Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sadə herpes virusu (HSV, ing. herpes simplex virus) — Herpesviridae fəsiləsinə aid, insanda herpes xəstəliyini törədən viruslar.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının 2015-ci ildə dərc olunmuş məlumatlarına əsasən bütün dünyada yaşayan 3,7 milyard insanda herpes virusu var. Bu, dünyada yaşayan insanların 67%-ni təşkil edir.[]Sinir hüceyrələrində yerləşən Herpes Simpleks virusunun 8 tipi var.Tibbi olaraq isə ən çox 3 tipinə rastlanmaqdadır: HSV-1, HSV-2, HSV-3. HSV-1 ümumilikdə ağız və burun çevrəsində muşahidə olunarkən, HSV-2 genital bölgədə yerləşməkdədir. HSV-3 isə Zona adlandırılan xəstəliyə yol açan, varisella zorter virusunun səbəb olduğu tipdir.[]
Bizim eradan əvvəl Heredot tərəfindən təsvir olunub. Yunanca “Herpeine” sözundən olub mənası “ sürünən, sürünmək” deməkdir. Bu viruslar ailəsi 90-dan çox insan və heyvan orqanizmi üçün patogen olan növə malikdir. Ömür boyu xroniki formada orqanizmdə qalan və ən qədim infeksiya olan Herpes müasir sivilizasiya xəstəliyidir.[]
Simptomları
Əvvəllər suçiçəyi xətəliyinə yoluxmuş insanlarda görülən, vücudun hər hansı bir hissəsində qırmızılıq və iynə batması şəklində hiss edilən Herpes Zoster digər Herpes tiplərindən kəskin ağrıları ilə fərqlənir. Üz, boyun, dodaq, burun, göz ətrafı və ağız içində yaranmağa meyilli olan Herpes immun sistemi zəiflədikdə uçuq şəklində büruzə verir. İnsanların yarısından çoxu, təxminən 80-85 faizi həyatı boyu bir dəfə də olsun bu virusa yoluxmuş olur. Uçuğa səbəb olan bu virus artıq bədəndə yerləşibsə ilk 24 saat ərzində əsasən dodaqlar və ağız çevrəsində qaşıntı, qızarma ilə müşahidə olunur. Uçuqlar içi maye dolu qabarcıq şəklində çıxır və partlayaraq yaraya dönürlər. Bir neçə gün sonra yaralar sarı və ağ rəngli qabıq bağlayır. Sonra qabıqlar yumşalaraq düşür və yerində tünd rəngdə ləkə buraxır. Uçuq çıxdıqdan sonra müəyyən zaman ərzində təkrarlanması olduqca yüksəkdir. Bəzi insanlarda ildə 2-3 dəfə, müəyyən insanlarda isə uçuq həyatları boyunca sadəcə 1 dəfə çıxır. Həmçinin virusu daşıdığı halda bədəndə heç vaxt uçuq çıxmayan, virusun daima “yuxuda” qaldığı insanlar da vardır. Uçuq virusu sinir hüceyrələrində yuxuya keçdikdən sonra bir daha ömür boyu heç vaxt aktivləşməyə bilər. Ağız, burun, göz, dodaq nahiyələrində yaranan adi herpes kimi genital herpes (HSV2) suluqlar şəklində özünü göstərir. Qruplaşmaya meyilli olub, xırda suluqlardan ibarət olan səpki çox vaxt yanğı və ağrı ilə müşahidə olunur. İnkubasiya dövrü 1-10 gün təşkil edir. Möhtəviyyatı şəffaf olur, müstəsna hallarda isə qanlı da ola bilir. Xəstəlik əhval ruhiyyənin pisləşməsi, iştahsızlıq, bədən hərarətinin yüksəlməsi və əzginliklə müşahidə olunur. Əksər hallarda təxminən 1 həftə sonra partlamağa başlayan suluqların yerində əvvəlcə erroziya əmələ gəlir, sonra tədricən onları 2-3 həftəyə sağlam toxuma ilə örtülən qabıq əvəz edir. Digər halda isə xəstəliyə yoluxduqdan 4 gün sonra suluqlar partlamağa başlayır və bu zaman yaralar bəzən isə qabıq altında xoralar əmələ gəlir. Bu xəstəlik üçün dəri qaşınması və zədələnmiş sahələrdə qaşınma səciyyəvidir. Bəzi hallarda qaşınmadan başqa qarının alt hissəsində düz bağırsağa və ya bel nahiyəsinə verən ağrılar da hiss edilir. Qasıq limfa düyünlərinin böyüməsi də istisna olunmur. Genital herpesin kəskin dövrü 3-5 həftəyə qədər davam edir. Herpes virusu təmasla keçir. Virus hüceyrənin gen aparatında yer alıb onu zədələyir. Hüceyrələrin bölünməsi zamanı herpes bütün irsi məlumatlarla birgə digər hüceyrələrə də ötürülür. İnsanın 1 dəfə herpesə yoluxması kifayətdir ki, o bundan artıq yaxa qurtara bilməsin. İnfeksiyaya yoluxmuş şəxslə təmasda olduqda viruslar dəri və ya selikli qişalarda olan mikroçatlardan, sıyrıntılardan bədənə daxil olurlar. Sinir hüceyrələrini tutaraq bu sinirlərin lifləri boyunca hərəkət edərlər və liflərin ganglion adlandırılan ana mərkəzlərinə yerləşirlər. Viruslar yerləşdikləri yerdə ölmürlər. Aparılan müalicələr də virusların yox edilməsini deyil, xəstəlik yaratmasını qabaqlamaq ya da ən azından azaltmaq məqsədi ilə həyata keçirilir. Herpes virusuna yoluxmuş xəstələr bu xəstəliyə yoluxduqlarını bilmirlər. Bədənə daxil olan virus hər zaman aktiv deyildir. Bədəndə gizlənən virus orqanizmin immun sisteminin zəif düşməsini gözləyir. Müasir müalicə metodları herpes virusundan tamamilə azad olmağı imkan yaratmır. Buna görə də ilkin olaraq virusa yoluxmamağa diqqət göstərmək lazımdır. Virusa yoluxma ehtimalı olunduğu halda və ya yoluxmanın qarşısını almaq üçün immun sistemini gücləndirməli, spirtli içki, həddən artıq yorğunluq, qida çatışmazlığı, stres, qrip və s. kimi immun sistemini zəiflədən bəzi xəstəliklərdən uzaq durmağa çalışılmalıdır. Bundan əlavə bədənin hər bir üzvünün sinirin. daxil olur və həmən yerdə ağrılar yaradır.
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2023-01-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-01-13.
- "Arxivlənmiş surət". 2022-05-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-08.
- https://polit.ru/article/2016/07/03/ps-herpes/[ölü keçid].
- "Arxivlənmiş surət". 2017-02-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-05-08.
- . 2016-11-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-08.
Bu məqalə . |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sade herpes virusu HSV ing herpes simplex virus Herpesviridae fesilesine aid insanda herpes xesteliyini toreden viruslar Umumdunya Sehiyye Teskilatinin 2015 ci ilde derc olunmus melumatlarina esasen butun dunyada yasayan 3 7 milyard insanda herpes virusu var Bu dunyada yasayan insanlarin 67 ni teskil edir daha etibarli menbeye ehtiyac var Sinir huceyrelerinde yerlesen Herpes Simpleks virusunun 8 tipi var Tibbi olaraq ise en cox 3 tipine rastlanmaqdadir HSV 1 HSV 2 HSV 3 HSV 1 umumilikde agiz ve burun cevresinde musahide olunarken HSV 2 genital bolgede yerlesmekdedir HSV 3 ise Zona adlandirilan xesteliye yol acan varisella zorter virusunun sebeb oldugu tipdir menbe gosterin Bizim eradan evvel Heredot terefinden tesvir olunub Yunanca Herpeine sozunden olub menasi surunen surunmek demekdir Bu viruslar ailesi 90 dan cox insan ve heyvan orqanizmi ucun patogen olan nove malikdir Omur boyu xroniki formada orqanizmde qalan ve en qedim infeksiya olan Herpes muasir sivilizasiya xesteliyidir menbe gosterin SimptomlariEvveller suciceyi xeteliyine yoluxmus insanlarda gorulen vucudun her hansi bir hissesinde qirmiziliq ve iyne batmasi seklinde hiss edilen Herpes Zoster diger Herpes tiplerinden keskin agrilari ile ferqlenir Uz boyun dodaq burun goz etrafi ve agiz icinde yaranmaga meyilli olan Herpes immun sistemi zeifledikde ucuq seklinde buruze verir Insanlarin yarisindan coxu texminen 80 85 faizi heyati boyu bir defe de olsun bu virusa yoluxmus olur Ucuga sebeb olan bu virus artiq bedende yerlesibse ilk 24 saat erzinde esasen dodaqlar ve agiz cevresinde qasinti qizarma ile musahide olunur Ucuqlar ici maye dolu qabarciq seklinde cixir ve partlayaraq yaraya donurler Bir nece gun sonra yaralar sari ve ag rengli qabiq baglayir Sonra qabiqlar yumsalaraq dusur ve yerinde tund rengde leke buraxir Ucuq cixdiqdan sonra mueyyen zaman erzinde tekrarlanmasi olduqca yuksekdir Bezi insanlarda ilde 2 3 defe mueyyen insanlarda ise ucuq heyatlari boyunca sadece 1 defe cixir Hemcinin virusu dasidigi halda bedende hec vaxt ucuq cixmayan virusun daima yuxuda qaldigi insanlar da vardir Ucuq virusu sinir huceyrelerinde yuxuya kecdikden sonra bir daha omur boyu hec vaxt aktivlesmeye biler Agiz burun goz dodaq nahiyelerinde yaranan adi herpes kimi genital herpes HSV2 suluqlar seklinde ozunu gosterir Qruplasmaya meyilli olub xirda suluqlardan ibaret olan sepki cox vaxt yangi ve agri ile musahide olunur Inkubasiya dovru 1 10 gun teskil edir Mohteviyyati seffaf olur mustesna hallarda ise qanli da ola bilir Xestelik ehval ruhiyyenin pislesmesi istahsizliq beden heraretinin yukselmesi ve ezginlikle musahide olunur Ekser hallarda texminen 1 hefte sonra partlamaga baslayan suluqlarin yerinde evvelce erroziya emele gelir sonra tedricen onlari 2 3 hefteye saglam toxuma ile ortulen qabiq evez edir Diger halda ise xesteliye yoluxduqdan 4 gun sonra suluqlar partlamaga baslayir ve bu zaman yaralar bezen ise qabiq altinda xoralar emele gelir Bu xestelik ucun deri qasinmasi ve zedelenmis sahelerde qasinma seciyyevidir Bezi hallarda qasinmadan basqa qarinin alt hissesinde duz bagirsaga ve ya bel nahiyesine veren agrilar da hiss edilir Qasiq limfa duyunlerinin boyumesi de istisna olunmur Genital herpesin keskin dovru 3 5 hefteye qeder davam edir Herpes virusu temasla kecir Virus huceyrenin gen aparatinda yer alib onu zedeleyir Huceyrelerin bolunmesi zamani herpes butun irsi melumatlarla birge diger huceyrelere de oturulur Insanin 1 defe herpese yoluxmasi kifayetdir ki o bundan artiq yaxa qurtara bilmesin Infeksiyaya yoluxmus sexsle temasda olduqda viruslar deri ve ya selikli qisalarda olan mikrocatlardan siyrintilardan bedene daxil olurlar Sinir huceyrelerini tutaraq bu sinirlerin lifleri boyunca hereket ederler ve liflerin ganglion adlandirilan ana merkezlerine yerlesirler Viruslar yerlesdikleri yerde olmurler Aparilan mualiceler de viruslarin yox edilmesini deyil xestelik yaratmasini qabaqlamaq ya da en azindan azaltmaq meqsedi ile heyata kecirilir Herpes virusuna yoluxmus xesteler bu xesteliye yoluxduqlarini bilmirler Bedene daxil olan virus her zaman aktiv deyildir Bedende gizlenen virus orqanizmin immun sisteminin zeif dusmesini gozleyir Muasir mualice metodlari herpes virusundan tamamile azad olmagi imkan yaratmir Buna gore de ilkin olaraq virusa yoluxmamaga diqqet gostermek lazimdir Virusa yoluxma ehtimali olundugu halda ve ya yoluxmanin qarsisini almaq ucun immun sistemini guclendirmeli spirtli icki hedden artiq yorgunluq qida catismazligi stres qrip ve s kimi immun sistemini zeifleden bezi xesteliklerden uzaq durmaga calisilmalidir Bundan elave bedenin her bir uzvunun sinirin daxil olur ve hemen yerde agrilar yaradir Istinadlar Arxivlenmis suret 2023 01 13 tarixinde Istifade tarixi 2023 01 13 Arxivlenmis suret 2022 05 05 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 05 08 https polit ru article 2016 07 03 ps herpes olu kecid Arxivlenmis suret 2017 02 25 tarixinde Istifade tarixi 2018 05 08 2016 11 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 05 08 Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin