Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ankilostomoz (lat. Ancylostoma duedenale; Onikibarmaq bağırsağın əyribaş qurdu) — yumru qurdların parazitlik edən mühüm nümayəndəsi. Erkək fərdi 8–11 mm, dişi fərd 10–14 mm. olur. Baş hissə bel tərəfə əyildiyindən əyribaş qurd adlanır. Diri parazitin rəngi qırmızımtıl, ölüsü isə bozumtul-sarı olur.
| Ankilostomoz | |
|---|---|
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Bədənin ön ucunda nisbətən iri kapsul vardır. Bu kapsulda bir neçə kutikula mənşəli dişciklər yerləşir. Ağız kapsuluna, başın alt hissəsində yerləşmiş dişciklərin əsasına 2 birhüceyrəli qida borusu vəzisi açılır. Məhz bu dişciklərin köməyi ilə əyribaş qurd insan bağırsağının selikli qışasına yapışır. Qida borusu bədənin ümumi uzunluğunun ½ hissəsi qədər olub, qalın əzələ pərdəsi olan bağırsağa açılır. Dişilərdə anus dəliyi bədənin arxa ucunda yerləşir. Erkəklərdə cinsiyyət və anus dəliyi cütləşmə qovuğu nahiyəsində birləşərək xaricə açılır. Erkək fərdlərin əsas xarakteri quruluş xüsusiyyəti quyruq nahiyəsində olan cinsiyyət kisəsinin iri 2 yan və nisbətən kiçik olan orta qanadvari lövhəciyə malik olmasıdır. Erkək fərdlərdə toxum burumları toxum kisəsinə keçir. Toxum kisəsi toxumfırladıcı kanala, o da öz növbəsində cütləşmə zamanı erkək və dişini bir-birinə yapışdıran, yapışqanlı maddə ifraz edən 2 vəzinin axacağı açılır. Erkək fərdin cütləşmə qovuğunda uzunluğu 1,9-2,0 mm olan cütləşmə orqanı, iki iri yan və bir orta lövhəcik yerləşir. Bu lövhəciklərin divarında dayaq rolu oynayan 11 xırda "qabırğa" vardır. Dişi fərdlərdə cinsiyyət orqanları bir cüt yumurtalıq və bir cüt balalıqdan ibarət olub, bağırsağa sarılmış vəziyyətdə yerləşir. Bədənin ön və arxa tərəfindən müstəqil başlayan yumurtalıqlar nazik qıvrım borudan ibarətdir və tədricən yumurta borusuna keçir. Yumurta borusu ön və arxadan qurdun bədəninin arxa nahiyəsinə yaxın birləşir və balalığa keçir. Cinsiyyət dəliyi bədənin arxa ucuna yaxın qarın nahiyyədədir.
Yumurta nazik və şəffaf pərdə ilə örtülü olub, oval formadadır. Yumurtanın orta uzunluğu 60 mkm, eni isə 40 mkm-dir.
Bağırsaqda parazit 4-5 həftədən sonar cinsi yetişkənliyə çatır. Erkək dişini mayalandırdıqdan sonra mayalanmış dişi yumurta qoyur və parazitin inkişafı yenidən başlayır. Yetkin ankilostoma insanda 5-6 ilə kimi yaşaya bilir.
Ankilostomoz hər şeydən əvvəl, insanda qanazlığı törədir. Bu zaman qanda həm hemoqlabinin miqdarı, həm də eritrositlərin sayı normadan xeyli aşağı düşür. Uşaqlarda fiziki və zehni cəhətdən inkişafdan qalma, yaşlı adamlarda isə iş qabiliyyətinin aşağı düşməsi özünü göstərir. Əyribaş qurd gündə 0,3 ml qan istifadə edir. Yoluxmanın ilk günlərində qanda eozinofillər 30-60% -ə çatır.
Ankilostomoz zamanı həzm, ürək, qan-damar, tənəffüs, sinir sistemlərinin və daxili sekresiya vəzilərinin normal funksiyası pozulur. Sürfənin miqrasiyası ilə əlaqədar özünü büruzə verən simptomatik əlamətlər 2-3 həftə ərzində keçib gedir. Ankilostomoz xroniki hal aldıqda xəstədə onikibarmaq bağırsaqda şiddətli ağrılar, ürək bulanması, qusma və s. baş verir. Parazit, əsasən, subtropik ölkələrdə yayılmışdır. Azərbaycanda parazit ən şox Lənkəran və Zaqatala rayonlarında əhali arasında geniş yayılmışdır. Əsas diaqnozu nəcisdə yumurtanın aşkar edilməsidir. Ankilostoma yayılmış zonalarda torpaq üstündə ayaqyalın dayanmamaq, parazitin yumurtasının insana ağızdan yoluxmasının qarşısını almaq üçün şəxsi gigiyenaya riayət etmək lazımdır.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ankilostomoz lat Ancylostoma duedenale Onikibarmaq bagirsagin eyribas qurdu yumru qurdlarin parazitlik eden muhum numayendesi Erkek ferdi 8 11 mm disi ferd 10 14 mm olur Bas hisse bel terefe eyildiyinden eyribas qurd adlanir Diri parazitin rengi qirmizimtil olusu ise bozumtul sari olur Ankilostomoz Vikianbarda elaqeli mediafayllar Bedenin on ucunda nisbeten iri kapsul vardir Bu kapsulda bir nece kutikula menseli discikler yerlesir Agiz kapsuluna basin alt hissesinde yerlesmis disciklerin esasina 2 birhuceyreli qida borusu vezisi acilir Mehz bu disciklerin komeyi ile eyribas qurd insan bagirsaginin selikli qisasina yapisir Qida borusu bedenin umumi uzunlugunun hissesi qeder olub qalin ezele perdesi olan bagirsaga acilir Disilerde anus deliyi bedenin arxa ucunda yerlesir Erkeklerde cinsiyyet ve anus deliyi cutlesme qovugu nahiyesinde birleserek xarice acilir Erkek ferdlerin esas xarakteri qurulus xususiyyeti quyruq nahiyesinde olan cinsiyyet kisesinin iri 2 yan ve nisbeten kicik olan orta qanadvari lovheciye malik olmasidir Erkek ferdlerde toxum burumlari toxum kisesine kecir Toxum kisesi toxumfirladici kanala o da oz novbesinde cutlesme zamani erkek ve disini bir birine yapisdiran yapisqanli madde ifraz eden 2 vezinin axacagi acilir Erkek ferdin cutlesme qovugunda uzunlugu 1 9 2 0 mm olan cutlesme orqani iki iri yan ve bir orta lovhecik yerlesir Bu lovheciklerin divarinda dayaq rolu oynayan 11 xirda qabirga vardir Disi ferdlerde cinsiyyet orqanlari bir cut yumurtaliq ve bir cut balaliqdan ibaret olub bagirsaga sarilmis veziyyetde yerlesir Bedenin on ve arxa terefinden musteqil baslayan yumurtaliqlar nazik qivrim borudan ibaretdir ve tedricen yumurta borusuna kecir Yumurta borusu on ve arxadan qurdun bedeninin arxa nahiyesine yaxin birlesir ve balaliga kecir Cinsiyyet deliyi bedenin arxa ucuna yaxin qarin nahiyyededir Yumurta nazik ve seffaf perde ile ortulu olub oval formadadir Yumurtanin orta uzunlugu 60 mkm eni ise 40 mkm dir Bagirsaqda parazit 4 5 hefteden sonar cinsi yetiskenliye catir Erkek disini mayalandirdiqdan sonra mayalanmis disi yumurta qoyur ve parazitin inkisafi yeniden baslayir Yetkin ankilostoma insanda 5 6 ile kimi yasaya bilir Ankilostomoz her seyden evvel insanda qanazligi toredir Bu zaman qanda hem hemoqlabinin miqdari hem de eritrositlerin sayi normadan xeyli asagi dusur Usaqlarda fiziki ve zehni cehetden inkisafdan qalma yasli adamlarda ise is qabiliyyetinin asagi dusmesi ozunu gosterir Eyribas qurd gunde 0 3 ml qan istifade edir Yoluxmanin ilk gunlerinde qanda eozinofiller 30 60 e catir Ankilostomoz zamani hezm urek qan damar teneffus sinir sistemlerinin ve daxili sekresiya vezilerinin normal funksiyasi pozulur Surfenin miqrasiyasi ile elaqedar ozunu buruze veren simptomatik elametler 2 3 hefte erzinde kecib gedir Ankilostomoz xroniki hal aldiqda xestede onikibarmaq bagirsaqda siddetli agrilar urek bulanmasi qusma ve s bas verir Parazit esasen subtropik olkelerde yayilmisdir Azerbaycanda parazit en sox Lenkeran ve Zaqatala rayonlarinda ehali arasinda genis yayilmisdir Esas diaqnozu necisde yumurtanin askar edilmesidir Ankilostoma yayilmis zonalarda torpaq ustunde ayaqyalin dayanmamaq parazitin yumurtasinin insana agizdan yoluxmasinin qarsisini almaq ucun sexsi gigiyenaya riayet etmek lazimdir