Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şüyüd (lat. Anethum) — bitkilər aləminin çətirçiçəklilər dəstəsinin çətirkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
| Şüyüd | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Şüyüd | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki xarakteristikası
Birillik ot bitkisi olub, hündürlüyü 40–120 sm-ə bərabərdir. Əsas kökü incə, zərif, budaqlanandır. Gövdəsi düzqalxan və ya azacıq əyilmiş, budaqlanan, dairəvi, uzunsov açıq-yaşıl və yaşıl, mil-mil, incə mumabənzər qatlıdır. Yarpaqları növbəli, üçüncülü-dördüncülü lələkşəkilli olub, uzunluğu 30 sm, eni 4–25 sm-dir. Aşağı yarpaqlarının uzunluğu 4–12 sm, saplaqlı, orta və yuxarı yarpaqları qısa saplaqlı və oturaqdır. Hamaşçiçəkləri mürəkkəb, çoxşüalı çətirinin diametri 7–30 sm-dir. Çiçəkləri kiçik, ikicinsli, beşüzvlü, sarı ləçəkli, dar olub, zirvəsi bükülü vəziyyətdədir. Meyvələri sallaq, asılı vəziyyətdə, ellips və ya enli ellipsşəkilli, uzunluğu 3–7 mm, eni 1,5–4 mm, sarımtıl-qəhvəyidir. Bitkinin yerüstü hissəsi aromatlı, efir iyli, şirintəhər-ədviyyəli dadlıdır. İyun-avqust ayında çiçəkləyir, avqust-sentyabr aylarında isə meyvələri yetişir.
Xammal meyvə yetişən dövrdə mərkəzi çətirinin toplanılması ilə başa çatır. Döyülmüş meyvələrini tamam qurutduqdan sonra digər qarışıqlardan təmizləyirlər.
Xüsusi merikarp seyrək yerləşməklə, meyvəsi sallaq, asılı vəziyyətdə, uzunluğu 3–7 mm, eni isə 1,5–4 mm-ə bərabərdir. Meyvələri enli ellipsşəkilli, aşağı tərəfi zəif qabarıq, daxili isə yastıdır. Hər bir merikarp 5 qabırğalıdır. Xarici tərəfində 3 sapşəkilli, yan tərəfi isə — 2 yastı qanadabənzərdir. Çiçəkləri yaşılımtıl-boz və ya qonur, boz, qabırğası sarımtıl-qonurdur. Kəskin iyli və aromatlıdır. Şirin-ədviyyəli dadlı və bir qədər də yandırıcıdır.
Tərkibi və təsiri
Tərkibində efir yağı (2–4%) və onun əsas komponenti karvon (40–60%), limonen(19–40%), fillandren, dihidrokarbon və digər terpenoidləri vardır. Meyvələrinin tərkibində furanoxromonlar vardır. Toxumlarında 20% piyli yağlar vardır. Otunun tərkibində 0,56–1,5% efir yağı, çoxlu miqdarda (16%) karbon tərkibli maddələr, bol vitaminlər C, В1, В2, РР, Р, karotinoidlər, kalium duzları, kalsium, fosfor, dəmir, fol turşusu və flavonoidlər (kverçetin, izoramnetin, kempferol) vardır. Toxumundae efir yağları 2% spirt, rütubət 12%, ümumi kül 10%, 10%-li xlorid turşusunda həllolmayan kül 1%, xırdalanmış, doğranmış diametri 3 mm olan hissəciklər 1%, üzvi turşular 2%, mineral duzlar isə 1% olur.
Efir yağlı xammalın saxlanılmasına düzgün riayət etmək lazımdır. Saxlanılma müddəti 3 ildir.
Şüyüdün ətirli meyvəsi və xammalı vardır. Bağırsağa yaxşı təsir etməklə, tərqovucu və spazmolotik xassəsi vardır. Qarışıqları mədə-bağırsaq və uroloji problemlərə çox yaxşı təsir edir. Tərqovucu kimi 1 hissə şüyüdlü 1000 hissəsuya qatmaq lazımdır. Kombinəedilmiş efiryağlı maddələrdən "Solutan", "Spazmosistenal", "Qrezeofulvin" dərmanlarına rast gəlinir.
Spazmolotik dərman preparatlarıdır. Bostan şüyüdü meyvələrindənalınan dərman preparatları mədəaltı vəzi sekresiyasını artırır, spazmolotik, öskürəkkəsici, ödqovucu, diuretik, möhkəmləndirici, bağırsağın mator funksiyasını artırır, antibakterial aktivliyi olmaqla, südverən anaların südünü artırır. Şüyüdün tərkibində olan furanoxromonlar koranar və periferik damarların genişlənmə effektini artırır.
Ətirli şüyüd meyvəsi mədə-bağırsaq xəstəliklərində tərqovucu və spazmolotik xassəsi olmaqla, yüngül sidikqovucu təsirə malikdir. Razyana xammalı ilə birlikdə keyfiyyətli tərqovucu və meteorizmə qarşı effektli dərman maddəsi kimi olduqca qiymətlidir. Yarpaqları hipoxrom anemiya zamanı tətbiq edilir. Tərkibində askorbin turşusu, karotin və dəmir vardır. Hipertoniya zamanı sidikqovucu kimi işlədilir.
İstinadlar
- Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 127. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 263.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Suyud lat Anethum bitkiler aleminin cetircicekliler destesinin cetirkimiler fesilesine aid bitki cinsi SuyudElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad AsteridsKlad Deste CetirciceklilerFesile CetirkimilerYarimfesile Triba Cins SuyudBeynelxalq elmi adiAnethum L 1753Sekil axtarisiITIS 29583NCBI 40921EOL 71410Botaniki xarakteristikasiBirillik ot bitkisi olub hundurluyu 40 120 sm e beraberdir Esas koku ince zerif budaqlanandir Govdesi duzqalxan ve ya azaciq eyilmis budaqlanan dairevi uzunsov aciq yasil ve yasil mil mil ince mumabenzer qatlidir Yarpaqlari novbeli ucunculu dordunculu leleksekilli olub uzunlugu 30 sm eni 4 25 sm dir Asagi yarpaqlarinin uzunlugu 4 12 sm saplaqli orta ve yuxari yarpaqlari qisa saplaqli ve oturaqdir Hamascicekleri murekkeb coxsuali cetirinin diametri 7 30 sm dir Cicekleri kicik ikicinsli besuzvlu sari lecekli dar olub zirvesi bukulu veziyyetdedir Meyveleri sallaq asili veziyyetde ellips ve ya enli ellipssekilli uzunlugu 3 7 mm eni 1 5 4 mm sarimtil qehveyidir Bitkinin yerustu hissesi aromatli efir iyli sirinteher edviyyeli dadlidir Iyun avqust ayinda cicekleyir avqust sentyabr aylarinda ise meyveleri yetisir Xammal meyve yetisen dovrde merkezi cetirinin toplanilmasi ile basa catir Doyulmus meyvelerini tamam qurutduqdan sonra diger qarisiqlardan temizleyirler Xususi merikarp seyrek yerlesmekle meyvesi sallaq asili veziyyetde uzunlugu 3 7 mm eni ise 1 5 4 mm e beraberdir Meyveleri enli ellipssekilli asagi terefi zeif qabariq daxili ise yastidir Her bir merikarp 5 qabirgalidir Xarici terefinde 3 sapsekilli yan terefi ise 2 yasti qanadabenzerdir Cicekleri yasilimtil boz ve ya qonur boz qabirgasi sarimtil qonurdur Keskin iyli ve aromatlidir Sirin edviyyeli dadli ve bir qeder de yandiricidir Terkibi ve tesiriTerkibinde efir yagi 2 4 ve onun esas komponenti karvon 40 60 limonen 19 40 fillandren dihidrokarbon ve diger terpenoidleri vardir Meyvelerinin terkibinde furanoxromonlar vardir Toxumlarinda 20 piyli yaglar vardir Otunun terkibinde 0 56 1 5 efir yagi coxlu miqdarda 16 karbon terkibli maddeler bol vitaminler C V1 V2 RR R karotinoidler kalium duzlari kalsium fosfor demir fol tursusu ve flavonoidler kvercetin izoramnetin kempferol vardir Toxumundae efir yaglari 2 spirt rutubet 12 umumi kul 10 10 li xlorid tursusunda hellolmayan kul 1 xirdalanmis dogranmis diametri 3 mm olan hissecikler 1 uzvi tursular 2 mineral duzlar ise 1 olur Efir yagli xammalin saxlanilmasina duzgun riayet etmek lazimdir Saxlanilma muddeti 3 ildir Suyudun etirli meyvesi ve xammali vardir Bagirsaga yaxsi tesir etmekle terqovucu ve spazmolotik xassesi vardir Qarisiqlari mede bagirsaq ve uroloji problemlere cox yaxsi tesir edir Terqovucu kimi 1 hisse suyudlu 1000 hissesuya qatmaq lazimdir Kombineedilmis efiryagli maddelerden Solutan Spazmosistenal Qrezeofulvin dermanlarina rast gelinir Spazmolotik derman preparatlaridir Bostan suyudu meyvelerindenalinan derman preparatlari medealti vezi sekresiyasini artirir spazmolotik oskurekkesici odqovucu diuretik mohkemlendirici bagirsagin mator funksiyasini artirir antibakterial aktivliyi olmaqla sudveren analarin sudunu artirir Suyudun terkibinde olan furanoxromonlar koranar ve periferik damarlarin genislenme effektini artirir Etirli suyud meyvesi mede bagirsaq xesteliklerinde terqovucu ve spazmolotik xassesi olmaqla yungul sidikqovucu tesire malikdir Razyana xammali ile birlikde keyfiyyetli terqovucu ve meteorizme qarsi effektli derman maddesi kimi olduqca qiymetlidir Yarpaqlari hipoxrom anemiya zamani tetbiq edilir Terkibinde askorbin tursusu karotin ve demir vardir Hipertoniya zamani sidikqovucu kimi isledilir IstinadlarLinney K Genera plantarum eorumque characteres naturales secundum numerum figuram situm amp proportionem omnium fructificationis partium 5 Stokholm 1754 S 127 doi 10 5962 BHL TITLE 746 Linnaeus C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 1 S 263 Hemcinin bax