Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şahverdi xan Kəlbəli xan oğlu Ziyadoğlu-Qacar — Gəncənin ikinci xanı (1748-1765).
| Şahverdi xan Ziyadoğlu-Qacar | |
|---|---|
II Gəncə xanı | |
| 1748 – 1765 | |
| Əvvəlki | |
| Sonrakı | Məhəmmədhəsən xan |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum yeri | Gəncə, Qarabağ bəylərbəyliyi |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Gəncə |
| Dəfn yeri | Gəncə |
| Milliyyəti | azərbaycanlı |
| Atası | Kəlbəli xan Müsahib-Gəncəvi |
| Uşaqları | Məhəmmədhəsən xan, Məhəmməd xan, Rəhim xan, Cavad xan, Sədrəddin ağa, Həsənpaşa ağa, Mahmud ağa, Bağır ağa |
| Dini | Şiə İslam |
Həyatı
Kəlbəli xanın оğlu Şahverdi xan Gəncə şəhərində anadan olmuşdu. Mükəmməl saray təhsili almışdı. Bəylərbəyliyin ordusunda xidmət etmişdi.
Şahverdi xan 1747-ci ildən sonra xanlıq uğrunda mübarizəyə başladı. O, Məhəmmədrəhim xana aman vеrməyərək yıxıb yеrinə kеçdi.
1749-cu ildə Pənahəli xan Qarabağ qoşunu ilə Gəncəyə yürüş etdi. Gəncəlilər qala qapılarını qayım qapayıb, savunmağa, müdafiə olunmağa başladılar. Pənahəli xan şəhərə daxil ola bilməyib, bayırda qalan şəhər əhalisindən və Kilsəkənd ermənilərindən çoxlu qənimət əldə etdi. Şahverdi xan Şəki hakimi Hacı Çələbi xandan, Car camatından və Gürcüstan hakimi II İraklidən yardım istədi. Pənahəli xan irəli düşüb, çevik siyasət işlətdi. Hacı Çələbi xanı, Car camaatını yanına çağırdı. Onlara qənimət boyun oldu. Hacı Çələbi məsləhət gördü ki, Gəncə və Qarabağ xanları sülh bağlasınlar. Pənahəli xan Şahverdi xandan qızı Tuti bəyimi və 450 tümən bac alıb geri döndü.
Bu olaydan az keçmişdi ki, Şahverdi xan qardaşı Rzaqulu xanın öyrətməsi ilə sülhü pozdu. Gürcülərdən kömək alıb Qarabağa yürüş etdi. Qarabağdakı qarışıqdan istifadə edib bir çox mahalları çalıb-çapdı.
Tarixçi Molla Məhəmməd əl-Cari yazır: "Bu vaxt böyük bir ordu ilə Təhmuraz xan ilə İrakli xan Gəncəyə gəlirlər və Şahverdi xandan qardaşı Qoçu xanı, bacısı oğlu Xudada bəyi və Gəncənin digər başçılarını (rəislərini) girov istəyirlər. Sonra Pənah xan və Kazım xan da həmin tələb ilə Gəncəyə gəlirlər. Hamısı bu qərara gəlir ki, Qarabağın rəiyyətini Hacı Çələbinin ixtiyarından çıxarsınlar.
Hacı Çələbi Dərbənddən qoşun yığaraq Ərəş tərəfə Bilicikə gətirir. Vilayət onunla etibarlı ittifaqda idi. Bu vaxt iki vali ziyafətdə olarkən Şahverdi xanı, onun qardaşı Rzaqulu xanı, Pənah xanı, Kazım xanı və başqa rəisləri və onların təbəələrini etibarsız sayaraq həbs edir.
Bu hadisədən tarixçi Mirzə Adıgözəl bəy Qarabaği də bəhs edib. O, yazır: "Məhəmmədhəsən xan (Qarabağdan) qayıtdıqdan sonra, Pənah xan, qaradağlı Kazım xan, Naxçıvanlı Heydərqulu xan və gəncəli Şahverdi xan məsləhət məclisi qurdular. Onlar belə bir qərara gəldilər ki, bütün Şirvan ölkəsinin hakimi; azad və həmişəlik sahibi-ixtiyari olan Hacı Çələbi onlarla hesablaşmır və dostluq yolunu düzlüklə getmir. Buna görə lazımdır ki, onu məğrurluq yuxusundan oyatmaq üçün tədbir görsünlər. Sonra, ürəklərinin sözünü məktub vasitəsilə Gürcüstan valisi İrakli xana bildirdilər. Vali də özünü bu işdə və bu yolda onlarla yoldaş olduğunu izhar etdi. Onlara yazıb bildirdi ki, tezliklə hərəkət edərək fürsəti itirmədən buraya gəlsinlər.
Bu xanlar da, səfər tədarükü görüb, qoşun və əsgər topladılar. Hamısı ittifaq edib, hərəkət bayrağını qaldıraraq, yola düşdülər. Gəncə şəhərindən yuxarı, Qızılqaya adlı yerdə dayandılar. Çadırlarının zərli qübbələri ayla günəşin fövqünə yüksəldi.
Yuxarıda adı çəkilən Gürcüstan valisi bunların dördünü də əsarət kəməndilə tutdu".
1752-ci ildə birləşmiş qoşunlar Gəncəyə yürüş etdilər. Pənahəli xan, Qaradağ hakimi Kazım xan, Naxçıvan hakimi Heydərqulu xan Şahverdi xandan daimi sülh üçün girov istədilər. Onlarla həmfikir olan II İrakli sözündən qaçıb, adı keçən xanları tutdu. Hacı Çələbi xan vaxtında özünü yetirib xanları azad etdi. Bu hadisə tarixdə "Qızılqaya xəyanəti" adı ilə qalıb.
1754-cü ildə Tabasaran hakimi Hacı Məhəmmədəli xan Hacı Çələbi xan və Şahverdi xan Ziyadoğlu-Qacarla birlikdə Qarabağa yürüş edirlər. Bu yürüşdə Car-Tala camaatı da iştirak edirdi. Savaş baş tutur. Beş-altı gün davam edən döyüşdən sonra Pənahəli xanın yanına adam göndərib, sülh təklif edirlər. Təkliflərinə bu şərti əlavə edirlər ki, Quba xanı Şirvana gələrkən onun yanına qaçmış Məhəmmədəli xanın 400 evlik rəiyyətini qaytarsın. Sonra Şahverdi xanın Qaynaqla birlikdə Kür çayından Gəncəyədək Kürək çayının sahilindəki torpaqlarını qaytarsın. Pənahəli xan bu təkliflə razılaşaraq, göstərilənləri qaytarır. Sülh bağlanır. Xanlar geri dönürlər.
1758-ci ildə Pənahəli xan Gəncəyə yürüş etdi. Xanlığın bir çox mahallarının kəndlərini yandırıb xaraba qoydu. Gürcüstana və Gəncəyə tabe olan Borçalı, Qazax, Şəmşəddin və Şəmkir ellərini Qarabağa köçürdü.
Pənahəli xan Şahverdi xanı məhv etmək üçün plan düşündü. Gəncə hakiminin qardaşlarını, Rzaqulu xanı və Məhəmmədqulu xanı yanına çağırdı. Onlara yardım verib Gəncəyə yola saldı. Qarabağ qoşunu az zaman ərzində qalib gəldi. Məhəmmədqulu xan Şahverdi xanı və hakim olmaq istəyən Rzaqulu xanı tutub Qarabağa göndərdi. Pənahəli xan onları zindana atdı.
1758-ci ildə Pənahəli xan Cavanşir Məhəmmədhəsən xan Qоvanlı-Qacarı Qarabağa savaşa dəvət еtdiyi üçün Şahverdi xanı tutuqlayıb Şuşaya gətirdi. Gəncənin xanı Qоca ləqəbli Məhəmmədqulu xan оlur.
Urmiya hakimi Fətəli xan Avşarın Qarabağa yürüşündən yararlanan Şahverdi xan qaçıb оna sığındı. Fətəli xan оnu yеnidən Gəncəyə hakim təyin еtdi.
Şahverdi xanın dövründə Gəncə xanlığı Qarabağ xanlığından asılı vəziyyətdə idi. Onun üçüncü oğlu Cavad xan girov kimi Şuşada yaşayırdı.
1759-cu ildə Şəkili Ağakişi bəyin yanına qaçan Şahverdi xan Ziyadoğlu-Qacarın oğulları Həsənpaşa ağa və Sədrəddin ağa Məhəmməd xanı Pənahəli xanla savaş üçün çağırırlar.Məhəmməd xan qoşunla Şəkiyə gəlir. Car-Balakən camaatından da köməyə adam dəvət edirlər. Çox sayda qoşun yığılır. Nə üstəsə, Məhəmməd xanla kürəkəni Ağakişi bəyin mübahisəsi düşür. Sərtləşən mübahisədən sonra Məhəmməd xan Ağakişi bəyi və Şəkinin bir çox adlı-sanlı adamlarını öldürüb, başlarını Pənahəli xana göndərir.
Şahverdi xan 1765-cı ildə vəfat еtdi.
Övladları
Şahverdi xanın Məhəmmədhəsən xan, Məhəmməd xan, Rəhim xan, Cavad xan, Sədrəddin ağa, Həsənpaşa ağa, Mahmud ağa, Bağır ağa adlı оğulları, Xurşid bəyim, Tuti bəyim, Xеyrənnisə bəyim adlı qızları vardı.
İstinadlar
- M. M. əl-Cari, Car salnaməsi, Bakı, 1997, səh. 52.
- Qarabağnamələr. 1-ci kitab. Bakı: Yazıçı, 1989, səh. 42.
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu. Qacarlar və Qacar kəndi. Bakı: Şuşa, 2008, 334 səh.
- Ənvər Çingizoğlu. Ziyadxanovlar. Bakı: Mütərcim, 2017, 222 səh.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sahverdi xan Kelbeli xan oglu Ziyadoglu Qacar Gencenin ikinci xani 1748 1765 Sahverdi xan Ziyadoglu QacarII Gence xani1748 1765EvvelkiSonrakiMehemmedhesen xanSexsi melumatlarDogum yeri Gence Qarabag beylerbeyliyiVefat tarixi 1765Vefat yeri GenceDefn yeri GenceMilliyyeti azerbaycanliAtasi Kelbeli xan Musahib GenceviUsaqlari Mehemmedhesen xan Mehemmed xan Rehim xan Cavad xan Sedreddin aga Hesenpasa aga Mahmud aga Bagir agaDini Sie IslamHeyatiKelbeli xanin oglu Sahverdi xan Gence seherinde anadan olmusdu Mukemmel saray tehsili almisdi Beylerbeyliyin ordusunda xidmet etmisdi Sahverdi xan 1747 ci ilden sonra xanliq ugrunda mubarizeye basladi O Mehemmedrehim xana aman vermeyerek yixib yerine kecdi 1749 cu ilde Penaheli xan Qarabag qosunu ile Genceye yurus etdi Genceliler qala qapilarini qayim qapayib savunmaga mudafie olunmaga basladilar Penaheli xan sehere daxil ola bilmeyib bayirda qalan seher ehalisinden ve Kilsekend ermenilerinden coxlu qenimet elde etdi Sahverdi xan Seki hakimi Haci Celebi xandan Car camatindan ve Gurcustan hakimi II Irakliden yardim istedi Penaheli xan ireli dusub cevik siyaset isletdi Haci Celebi xani Car camaatini yanina cagirdi Onlara qenimet boyun oldu Haci Celebi meslehet gordu ki Gence ve Qarabag xanlari sulh baglasinlar Penaheli xan Sahverdi xandan qizi Tuti beyimi ve 450 tumen bac alib geri dondu Bu olaydan az kecmisdi ki Sahverdi xan qardasi Rzaqulu xanin oyretmesi ile sulhu pozdu Gurculerden komek alib Qarabaga yurus etdi Qarabagdaki qarisiqdan istifade edib bir cox mahallari calib capdi Tarixci Molla Mehemmed el Cari yazir Bu vaxt boyuk bir ordu ile Tehmuraz xan ile Irakli xan Genceye gelirler ve Sahverdi xandan qardasi Qocu xani bacisi oglu Xudada beyi ve Gencenin diger bascilarini reislerini girov isteyirler Sonra Penah xan ve Kazim xan da hemin teleb ile Genceye gelirler Hamisi bu qerara gelir ki Qarabagin reiyyetini Haci Celebinin ixtiyarindan cixarsinlar Haci Celebi Derbendden qosun yigaraq Eres terefe Bilicike getirir Vilayet onunla etibarli ittifaqda idi Bu vaxt iki vali ziyafetde olarken Sahverdi xani onun qardasi Rzaqulu xani Penah xani Kazim xani ve basqa reisleri ve onlarin tebeelerini etibarsiz sayaraq hebs edir Bu hadiseden tarixci Mirze Adigozel bey Qarabagi de behs edib O yazir Mehemmedhesen xan Qarabagdan qayitdiqdan sonra Penah xan qaradagli Kazim xan Naxcivanli Heyderqulu xan ve genceli Sahverdi xan meslehet meclisi qurdular Onlar bele bir qerara geldiler ki butun Sirvan olkesinin hakimi azad ve hemiselik sahibi ixtiyari olan Haci Celebi onlarla hesablasmir ve dostluq yolunu duzlukle getmir Buna gore lazimdir ki onu megrurluq yuxusundan oyatmaq ucun tedbir gorsunler Sonra ureklerinin sozunu mektub vasitesile Gurcustan valisi Irakli xana bildirdiler Vali de ozunu bu isde ve bu yolda onlarla yoldas oldugunu izhar etdi Onlara yazib bildirdi ki tezlikle hereket ederek furseti itirmeden buraya gelsinler Bu xanlar da sefer tedaruku gorub qosun ve esger topladilar Hamisi ittifaq edib hereket bayragini qaldiraraq yola dusduler Gence seherinden yuxari Qizilqaya adli yerde dayandilar Cadirlarinin zerli qubbeleri ayla gunesin fovqune yukseldi Yuxarida adi cekilen Gurcustan valisi bunlarin dordunu de esaret kemendile tutdu Ressam Rizvan Qarabaglinin Sahverdi xana ithafen cekdiyi resm 1752 ci ilde birlesmis qosunlar Genceye yurus etdiler Penaheli xan Qaradag hakimi Kazim xan Naxcivan hakimi Heyderqulu xan Sahverdi xandan daimi sulh ucun girov istediler Onlarla hemfikir olan II Irakli sozunden qacib adi kecen xanlari tutdu Haci Celebi xan vaxtinda ozunu yetirib xanlari azad etdi Bu hadise tarixde Qizilqaya xeyaneti adi ile qalib 1754 cu ilde Tabasaran hakimi Haci Mehemmedeli xan Haci Celebi xan ve Sahverdi xan Ziyadoglu Qacarla birlikde Qarabaga yurus edirler Bu yurusde Car Tala camaati da istirak edirdi Savas bas tutur Bes alti gun davam eden doyusden sonra Penaheli xanin yanina adam gonderib sulh teklif edirler Tekliflerine bu serti elave edirler ki Quba xani Sirvana gelerken onun yanina qacmis Mehemmedeli xanin 400 evlik reiyyetini qaytarsin Sonra Sahverdi xanin Qaynaqla birlikde Kur cayindan Genceyedek Kurek cayinin sahilindeki torpaqlarini qaytarsin Penaheli xan bu teklifle razilasaraq gosterilenleri qaytarir Sulh baglanir Xanlar geri donurler 1758 ci ilde Penaheli xan Genceye yurus etdi Xanligin bir cox mahallarinin kendlerini yandirib xaraba qoydu Gurcustana ve Genceye tabe olan Borcali Qazax Semseddin ve Semkir ellerini Qarabaga kocurdu Penaheli xan Sahverdi xani mehv etmek ucun plan dusundu Gence hakiminin qardaslarini Rzaqulu xani ve Mehemmedqulu xani yanina cagirdi Onlara yardim verib Genceye yola saldi Qarabag qosunu az zaman erzinde qalib geldi Mehemmedqulu xan Sahverdi xani ve hakim olmaq isteyen Rzaqulu xani tutub Qarabaga gonderdi Penaheli xan onlari zindana atdi 1758 ci ilde Penaheli xan Cavansir Mehemmedhesen xan Qovanli Qacari Qarabaga savasa devet etdiyi ucun Sahverdi xani tutuqlayib Susaya getirdi Gencenin xani Qoca leqebli Mehemmedqulu xan olur Urmiya hakimi Feteli xan Avsarin Qarabaga yurusunden yararlanan Sahverdi xan qacib ona sigindi Feteli xan onu yeniden Genceye hakim teyin etdi Sahverdi xanin dovrunde Gence xanligi Qarabag xanligindan asili veziyyetde idi Onun ucuncu oglu Cavad xan girov kimi Susada yasayirdi 1759 cu ilde Sekili Agakisi beyin yanina qacan Sahverdi xan Ziyadoglu Qacarin ogullari Hesenpasa aga ve Sedreddin aga Mehemmed xani Penaheli xanla savas ucun cagirirlar Mehemmed xan qosunla Sekiye gelir Car Balaken camaatindan da komeye adam devet edirler Cox sayda qosun yigilir Ne ustese Mehemmed xanla kurekeni Agakisi beyin mubahisesi dusur Sertlesen mubahiseden sonra Mehemmed xan Agakisi beyi ve Sekinin bir cox adli sanli adamlarini oldurub baslarini Penaheli xana gonderir Sahverdi xan 1765 ci ilde vefat etdi OvladlariSahverdi xanin Mehemmedhesen xan Mehemmed xan Rehim xan Cavad xan Sedreddin aga Hesenpasa aga Mahmud aga Bagir aga adli ogullari Xursid beyim Tuti beyim Xeyrennise beyim adli qizlari vardi IstinadlarM M el Cari Car salnamesi Baki 1997 seh 52 Qarabagnameler 1 ci kitab Baki Yazici 1989 seh 42 MenbeEnver Cingizoglu Qacarlar ve Qacar kendi Baki Susa 2008 334 seh Enver Cingizoglu Ziyadxanovlar Baki Mutercim 2017 222 seh Hemcinin baxGence xanligi