Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Melanin — bir çox orqanizmlərdə rast gəlinən piqment - rəng verən zülal. İnsanda da rast gəlinir. Dəriyə, saçlara, gözə , mərkəzi sinir sisteminin müəyyən hissələrinə tünd rəng verir. Melanin əmələ gətirən hüceyrələrə melanosit deyilir. İnsan dərisində bu piqmentin olması , qoruma xarakteri daşıyır. Melanin əlavə günəş şüalarını udaraq dəri və gözlərimizi günəş şüalarının zərərli təsirindən qoruyur. Günəş şüalarına çox məruz qaldıqda dəridə melanin artır.Tünd dərili şəxslərdə açıq dəri rənginə sahib şəxslərə nisbətən daha çox rast gəlinir. Melanin çatışmazliğı olan şəxslərin dəriləri çox ağ, gözləri qırmızı olur. Bu hal albinizm adlanır. Məlumdur ki, canlıların gözlərinin rəngi müxtəlifdir. Bu rəngi təmin edən də piqmentlərdir. “Melanin” gözə rəng verən piqment maddələrdən biridir. Saçınıza və dərinizə rəngini verən maddə də melanindir. Ancaq melaninin vəzifəsi təkcə rəng vermək deyil. Tədqiqatçılar gözdə olan melanin maddəsinin həm gözün zərərli şüalardan qoruduğunu, həm də görmə qabiliyyətini gücləndirdiyini müəyyən ediblər. Təbiətdə işığın səbəb olduğu zərərli təsirlərə qarşı ən təbii qoruyucu olan melanin maddəsi, xüsusilə, yüksək enerjili işıqları zəif enerjili işıqdan daha güclü şəkildə udur. Yəni mavidən çox ultrabənövşəyi şüaları, yaşıldan çox mavini udur. Bu yolla melanin gözün linzasını zərərli bənövşəyi və ultrabənövşəyi şüalardan qoruyur. Retinanın toxumasına zərər verən rəngləri müəyyən nisbətlərdə süzgəcdən keçirərək retinanın ən ideal səviyyədə qorunmasını təmin edir. Beləcə, sarı nöqtə xəstəliyi riskini azaldır. Göz melanini az olan insanlarda bu xəstəlik daha sıx müşahidə olunur.
Gözdəki melaninin 25%-i 50 yaşdan sonra itir. Melanin gözü qorumaqda çox əhəmiyyətli vəzifəyə sahibdir. Göründüyü kimi, melanin maddəsinin hər bir vəzifəsi bizə bu maddədəki xüsusi yaradılışı göstərir. Bu mükəmməl maddənin necə ortaya çıxdığı sualına veriləcək cavab, şübhəsiz ki, belə qüsursuz quruluşa sahib olan çoxfunksiyalı maddənin təsadüfən yaranmasının qeyri-mümkün olmasıdır. Melanin maddəsi kainatdakı hər şey kimi Allah tərəfindən xüsusi yaradılmış faydalı maddədir.
Melanin qara rəngli piqmentdir,dəridə,tüklərdə,gözdə,beyin qişalarında,sinir qanqlionlarında və liflərində və s. olur.Melanositlərdə tirozinaza fermentinin təsirindən tirozin dioksifenilalaninə (DOFA) çevrilir,o isə polimerləşərək melanin piqmentini əmələ gətirir.Melanini udan yerli makrofaqlara melanofaqlar deyilir.Melanogenez sinir sistemi,endokrin sistem və ultrabənövşəyi şüalarla idarə olunur.Melanin mübadiləsinin pozulması onun miqdarının çoxalması və yaxud da azalması və melaninin olmaması ilə xarakterizə edilir.Melaninin miqdarının patoloji çoxalmasına hipermelanoz,azalmasına və ya olmamasına isə hipomelanoz və ya depiqmentasiya deyilir.Bunların hər ikisi yayılmış və ya yerli,qazanılmış və ya anadangəlmə ola bilir.
Yayılmış qazanılmış hipermelanoza misal olaraq Addison xəstəliyini göstərmək olar.Böyrəküstü vəzin beyin maddəsinin şişləri,vərəmi və s. xəstəlikləri zamanı katexolaminlərin sintezi pozulur və qanda onların miqdarı kəskin şəkildə azalır.Çoxlu miqdarda adreno-kortikotrop hormon ifraz olunur,nəticədə isə yalnız melanin sintezi sürətlənir.Çünki DOFA-dan katexolaminlər deyil,yalnız melanin əmələ gəlir.
Yayılmış anadangəlmə hipermelanoza nadir irsi xəstəlik olan piqmentli kserodermiya xəstəliyində rast gəlinir.
Yayılmış anadangəlmə hipomelanoz və ya albinizm xəstəliyi tirozinaza fermentinin orqanizmdə tam və ya hissəvi şəkildə irsi çatışmazlığı nəticəsində baş verir.Bu zaman dərinin bazal qatında melanositlər olur,lakin onlarda melanin piqmenti sintez olunmur.
Yerli qazanılmış hipermelanoza bəzi xəstəliklər zamanı qoca şəxslərdə yoğun bağırsaqda,Lentiqo xəstəliyi,Dyubrey melanozu,şəkərli diabet və hipofizin adenomaları zamanı dərdiə və s. hallarda rast gəlinir.
Yerli anadan gəlmə hipermelanoza dərinin inkişaf patologiyası hesab edilən nevuslarda rast gəlinir.
Yerli qazanılmış hipomelanoz dəridə ağımtıl-süd rəngli,müxtəlif ölçülü və formalı ləkələrin meydana çıxmasına deyilir.Buna leykoderma və ya vitiliqonu misal göstərmək olar.Leykoderma bəzi iltihabi və nekrotik proseslərdən sonra,şəkərli diabet zamanı və s. hallarda dəridə depiqmentasiya sahəsi kimi qalır.Vitiliqo isə əsas etibarilə psixoemosional əsəb gərginlikləri və stresslər, və ya neyroendokrin pozğunluqlar nəticəsində,yaxud da autoimmun pozğunluqları ilə əlaqədar qanda dövran edən autoantitellərin təsirindən meydana çıxır.Bütün bunlar isə melanositlərin destruksiyası və öz-özünə məhv olmasına gətirib çıxarır.Beləliklə,albinizmdən fərqli olaraq vitiliqo zamanı xarakter olaraq melanositlər özləri məhv olurlar.
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2014-07-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-05-25.
- "Arxivlənmiş surət". 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-05-25.
Mənbə
- http://www.elmimovzular.com 2019-09-08 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Melanin bir cox orqanizmlerde rast gelinen piqment reng veren zulal Insanda da rast gelinir Deriye saclara goze merkezi sinir sisteminin mueyyen hisselerine tund reng verir Melanin emele getiren huceyrelere melanosit deyilir Insan derisinde bu piqmentin olmasi qoruma xarakteri dasiyir Melanin elave gunes sualarini udaraq deri ve gozlerimizi gunes sualarinin zererli tesirinden qoruyur Gunes sualarina cox meruz qaldiqda deride melanin artir Tund derili sexslerde aciq deri rengine sahib sexslere nisbeten daha cox rast gelinir Melanin catismazligi olan sexslerin derileri cox ag gozleri qirmizi olur Bu hal albinizm adlanir Melumdur ki canlilarin gozlerinin rengi muxtelifdir Bu rengi temin eden de piqmentlerdir Melanin goze reng veren piqment maddelerden biridir Saciniza ve derinize rengini veren madde de melanindir Ancaq melaninin vezifesi tekce reng vermek deyil Tedqiqatcilar gozde olan melanin maddesinin hem gozun zererli sualardan qorudugunu hem de gorme qabiliyyetini guclendirdiyini mueyyen edibler Tebietde isigin sebeb oldugu zererli tesirlere qarsi en tebii qoruyucu olan melanin maddesi xususile yuksek enerjili isiqlari zeif enerjili isiqdan daha guclu sekilde udur Yeni maviden cox ultrabenovseyi sualari yasildan cox mavini udur Bu yolla melanin gozun linzasini zererli benovseyi ve ultrabenovseyi sualardan qoruyur Retinanin toxumasina zerer veren rengleri mueyyen nisbetlerde suzgecden kecirerek retinanin en ideal seviyyede qorunmasini temin edir Belece sari noqte xesteliyi riskini azaldir Goz melanini az olan insanlarda bu xestelik daha six musahide olunur Gozdeki melaninin 25 i 50 yasdan sonra itir Melanin gozu qorumaqda cox ehemiyyetli vezifeye sahibdir Gorunduyu kimi melanin maddesinin her bir vezifesi bize bu maddedeki xususi yaradilisi gosterir Bu mukemmel maddenin nece ortaya cixdigi sualina verilecek cavab subhesiz ki bele qusursuz qurulusa sahib olan coxfunksiyali maddenin tesadufen yaranmasinin qeyri mumkun olmasidir Melanin maddesi kainatdaki her sey kimi Allah terefinden xususi yaradilmis faydali maddedir Melanin qara rengli piqmentdir deride tuklerde gozde beyin qisalarinda sinir qanqlionlarinda ve liflerinde ve s olur Melanositlerde tirozinaza fermentinin tesirinden tirozin dioksifenilalanine DOFA cevrilir o ise polimerleserek melanin piqmentini emele getirir Melanini udan yerli makrofaqlara melanofaqlar deyilir Melanogenez sinir sistemi endokrin sistem ve ultrabenovseyi sualarla idare olunur Melanin mubadilesinin pozulmasi onun miqdarinin coxalmasi ve yaxud da azalmasi ve melaninin olmamasi ile xarakterize edilir Melaninin miqdarinin patoloji coxalmasina hipermelanoz azalmasina ve ya olmamasina ise hipomelanoz ve ya depiqmentasiya deyilir Bunlarin her ikisi yayilmis ve ya yerli qazanilmis ve ya anadangelme ola bilir Yayilmis qazanilmis hipermelanoza misal olaraq Addison xesteliyini gostermek olar Boyrekustu vezin beyin maddesinin sisleri veremi ve s xestelikleri zamani katexolaminlerin sintezi pozulur ve qanda onlarin miqdari keskin sekilde azalir Coxlu miqdarda adreno kortikotrop hormon ifraz olunur neticede ise yalniz melanin sintezi suretlenir Cunki DOFA dan katexolaminler deyil yalniz melanin emele gelir Yayilmis anadangelme hipermelanoza nadir irsi xestelik olan piqmentli kserodermiya xesteliyinde rast gelinir Yayilmis anadangelme hipomelanoz ve ya albinizm xesteliyi tirozinaza fermentinin orqanizmde tam ve ya hissevi sekilde irsi catismazligi neticesinde bas verir Bu zaman derinin bazal qatinda melanositler olur lakin onlarda melanin piqmenti sintez olunmur Yerli qazanilmis hipermelanoza bezi xestelikler zamani qoca sexslerde yogun bagirsaqda Lentiqo xesteliyi Dyubrey melanozu sekerli diabet ve hipofizin adenomalari zamani derdie ve s hallarda rast gelinir Yerli anadan gelme hipermelanoza derinin inkisaf patologiyasi hesab edilen nevuslarda rast gelinir Yerli qazanilmis hipomelanoz deride agimtil sud rengli muxtelif olculu ve formali lekelerin meydana cixmasina deyilir Buna leykoderma ve ya vitiliqonu misal gostermek olar Leykoderma bezi iltihabi ve nekrotik proseslerden sonra sekerli diabet zamani ve s hallarda deride depiqmentasiya sahesi kimi qalir Vitiliqo ise esas etibarile psixoemosional eseb gerginlikleri ve stressler ve ya neyroendokrin pozgunluqlar neticesinde yaxud da autoimmun pozgunluqlari ile elaqedar qanda dovran eden autoantitellerin tesirinden meydana cixir Butun bunlar ise melanositlerin destruksiyasi ve oz ozune mehv olmasina getirib cixarir Belelikle albinizmden ferqli olaraq vitiliqo zamani xarakter olaraq melanositler ozleri mehv olurlar Istinadlar Arxivlenmis suret 2014 07 14 tarixinde Istifade tarixi 2014 05 25 Arxivlenmis suret 2016 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2014 05 25 Menbehttp www elmimovzular com 2019 09 08 at the Wayback Machine