Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Müqəddəs Maarifləndirici Qriqori kilsəsi (erm. Բաքվի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի, Bak’vi Surb Grigor Lusavorich yekeghetsi) və ya Bakı erməni kilsəsi (erm. Բաքվի հայկական եկեղեցի, Bak’vi haykakan yekeghetsi) — Bakı şəhərində erməni kilsəsi. Kilsə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidəsi kimi, "Azərbaycandakı tarixi abidələrin milli qeydiyyatı" siyahısına daxil edilmişdir (inventar nömrəsi № 3272).
| Müqəddəs Maarifləndirici Qriqori Kilsəsi Bakı Erməni Kilsəsi | |
|---|---|
| erm. Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչի Եկեղեցի | |
 | |
 | |
| Ölkə | |
| Yerləşir | N.Rəfibəyli küçəsi, 27 |
| Aidiyyatı | Erməni Qriqoryan Kilsəsi |
| Memar | Karl Qippius |
| Tikilmə tarixi | 1863–1869 |
| Üslubu | Xristian memarlığı |
| Vəziyyəti | Depozitar fond saxlancı |
| İstinad nöm. | 3272 |
| Kateqoriya | Kilsə |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Müqəddəs Qriqori kilsəsi 1863–1869-cu illərdə inşa edilmişdir. Kilsənin memarı Karl Qippiusdur. 1888-ci ildə kilsənin zəng qülləsi tikilmişdir. Kilsə N. Rəfibəyli küçəsi 27-də yerləşir.
Qafqazın mülki işlər üzrə baş rəisi knyaz Q. Qolitsının qaldırdığı vəsatət əsasında 1903-cü il iyunun 12-də erməni kilsəsinin əmlakının Rusiyanın Torpaq və Əmlak Nazirliyinin sərəncamına keçirilməsi haqqında İmperator qanunu imzalanmışdı. Bu qanunun qəbul edilməsindən sonra, başda bütün erməni kilsələri olmaqla, bütün erməni siyasi təşkilatları çar hökumətinə qarşı sui-qəsdlər və terror aksiyaları həyata keçirməyi qərara aldılar. Həmin qanun erməni kilsələrinin maliyyələşdirdiyi siyasi partiyaların maddi vəziyyətinə ciddi zərbə vurduğu üçün erməni terrorizminin genişlənməsinə, anti-rus, anti-müsəlman əhval-ruhiyyəsinin qızışmasına səbəb olmuşdu.
Tiflisdə Erməni Özünümüdafiə Mərkəzi Komitəsi yaradılmış, həmin komitə 12 iyun tarixli qanunun ləğv edilməsi üçün çar hökumətinə — mütləqiyyətə qarşı bütün mümkün vasitələrlə mübarizə aparacağını bəyan etmişdi. 1905-ci il mayın 11-də gündüz saat 3-də erməni kilsəsinin yaxınlığında, Parapet bağı (indiki Fəvvarələr meydanı) ilə Voronsov (indiki Mirzə İbrahimov) küçəsinin kəsişdiyi yerdə hərəkət edən Bakının general-qubernatoru knyaz Mixail Nakaşidzenin faytonuna ermənilər bomba atırlar. Partlayan bombanın təsirindən Nakaşidze və onun yavəri ölürlər. Həmin vaxt hadisə yerindən təsadüfən keçən iki nəfər azərbaycanlı da həlak olurlar Partlayışa görə məsuliyyəti "Daşnaksutyun" partiyasının Mərkəzi Komitəsi öz üzərinə götürür.
"Daşnaksutyun" partiyası ilə erməni-qriqorian kilsəsinin əlaqələri haqqında N. Şavrov yazır:
 | Bu zaman (yəni knyaz Qolitsının Qafqazın baş rəisi olan dövrdə) “Daşnaksutyun”un başında artıq erməni kilsəsinin başçısı katolikos dururdu və inqilabi hərəkatın əsas rəhbərləri, inqilabi işə xərclənmək üçün pulların toplayıcıları da din xadimləri idi. |  |
1945-ci ildən etibarən Azərbaycan yeparxiyasının mərkəzi olub.
Kilsə kimi fəaliyyətini dayandırması
Amerika tədqiqatçısı Səmyuel Uimz "Ermənistan – terrorçu "xristian" ölkənin gizlinləri" əsərində yazır:
| | XX əsrin lap əvvəllərindən erməni kilsəsi ilə terrorçu siyasi hərəkatın birləşməsi bu gün də davam edir. Erməni kilsəsi üsyanları planlaşdıran və həyata keçirən terrorçuların qərargahı kimi fəaliyyət göstərir, terrorçular üsyan əmrini almaq üçün kilsə xadimlərinin qərarını gözləyir. | |
1988-ci ildə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin başlamasından sonra Ermənistanda yaşayan azərbaycanlılar deportasiya edildilər və onların bir qismi Bakıda məskunlaşdılar. Bakıda yaşayan ermənilər də tədricən şəhəri tərk etdilər. Bundan sonra Bakıdakı erməni kilsəsi öz fəaliyyətini dayandırdı.
Hal-hazırkı fəaliyyəti
8 yanvar 1990-cı ildə Bakı Şəhər Soveti İcraiyyə Komitəsinin qərarı ilə XIX əsrin tarixi abidəsi hesab edilən erməni kilsəsinin qorunub saxlanması məqsədilə ona bitişik ərazidə yerləşən V. İ. Lenin adında Mərkəzi Şəhər Kitabxanasına müvəqqəti istifadə üçün verilmişdir.
2002-ci ildə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə Mərkəzi Şəhər Kitabxanası Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin balansına verilmişdir və onun bazasında Prezident Kitabxanası yaradılmışdır. Həmin vaxtdan etibarən erməni kilsəsi də Prezident Kitabxanasının nəzarətindədir. Hazırda Erməni kilsəsində Prezident Kitabxanasının fondunda olan nadir erməni ədəbiyyatı fondu və depozitar fond saxlanılır.
26 aprel 2010-cu ildə bütün ermənilərin katolikosu II Qaregin və onu müşayiət edən din xadimləri kilsəni ziyarət etmişlər.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Dünya əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısı" (PDF). 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2018-11-29.
- Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin İşlər İdarəsinin Siyasi Sənədlər Arxivi (ARPİİSSA), fond 276, siy. 8, iş 79, v. 72–74.
- "Гумбатова Тамара. Неправедные дела армянской церкви. «Вышка», № 19 (19611) от 12 мая 2006 года". 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-29.
- Российский Государственный Исторический Архив. фонд. 1291, оп. 50, д. 29, л. 62 (об); Qafqazda "erməni məsələsi". Rusiya arxiv sənədləri və nəşrləri üzrə. Üç cilddə. Üçüncü cild. 1906–1914. Bakı: Elm, 2010, s. 152.
- Stepanyan, G. S. . (erməni) (3). 2009: 45–59. 2015-11-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-08.
- Səmyuel Uimz. "Ermənistan – terrorçu "xristian" ölkənin gizlinləri". Bakı: OKA Ofset, 2004, s. 49–50.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Muqeddes Qriqori kilsesi Muqeddes Maariflendirici Qriqori kilsesi erm Բաքվի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի Bak vi Surb Grigor Lusavorich yekeghetsi ve ya Baki ermeni kilsesi erm Բաքվի հայկական եկեղեցի Bak vi haykakan yekeghetsi Baki seherinde ermeni kilsesi Kilse Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 2001 ci il 2 avqust Tarixli 132 nomreli qerari ile yerli ehemiyyetli dasinmaz tarix ve medeniyyet abidesi kimi Azerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyati siyahisina daxil edilmisdir inventar nomresi 3272 Muqeddes Maariflendirici Qriqori Kilsesi Baki Ermeni Kilsesierm Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչի Եկեղեցի40 22 17 sm e 49 50 11 s u Olke AzerbaycanYerlesir N Refibeyli kucesi 27Aidiyyati Ermeni Qriqoryan KilsesiMemar Karl QippiusTikilme tarixi 1863 1869Uslubu Xristian memarligiVeziyyeti Depozitar fond saxlanciAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 3272KateqoriyaKilseEhemiyyetiYerli ehemiyyetliMuqeddes Qriqori kilsesi Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiMuqeddes Qriqori kilsesi 1863 1869 cu illerde insa edilmisdir Kilsenin memari Karl Qippiusdur 1888 ci ilde kilsenin zeng qullesi tikilmisdir Kilse N Refibeyli kucesi 27 de yerlesir Qafqazin mulki isler uzre bas reisi knyaz Q Qolitsinin qaldirdigi vesatet esasinda 1903 cu il iyunun 12 de ermeni kilsesinin emlakinin Rusiyanin Torpaq ve Emlak Nazirliyinin serencamina kecirilmesi haqqinda Imperator qanunu imzalanmisdi Bu qanunun qebul edilmesinden sonra basda butun ermeni kilseleri olmaqla butun ermeni siyasi teskilatlari car hokumetine qarsi sui qesdler ve terror aksiyalari heyata kecirmeyi qerara aldilar Hemin qanun ermeni kilselerinin maliyyelesdirdiyi siyasi partiyalarin maddi veziyyetine ciddi zerbe vurdugu ucun ermeni terrorizminin genislenmesine anti rus anti muselman ehval ruhiyyesinin qizismasina sebeb olmusdu Tiflisde Ermeni Ozunumudafie Merkezi Komitesi yaradilmis hemin komite 12 iyun tarixli qanunun legv edilmesi ucun car hokumetine mutleqiyyete qarsi butun mumkun vasitelerle mubarize aparacagini beyan etmisdi 1905 ci il mayin 11 de gunduz saat 3 de ermeni kilsesinin yaxinliginda Parapet bagi indiki Fevvareler meydani ile Voronsov indiki Mirze Ibrahimov kucesinin kesisdiyi yerde hereket eden Bakinin general qubernatoru knyaz Mixail Nakasidzenin faytonuna ermeniler bomba atirlar Partlayan bombanin tesirinden Nakasidze ve onun yaveri olurler Hemin vaxt hadise yerinden tesadufen kecen iki nefer azerbaycanli da helak olurlar Partlayisa gore mesuliyyeti Dasnaksutyun partiyasinin Merkezi Komitesi oz uzerine goturur Dasnaksutyun partiyasi ile ermeni qriqorian kilsesinin elaqeleri haqqinda N Savrov yazir Bu zaman yeni knyaz Qolitsinin Qafqazin bas reisi olan dovrde Dasnaksutyun un basinda artiq ermeni kilsesinin bascisi katolikos dururdu ve inqilabi herekatin esas rehberleri inqilabi ise xerclenmek ucun pullarin toplayicilari da din xadimleri idi 1945 ci ilden etibaren Azerbaycan yeparxiyasinin merkezi olub Kilse kimi fealiyyetini dayandirmasi Amerika tedqiqatcisi Semyuel Uimz Ermenistan terrorcu xristian olkenin gizlinleri eserinde yazir XX esrin lap evvellerinden ermeni kilsesi ile terrorcu siyasi herekatin birlesmesi bu gun de davam edir Ermeni kilsesi usyanlari planlasdiran ve heyata keciren terrorcularin qerargahi kimi fealiyyet gosterir terrorcular usyan emrini almaq ucun kilse xadimlerinin qerarini gozleyir 1988 ci ilde Dagliq Qarabag munaqisesinin baslamasindan sonra Ermenistanda yasayan azerbaycanlilar deportasiya edildiler ve onlarin bir qismi Bakida meskunlasdilar Bakida yasayan ermeniler de tedricen seheri terk etdiler Bundan sonra Bakidaki ermeni kilsesi oz fealiyyetini dayandirdi Hal hazirki fealiyyeti 8 yanvar 1990 ci ilde Baki Seher Soveti Icraiyye Komitesinin qerari ile XIX esrin tarixi abidesi hesab edilen ermeni kilsesinin qorunub saxlanmasi meqsedile ona bitisik erazide yerlesen V I Lenin adinda Merkezi Seher Kitabxanasina muveqqeti istifade ucun verilmisdir 2002 ci ilde Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin qerari ile Merkezi Seher Kitabxanasi Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Isler Idaresinin balansina verilmisdir ve onun bazasinda Prezident Kitabxanasi yaradilmisdir Hemin vaxtdan etibaren ermeni kilsesi de Prezident Kitabxanasinin nezaretindedir Hazirda Ermeni kilsesinde Prezident Kitabxanasinin fondunda olan nadir ermeni edebiyyati fondu ve depozitar fond saxlanilir 26 aprel 2010 cu ilde butun ermenilerin katolikosu II Qaregin ve onu musayiet eden din xadimleri kilseni ziyaret etmisler Hemcinin baxMuqeddes Varvara kilsesiIstinadlar Dunya ehemiyyetli dasinmaz tarix ve medeniyyet abidelerinin siyahisi PDF 2021 07 07 tarixinde PDF Istifade tarixi 2018 11 29 Azerbaycan Respublikasinin Prezidentinin Isler Idaresinin Siyasi Senedler Arxivi ARPIISSA fond 276 siy 8 is 79 v 72 74 Gumbatova Tamara Nepravednye dela armyanskoj cerkvi Vyshka 19 19611 ot 12 maya 2006 goda 2022 03 26 tarixinde Istifade tarixi 2018 11 29 Rossijskij Gosudarstvennyj Istoricheskij Arhiv fond 1291 op 50 d 29 l 62 ob Qafqazda ermeni meselesi Rusiya arxiv senedleri ve nesrleri uzre Uc cildde Ucuncu cild 1906 1914 Baki Elm 2010 s 152 Stepanyan G S ermeni 3 2009 45 59 2015 11 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 07 08 Semyuel Uimz Ermenistan terrorcu xristian olkenin gizlinleri Baki OKA Ofset 2004 s 49 50 Xarici kecidler