən iki yüz nəfər adam qalmışdır. Mübarizəni davam etdirmək daha mümkün deyildi. Çünki düşmən hər tərəfdən Bakı üzərinə yeriyirdi. Türklərin nizami qoşunları, zirehli qatarlar, müsəlman korpusunun və "Vəhşi diviziya"nın hissələri, xanların və bəylərin silahlı quldur dəstələri – bütün bunlar şəhər üzərinə gəlirdi". Bu səbəbdən o daha sonralar həbs olunacaqdır.
O özü bu barədə belə yazır: "Caparidze yoldaş mənə məsləhət gördü ki, Maştağaya gedib özümün bütün sənədlərimi götürüm, ailəmi yerbəyer edim, sonra isə hamı ilə birlikdə Həştərxana yola düşmək üçün şəhərə qayıdım. Mən Maştağaya gələrkən, artıq burada türk generalı Təlfüt paşanın qərargahı yerləşmişdi. Qoçu Əziz və onun köməkçiləri olan mollalar türklərin yanında fəxri adamlar idi. Onlar qərargaha xəbər verdilər ki, "bolşeviklərin başçılarından biri" olan Məmməd Məmmədyarov Maştağaya gəlmişdir. Məni həbs etdilər və Paşanın yanına gətirdilər, o isə heç bir şey soruşmadan mənə 75 çubuq vurulmasını əmr etdi. Üçüncü gecə həmin zirzəmiyə on altı nəfər rus bolşevik yoldaşı gətirdilər, lakin onlar burada çox qalmadı. Onları apardılar və bir qədər sonra atəş səsləri eşidildi". Məmmədyarov bu dövr haqqında yazır: "…Yoldaşlarımızdan coxsu bu işgəncələrə tab gətirə bilməyib dəyənək zərbəsindən öldulər… həlak oldu. O, sözun tam mənasında qan aparmaqdan öldu. Nizami Səttar oğlu, Hacı Əli Məmməd oğlu, Fərəməz Həmzə oğlu, A ğaverdi və başqaları da aclıqdan və kötəkdən öldulər….". Buna baxmayaraq Məmmədyarov sağ qalır.
Daha sonra M. Məmmədyarov Gəncəyə göndərilir və məhbus kimi orda müxtəlif işlərdə işləyir. Bir qədər sonra o, həbsdən qaçaraq yenidən Bakıya gəlir və burada inqilabi iş aparır.
M. Məmmədyarov 1920-ci ilin əvvəllərindən etibarən Balaxanıda milli hökumət əleyhinə iş apararaq, fəhlələrdən ibarət dəstələr düzəldərək daxildə təxribatlar törətməklə məşğul olur.
Bakı XI ordu tərəfindən işğal olunduqdan sonra Maştağa kəndində Qızıl Orduya qarşı müqavimət güclü olduğuna görə komandan Ostrovskinin əmri ilə kənddə mühasirə vəziyyəti elan edilir və M. Məmmədyarov milli qüvvələri məhv etmək üçün Maştağaya göndərilir. O Maştağaya gələn kimi kəndin ağsaqqallarını, mollalarını, din xadimlərini və kənddə böyük hörmət sahibi olan qoçu Əzizi həbs etdirib onlardan qisas alaraq hamısını güllələyir.
O, sovet hakimiyyəti illərində müxtəlif vəzifələrdə çalışıb və 1933-cü ildə öz əcəlilə vəfat edib. Onun qəbri Bakıda, Fəxri Xiyabandadır.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Memmedyarov Memmed Memmedqulu oglu dovlet xadimi inqilabci Azerbaycanda Sovet hakimiyyeti qurmaq ugrunda feal mubariz Memmed MemmedyarovAzerbaycan SSR xalq sosial teminat komissari1922 1927EvvelkiMohsun QedirliSonrakiMuxtar HaciyevSexsi melumatlarDogum tarixi iyul 1875Dogum yeri Mastaga Baki qezasi Baki quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 23 mart 1933 1933 03 23 57 yasinda Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR ZSFSR SSRIFealiyyeti inqilabciHeyatiMemmed Memmedyarov 1875 ci ilde Bakinin Mastaga kendinde anadan olub 1902 ci ilde Kommunist Partiyasina qebul edilib 1903 cu il umumi iyul tetilinin teskilatcisi 1906 ci ilden Neft Senaye Fehleleri Ittifaqi idare heyetinin uzvu 1917 ci ilden Baki Sovetinin uzvu olub 1917 ci ilin sonunda S Martikyan M Plsakov A Baqdasarovla birlike qirmizi qvardiyanin teskilinde feal istirak edib Memmedyarov haqqinda melumat tapmaq indi biraz cetin olsa da biz 1958 ci ilde nesr olunmus Azerbaycan Kommunist Partiyasinin tarixi kitabinin I cildinin 311 ci sehifesinde onun Mart hadiselerindeki rolu haqqinda melumat aliriq Mart vuruslari gunlerinde M Memmedyarov Mikoyan ve basqa bolsevikler sovet hakimiyyetini mudafie edenlerin ilk siralarinda idiler Musavatcilarla vurusmalarda A Mikoyanin ve M Memmedyarovun qizil qvardiya desteleri xususile ferqlenmisdi Bu desteler dikaya diviziyanin Nikolayevski kucesinde Indiki Istiqlaliyyet kucesi Ismaliyye binasinda yerlesen stabina habele musavatcilarin senger etdikleri Icerisehere hucum edirdiler Bakida ehaliye qarsi qirginin dovrunde Azerbaycan milli quvvelerinin Ismaliyye binasinda yerlesen qerargahina hucum eden destelerden birine M Memmedyarovun rehberlik etdiyi qeyd olunur Bunun sebebini M Memmedyarov ozu hemin hadiselerde istiraki haqda yazir 1918 ci ilin mart hadiseleri bas veren zaman bizim qizil qvardiyamiz sayca hele az idi Mart hadiseleri gunlerinde Mastaga mollalari mescidlerde bolseviklere qarsi muqeddes muharibe elan edirdiler Onlar deyirdiler ki dindarlarin dusmeni olan bolsevikleri oldurmek gunah deyil deyirdiler ki kim bolsevik Memmedyarovu oldurse cennete dusecek Bundan sonra Mastaga qocusu Ezizin basciligi ile bir deste adam menim menzilimi muhasireye aldi ve meni hebsxanaya saldilar Bax Sovet hakimiyyeti ugrunda Baki Azernesr 1967 O sonradan hebsxanadan qacaraq Bakiya gelmis ve Stepan Saumyanin rehberliyi altinda Baki Kommunasi ile six emekdasliq etmisdir Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti elan edildikden sonra M Memmedyarov Gence istiqametine hucuma kecen bolsevik qosunlarinin terkibinde vurusub O ozu bu barede bele yazir Korqanov yoldasin komandanligi altinda bizim qizil qosunlarimiz Kurdemir cebhesinde dayanmisdi Merkezi Komitenin serencami ile men Mahmud Agayev ve basqalari seferberliye alinib Kurdemir rayonuna gonderildik Kendlerde sovetler teskil etdik ve qizil ordu ucun yeni quvveler seferberliye aldiq Bir ay bele isledik Bax Sovet hakimiyyeti ugrunda Baki Azernesr 1967 Bu mesele barede diger menbede bele yazilib Baki qezasinin Mastaga ve Subani kendlerinde M Memmedyarovun ve D Bunyadzadenin rehberliyile azerbaycanli kendlilerinden desteler duzeldilmis ve bu desteler qizil ordu hisselerine daxil olmusdular Baki partiya konfransinin qerarina uygun olaraq 28 iyul 1918 ci ilde Baki Xalq Komissarlari soveti 1883 1892 ci illerde anadan olmus butun vetendaslarin qizil orduya cagirilmasi haqqinda oz emrini elan etdi Bu emrin muselman ehali arasinda heyata kecirilmesinde M Memmedyarov muhum rol oynamisdi Osmanli AXC ortaq qosunlari tez tez Bolsevik hakimiyyeti altinda olan erazilere hucum eden vaxti Memmedyarov muxalif movqe tutmusdur O yazir Bizim cebhenin veziyyeti cox agir idi Iki ay bundan evvel biz Bakidan cixan zaman malik oldugumuz on bes minlik ordudan indi bizim Bileceri movqelerinde cemi bes yuz nefere qeder esgerimiz ve Petrovun gelib ozunu yetirmis destesinden iki yuz nefer adam qalmisdir Mubarizeni davam etdirmek daha mumkun deyildi Cunki dusmen her terefden Baki uzerine yeriyirdi Turklerin nizami qosunlari zirehli qatarlar muselman korpusunun ve Vehsi diviziya nin hisseleri xanlarin ve beylerin silahli quldur desteleri butun bunlar seher uzerine gelirdi Bu sebebden o daha sonralar hebs olunacaqdir O ozu bu barede bele yazir Caparidze yoldas mene meslehet gordu ki Mastagaya gedib ozumun butun senedlerimi goturum ailemi yerbeyer edim sonra ise hami ile birlikde Hesterxana yola dusmek ucun sehere qayidim Men Mastagaya gelerken artiq burada turk generali Telfut pasanin qerargahi yerlesmisdi Qocu Eziz ve onun komekcileri olan mollalar turklerin yaninda fexri adamlar idi Onlar qerargaha xeber verdiler ki bolseviklerin bascilarindan biri olan Memmed Memmedyarov Mastagaya gelmisdir Meni hebs etdiler ve Pasanin yanina getirdiler o ise hec bir sey sorusmadan mene 75 cubuq vurulmasini emr etdi Ucuncu gece hemin zirzemiye on alti nefer rus bolsevik yoldasi getirdiler lakin onlar burada cox qalmadi Onlari apardilar ve bir qeder sonra ates sesleri esidildi Memmedyarov bu dovr haqqinda yazir Yoldaslarimizdan coxsu bu isgencelere tab getire bilmeyib deyenek zerbesinden olduler helak oldu O sozun tam menasinda qan aparmaqdan oldu Nizami Settar oglu Haci Eli Memmed oglu Feremez Hemze oglu A gaverdi ve basqalari da acliqdan ve kotekden olduler Buna baxmayaraq Memmedyarov sag qalir Daha sonra M Memmedyarov Genceye gonderilir ve mehbus kimi orda muxtelif islerde isleyir Bir qeder sonra o hebsden qacaraq yeniden Bakiya gelir ve burada inqilabi is aparir M Memmedyarov 1920 ci ilin evvellerinden etibaren Balaxanida milli hokumet eleyhine is apararaq fehlelerden ibaret desteler duzelderek daxilde texribatlar toretmekle mesgul olur Baki XI ordu terefinden isgal olunduqdan sonra Mastaga kendinde Qizil Orduya qarsi muqavimet guclu olduguna gore komandan Ostrovskinin emri ile kendde muhasire veziyyeti elan edilir ve M Memmedyarov milli quvveleri mehv etmek ucun Mastagaya gonderilir O Mastagaya gelen kimi kendin agsaqqallarini mollalarini din xadimlerini ve kendde boyuk hormet sahibi olan qocu Ezizi hebs etdirib onlardan qisas alaraq hamisini gulleleyir O sovet hakimiyyeti illerinde muxtelif vezifelerde calisib ve 1933 cu ilde oz ecelile vefat edib Onun qebri Bakida Fexri Xiyabandadir Istinadlar