Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Keys üsulu və ya Keys metodu (ing. Case method; case-study)
Hadisənin öyrənilməsi
Hadisənin öyrənilməsi (case study) hadisəni yaradan səbəblərin, onun hərəkət verici amillərinin aşkara cıxarılması məqsədilə bu hadisənin bütün dərinliyi ilə tədqiq edilməsindən ibarətdir.
Hadisənin öyrənilməsi metodu
Hadisə öyrənilməsi metodundan təhsil, sosial psixologiya, sosiologiya, siyasət, iqtisadiyyat kimi sahələrdə istifadə edilir.
Məsələn, sahibkar olmaq istəyən bir şəxsin, öz işini açarkən keçdiyi mərhələləri öyrənmək və analiz etmək bu sahədəki çatışmazlıqlar və hansı addımlar atılarsa onların aradan qaldırıla bıləcəyi haqqında qiymətli məlumatlar verə bilər.
Psixologiya sahəsində son dövrlərə qədər hadisənin öyrənilməsindən ən çox istifadə olunan yer neyropsixologiya idi. Tədqiqiatçılar beynin müxtəlif sahələrinin zədələnməsinə məruz qalmış insanların davranışındakı dəyişiklikləri öyrənərək sinir sisteminin fəaliyyəti haqqında dəyərli məlumatlar əldə edə bilirlər.
Gündəlik psixologiyada isə insan davranışının, onun səbəblərinin öyrənilməsi üçün uzun müddət ümumiyyətlə kəmiyyət tədqiqiatlarına üstünlük verilmişdir, həm də tədqiqatlar daha çox laboratoriya təcrübələri üzərində qurulmuşdur. Lakin son illər təbii şəraitdə aparılan və ümumi şəkildə çöl tədqiqatları adlanan üsullara diqqət yetirilməyə başlandı. Bir çox tədqiqatçılar psixologiyanın gələcəyinin məhz təbii şəraitdə aparılan tədqiqatlar üzərində qurulacağını ehtimal edirlər.
Hadisə öyrənilməsi metodunun tipləri
Tədqiqat metodlarına aid ədəbiyyatda hadisənin öyrənilməsi üsulunun bir neçə tipi göstərilir. Bunlardan bəziləri aşağıdakılardan ibarətdir.
Illüstrativ hadisə öyrənilməsi (illustrative case study) – ümumi situasiyanın nədən ibarət olduğu barədə məlumat vermək üçün həmin situasiyaya uyğun bi neçə hadisənin araşdırılmasıdır. Əsas məqsədi misallar vasitəsilə başqalarını vəziyyətlə tanış etməkdir. Aydınlaşdırmaq məqsədilə hadisə öyrənilməsi (exploratory case study) – böyük ölçülü tədqiqatlardan əvvəl aparılır və əsas məsələləri, istiqamətləri müəyyənləşdirmək məqsədi daşıyır.
Toplama və ya cəmi hadisə öyrənilməsi (cumulative case study) – müxtəlif dövrlərə aid olan bir neçə hadisənin tədqiq edilməsidir və dinamikanın, qanuna uyğunluğun aşkar edilməsi, gələcəkdə baş verə biləcək hadisələr barədə təxmin əldə edilməsi məqsədi daşıyır.
Hekayət şəkilli hadisə öyrənilməsi (narrative case study) – baş vermiş hadisənin ssenari kimi təsvir edilərək tədqiq olunmasını nəzərdə tutur. Belə hekayətlərdə iştirakçılar şərti olaraq aktyorlar adlanırlar.
Mürəkkəb quruluşlu hadisə öyrənilməsi (embedded case study), (embedded nəyinsə içinə basılmış deməkdir) – tədqiqatda, hadisə öyrənilməsi metodu ilə yanaşı keyfiyyət metodlarından da istifadə edilməsini nəzərdə tutur.
Qeyd etmək lazımdır ki, bu tiplər arasında fərq, məzmun deyil kontext fərqidir. Başqa sözlə, bu tipləri bir birindən hansı situasiyaya uyğun olaraq istifadə edildikləri ayırır.
Adətən bütün hallarda əsas hadisənin ətraflı təsviri, ondan əvvəl baş vermiş və ona aidiyyəti olan hadisələrin təhlili tələb olunur. Bəzi hallarda əsas hadisənin geniş təhlilindən sonra nəticə çıxarılmır, bir müddət sonra nə baş verəcəyi gözlənir və ümumi baxış formalaşdırılır.
Öyrənilən hadisələrin tipləri
Bu metod üçün istifadə edilən hadisələr tədqiqiatın məqsədlərindən asılı olaraq fərqlənə bilər. Bu nöqteyi nəzərdən hadisələr şərti olaraq üç tipə bölünürlər:
- ekstrim və ya standartdan fərqli hadisə (extreme, deviant case) – müəyyən halın, kəskinləşdiyi, daxili ziddiyyətlərin yüksək nöqtəyə çatdığı bir vəziyyətdə tədqiqat üçün istifadə olunmasını nəzərdə tutur;
- kritik hadisə (critical case) – ümumi problemi ən çox və ya ən az əks etdirən və beləliklə də problemə münasibətdə strateji əhəmiyyət daşıyan hadisələr hesab olunur;
- paradiqmatik hadisə (paradigmatic case) – problem üçün tipik hesab olunan hadisədən ibarətdir.
Mənbə
- Д. Мартин. Психологические эксперименты, секреты механизмов психики. "Прайм-Еврознак" 2002 (D. Martin. Doing Psychology Experiments)
- Bent Flyvbjerg, "Five Misunderstandings About Case Study Research." Qualitative Inquiry, vol. 12, no. 2, April 2006,
- Robert E. Stake, The Art of Case Study Research (Thousand Oaks: Sage, 1995).
- Robert K. Yin. Case Study Research. Design and Methods. Third Edition. Applied social research method series Volume 5. Sage Publications. California, 2002.
- Andrew Colman. Oxford Dictionary of Psychology. Oxford University Press. 2001
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Keys usulu ve ya Keys metodu ing Case method case study Hadisenin oyrenilmesiHadisenin oyrenilmesi case study hadiseni yaradan sebeblerin onun hereket verici amillerinin askara cixarilmasi meqsedile bu hadisenin butun derinliyi ile tedqiq edilmesinden ibaretdir Hadisenin oyrenilmesi metodu Hadise oyrenilmesi metodundan tehsil sosial psixologiya sosiologiya siyaset iqtisadiyyat kimi sahelerde istifade edilir Meselen sahibkar olmaq isteyen bir sexsin oz isini acarken kecdiyi merheleleri oyrenmek ve analiz etmek bu sahedeki catismazliqlar ve hansi addimlar atilarsa onlarin aradan qaldirila bileceyi haqqinda qiymetli melumatlar vere biler Psixologiya sahesinde son dovrlere qeder hadisenin oyrenilmesinden en cox istifade olunan yer neyropsixologiya idi Tedqiqiatcilar beynin muxtelif sahelerinin zedelenmesine meruz qalmis insanlarin davranisindaki deyisiklikleri oyrenerek sinir sisteminin fealiyyeti haqqinda deyerli melumatlar elde ede bilirler Gundelik psixologiyada ise insan davranisinin onun sebeblerinin oyrenilmesi ucun uzun muddet umumiyyetle kemiyyet tedqiqiatlarina ustunluk verilmisdir hem de tedqiqatlar daha cox laboratoriya tecrubeleri uzerinde qurulmusdur Lakin son iller tebii seraitde aparilan ve umumi sekilde col tedqiqatlari adlanan usullara diqqet yetirilmeye baslandi Bir cox tedqiqatcilar psixologiyanin geleceyinin mehz tebii seraitde aparilan tedqiqatlar uzerinde qurulacagini ehtimal edirler Hadise oyrenilmesi metodunun tipleri Tedqiqat metodlarina aid edebiyyatda hadisenin oyrenilmesi usulunun bir nece tipi gosterilir Bunlardan bezileri asagidakilardan ibaretdir Illustrativ hadise oyrenilmesi illustrative case study umumi situasiyanin neden ibaret oldugu barede melumat vermek ucun hemin situasiyaya uygun bi nece hadisenin arasdirilmasidir Esas meqsedi misallar vasitesile basqalarini veziyyetle tanis etmekdir Aydinlasdirmaq meqsedile hadise oyrenilmesi exploratory case study boyuk olculu tedqiqatlardan evvel aparilir ve esas meseleleri istiqametleri mueyyenlesdirmek meqsedi dasiyir Toplama ve ya cemi hadise oyrenilmesi cumulative case study muxtelif dovrlere aid olan bir nece hadisenin tedqiq edilmesidir ve dinamikanin qanuna uygunlugun askar edilmesi gelecekde bas vere bilecek hadiseler barede texmin elde edilmesi meqsedi dasiyir Hekayet sekilli hadise oyrenilmesi narrative case study bas vermis hadisenin ssenari kimi tesvir edilerek tedqiq olunmasini nezerde tutur Bele hekayetlerde istirakcilar serti olaraq aktyorlar adlanirlar Murekkeb quruluslu hadise oyrenilmesi embedded case study embedded neyinse icine basilmis demekdir tedqiqatda hadise oyrenilmesi metodu ile yanasi keyfiyyet metodlarindan da istifade edilmesini nezerde tutur Qeyd etmek lazimdir ki bu tipler arasinda ferq mezmun deyil kontext ferqidir Basqa sozle bu tipleri bir birinden hansi situasiyaya uygun olaraq istifade edildikleri ayirir Adeten butun hallarda esas hadisenin etrafli tesviri ondan evvel bas vermis ve ona aidiyyeti olan hadiselerin tehlili teleb olunur Bezi hallarda esas hadisenin genis tehlilinden sonra netice cixarilmir bir muddet sonra ne bas vereceyi gozlenir ve umumi baxis formalasdirilir Oyrenilen hadiselerin tipleri Bu metod ucun istifade edilen hadiseler tedqiqiatin meqsedlerinden asili olaraq ferqlene biler Bu noqteyi nezerden hadiseler serti olaraq uc tipe bolunurler ekstrim ve ya standartdan ferqli hadise extreme deviant case mueyyen halin keskinlesdiyi daxili ziddiyyetlerin yuksek noqteye catdigi bir veziyyetde tedqiqat ucun istifade olunmasini nezerde tutur kritik hadise critical case umumi problemi en cox ve ya en az eks etdiren ve belelikle de probleme munasibetde strateji ehemiyyet dasiyan hadiseler hesab olunur paradiqmatik hadise paradigmatic case problem ucun tipik hesab olunan hadiseden ibaretdir Menbe D Martin Psihologicheskie eksperimenty sekrety mehanizmov psihiki Prajm Evroznak 2002 D Martin Doing Psychology Experiments Bent Flyvbjerg Five Misunderstandings About Case Study Research Qualitative Inquiry vol 12 no 2 April 2006 Robert E Stake The Art of Case Study Research Thousand Oaks Sage 1995 Robert K Yin Case Study Research Design and Methods Third Edition Applied social research method series Volume 5 Sage Publications California 2002 Andrew Colman Oxford Dictionary of Psychology Oxford University Press 2001