Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Lentşəkilli qurdlar (lat. Cestoda) — heyvanlar aləminin yastı qurdlar tipinə aid heyvan sinfi. Parazit həyat tərzi özünü daha kəskin göstərir. Yetkin halda onurğalı heyvanların bağırsağında rast gəlinir. Cavan mərhələlərdə isə onurğasız və onurğalı heyvanların bədən boşluğunda və müxtəlif orqanlarına parazitlik edir.
| Lentşəkilli qurdlar | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Ranqsız: Klad: Tip: Sinif: Lentşəkilli qurdlar | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Quruluşu və fiziologiyası
Bədən adətən uzununa dartılmış formada olub, lentşəkillidir. Uzunluğu 1mm-dən 10 m arasında dəyişir. Rəngi ağ və ya sarımtıl rəngdədir. Lentşəkilli qurdların bədəni başcıq, boyuncuq və buğumlardan ibarətdir. Başcıq üzərində əzələli və qarmaqlar vardır. Sormac və qarmaqcıqlar yapışma funksiyasını yerinə yetirir. Sormaclar daimi olduğu halda qarmaqcıqlar ona əlavədir.Sormacların sayı əsasən 4 olur. Proqlotidlər adətən dördkünc formadadır. Onların sayı 3-dən bir neçə minə qədər olur. Ön buğumlar çox xırdadır, arxaya getdikcə yetkinləşir.Yeni buğumlar boyuncuğun sonunda əmələ gəlir. Bədənin axırıncı buğumları yetişdikdə qopub ayrılır və nəcislə xarici mühitə düşür. Bədəni bütövlükdə zəncir və ya adlandırırlar.
Sestodlar tipik dəri-əzələ kisəsinə malikdir. Tequmenti nazik bağlar vasitəsilə nüvəli sitoplazmanın bədənin daxilinə doğru batmış hissələri ilə birləşən nüvəsiz sitoplazmatik qatdan əmələ gəlir. Onların sitoplazmatik qatının xarici səthində külli miqdarda tükcüyəbənzər çıxıntılar - vardır. Bu çıxıntılar qidalanma prosesində rol oynayır.
Bazal membranın altında xarici həlqəvi və daxili boylama əzələ lifləri qatı yerləşir. Əksər sestodların parenximində əhəng cisimcikləri adlanan kalsium-karbonatın mikroskopik xırda hissəcikləri səpələnmişdir.
Lentşəkilli qurdların parenximasında xeyli miqdarda qlikogen toplanır. Onların parenximasında xeyli miqdarda qlikogen toplanır. Qlikogenin anaerob parçalanması bu qurdlar həyat fəaliyyəti üçün vacib olan enerjini alır. Lentşəkilli qurdların əsas xarakterik əlaməti onlrda həzm sisteminin olmamasıdır. Sahibinin bağırsağında yaşayan sestodlar üçün qidanı tutmağa və onu həzm etməyə ehtiyac yoxdur.
Sinir sistemi bütün parazitlərdə olduğu kimi zəif inkişaf etmişdir. Hiss orqanları bəən səthinə səpələnmiş hiss hüceyrələrindən ibarətdir. Mərkəzi sinir sistemi başcıqda yerləşmiş cüt beyin düyünündən ibarətdir. Bədənin arxasına bir neçə cüt sinir sütunları uzanır. Sütunlar eninə atmalarla birləşmişdir ().
İfrazat sistemi protonefridial tipdədir. Bədənin yanlarında, sinir sütunlarından içəriyə doğru iki əsas ifrazat kanalı gedir. Onlar zəncirin arxa buğumundan başlayır, önə-başcığa qədər uzanır, geriyə dönüb arxa uca çatır və ümumi ifrazat dəliyi ilə qurtarır.
Cinsi sistem- lentşəkilli qurdlar hermafrotiddir. Cinsi üzvlər 200-cü buğumdan başlayaraq inkişaf edir. Sonrakı buğumlarda yaxşı inkişaf etmiş erkək cinsi sistem parenximada səpələnmiş çoxlu toxumluqlardan ibarətdir. Dişi cinsi sistem isə şaxələnən yumurtalıqdan ibarətdir ki, axarı ootipə açılır. Yumurta hüceyrələri ootipə daxil olur, buraya balalıq yolundan spermalar da keçir. Ootipdə yumurtalar bölünür və qabıqla örtülür.
Daxilində yalnız çox şaxələnmiş və çoxlu yumurtalarla dolu balalıq olan buğumları "yetkin" buğumlar adlandırırlar.
Sestodların patogen nümayəndələri
İnsan və heyvan orqanizmində parazitlik edən sestodlar bəzi ağır, hətta ölümlə nəticələnən xəstəliklər-sestodozlar bəzi ağır, hətta ölümlə nəticələnən -sestodozlar törədir. Ən çox patogen növlər Pseudophyllidea və Cyclophyllidea dəstələrinə aiddir. Birinci dəstəyə balıqların qorxulu parazitlərindən olan adi qayış qurdu (lat. Ligula intestinalis) aiddir. Balıqlarda qayış qurdunun olması onların qidalanmasını zəiflədir və boy atmasını tamamilə dayandırır.
Enli lent qurd (lat. Diphyllobothrium latum) əsasən insanın nazik bağırsağında parazitlik edir. Avropada və Asiyada geniş yayılmışdır. Cyclophyllidea dəstəsinə aid olan öküz soliteri də (lat. Taeniarhynchus saginatus) geniş yayılmış parazitlərdəndir. Bu soliter insanın nazik bağırsağında yaşayır və güclü sormacları var. Ona görə öküz soliterinin müalicəsi çox çətindir.
Təsnifatı
Hazırda lentşəkilli qurdların 2 yarımsinfi və 19 dəstəsi vardır:
- Yarımsinif Cestodaria
- Dəstə Amphilinidea
- Dəstə Gyrocotylidea
- Yarımsinif Eucestoda
- Dəstə Bothriocephalidea
- Dəstə Caryophyllidea
- Dəstə Cathetocephalidea
- Dəstə Cyclophyllidea
- Dəstə Diphyllidea
- Dəstə Diphyllobothriidea
- Dəstə Haplobothriidea
- Dəstə Lecanicephalidea
- Dəstə Litobothriidea
- Dəstə Nippotaeniidea
- Dəstə Onchoproteocephalidea
- Dəstə Phyllobothriidea
- Dəstə Rhinebothriidea
- Dəstə Spathebothriidea
- Dəstə Tetrabothriidea
- Dəstə Tetraphyllidea
- Dəstə Trypanorhyncha
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Lentsekilli qurdlar lat Cestoda heyvanlar aleminin yasti qurdlar tipine aid heyvan sinfi Parazit heyat terzi ozunu daha keskin gosterir Yetkin halda onurgali heyvanlarin bagirsaginda rast gelinir Cavan merhelelerde ise onurgasiz ve onurgali heyvanlarin beden boslugunda ve muxtelif orqanlarina parazitlik edir Lentsekilli qurdlarElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Ranqsiz IlkagizlilarRanqsiz Klad Tip Yasti qurdlarSinif Lentsekilli qurdlarBeynelxalq elmi adiCestoda Rudolphi 1808Sekil axtarisiITIS 57307NCBI 6199EOL 2885Qurulusu ve fiziologiyasiBeden adeten uzununa dartilmis formada olub lentsekillidir Uzunlugu 1mm den 10 m arasinda deyisir Rengi ag ve ya sarimtil rengdedir Lentsekilli qurdlarin bedeni basciq boyuncuq ve bugumlardan ibaretdir Basciq uzerinde ezeleli ve qarmaqlar vardir Sormac ve qarmaqciqlar yapisma funksiyasini yerine yetirir Sormaclar daimi oldugu halda qarmaqciqlar ona elavedir Sormaclarin sayi esasen 4 olur Proqlotidler adeten dordkunc formadadir Onlarin sayi 3 den bir nece mine qeder olur On bugumlar cox xirdadir arxaya getdikce yetkinlesir Yeni bugumlar boyuncugun sonunda emele gelir Bedenin axirinci bugumlari yetisdikde qopub ayrilir ve necisle xarici muhite dusur Bedeni butovlukde zencir ve ya adlandirirlar Sestodlar tipik deri ezele kisesine malikdir Tequmenti nazik baglar vasitesile nuveli sitoplazmanin bedenin daxiline dogru batmis hisseleri ile birlesen nuvesiz sitoplazmatik qatdan emele gelir Onlarin sitoplazmatik qatinin xarici sethinde kulli miqdarda tukcuyebenzer cixintilar vardir Bu cixintilar qidalanma prosesinde rol oynayir Bazal membranin altinda xarici helqevi ve daxili boylama ezele lifleri qati yerlesir Ekser sestodlarin parenximinde eheng cisimcikleri adlanan kalsium karbonatin mikroskopik xirda hissecikleri sepelenmisdir Lentsekilli qurdlarin parenximasinda xeyli miqdarda qlikogen toplanir Onlarin parenximasinda xeyli miqdarda qlikogen toplanir Qlikogenin anaerob parcalanmasi bu qurdlar heyat fealiyyeti ucun vacib olan enerjini alir Lentsekilli qurdlarin esas xarakterik elameti onlrda hezm sisteminin olmamasidir Sahibinin bagirsaginda yasayan sestodlar ucun qidani tutmaga ve onu hezm etmeye ehtiyac yoxdur Sinir sistemi butun parazitlerde oldugu kimi zeif inkisaf etmisdir Hiss orqanlari been sethine sepelenmis hiss huceyrelerinden ibaretdir Merkezi sinir sistemi basciqda yerlesmis cut beyin duyununden ibaretdir Bedenin arxasina bir nece cut sinir sutunlari uzanir Sutunlar enine atmalarla birlesmisdir Ifrazat sistemi protonefridial tipdedir Bedenin yanlarinda sinir sutunlarindan iceriye dogru iki esas ifrazat kanali gedir Onlar zencirin arxa bugumundan baslayir one basciga qeder uzanir geriye donub arxa uca catir ve umumi ifrazat deliyi ile qurtarir Cinsi sistem lentsekilli qurdlar hermafrotiddir Cinsi uzvler 200 cu bugumdan baslayaraq inkisaf edir Sonraki bugumlarda yaxsi inkisaf etmis erkek cinsi sistem parenximada sepelenmis coxlu toxumluqlardan ibaretdir Disi cinsi sistem ise saxelenen yumurtaliqdan ibaretdir ki axari ootipe acilir Yumurta huceyreleri ootipe daxil olur buraya balaliq yolundan spermalar da kecir Ootipde yumurtalar bolunur ve qabiqla ortulur Daxilinde yalniz cox saxelenmis ve coxlu yumurtalarla dolu balaliq olan bugumlari yetkin bugumlar adlandirirlar Sestodlarin patogen numayendeleriInsan ve heyvan orqanizminde parazitlik eden sestodlar bezi agir hetta olumle neticelenen xestelikler sestodozlar bezi agir hetta olumle neticelenen sestodozlar toredir En cox patogen novler Pseudophyllidea ve Cyclophyllidea destelerine aiddir Birinci desteye baliqlarin qorxulu parazitlerinden olan adi qayis qurdu lat Ligula intestinalis aiddir Baliqlarda qayis qurdunun olmasi onlarin qidalanmasini zeifledir ve boy atmasini tamamile dayandirir Enli lent qurd lat Diphyllobothrium latum esasen insanin nazik bagirsaginda parazitlik edir Avropada ve Asiyada genis yayilmisdir Cyclophyllidea destesine aid olan okuz soliteri de lat Taeniarhynchus saginatus genis yayilmis parazitlerdendir Bu soliter insanin nazik bagirsaginda yasayir ve guclu sormaclari var Ona gore okuz soliterinin mualicesi cox cetindir TesnifatiHazirda lentsekilli qurdlarin 2 yarimsinfi ve 19 destesi vardir Yarimsinif Cestodaria Deste Amphilinidea Deste Gyrocotylidea Yarimsinif Eucestoda Deste Bothriocephalidea Deste Caryophyllidea Deste Cathetocephalidea Deste Cyclophyllidea Deste Diphyllidea Deste Diphyllobothriidea Deste Haplobothriidea Deste Lecanicephalidea Deste Litobothriidea Deste Nippotaeniidea Deste Onchoproteocephalidea Deste Phyllobothriidea Deste Rhinebothriidea Deste Spathebothriidea Deste Tetrabothriidea Deste Tetraphyllidea Deste TrypanorhynchaIstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 Hemcinin bax