Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İranzu (v. e.ə. 716) – Cənubi Azərbaycan ərazisindəki kiçik çarlıqları və vilayətləri birləşdirərək mərkəzləşdirilmiş Manna dövlətinin əsasını qoymuş hökmdar, Manna hökmdarları Aza və Ullusununun atası.
| İranzu | |
|---|---|
 | |
Mannanın II hökmdarı | |
| e.ə. 740 – e.ə. 719 | |
| Əvvəlki | Udaki |
| Sonrakı | Aza |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Vəfat tarixi | e.ə. 716 |
| Uşaqları | Aza Ullusunu |
| Dini | Politeizm |
Manna özünün ən parlaq çiçəklənmə dövrünə, görünür hökmdar İranzunun sələfləri və onun öz hakimiyyətinin əvvəllərində çatır. İranzunun sələflərinin adları bizə məlum deyildir, belə ki, həmin dövrdə Manna ilə daha çox toqquşan Urartu hökmdarı öz kitabələrində Manna hökmdarlarının adlarını çəkmirlər.
İranzunun hakimiyyəti dövründə Manna dövlətində vilayət hakimləri zəiflədilərək pərakəndəliyə son qoyulmuş və dövlət mərkəzləşdirilmişdir. Lakin bu hökmdarın hakimiyyətinin son illərində (e.ə.714) Zikirta vilayətnin hakimi Mettati Urartu hökmdarı təhriki ilə İranzunun hakimiyyətinə qarşı çıxaraq üsyan qaldırmışdı. Bu üsyanı yatırmaqda onu müttəfiqi Assur hökmdarı II Sarqon kömək etmişdir. Dur – Şarukkin (Xorsabad) sarayının II zalının divar yazılarında bu hadisələr haqqında deyilir:
"...Hakimiyyətimin [üçüncü ilində] möhkəmləndirilmiş şəhərlər Şuandahul və Durdukka öz ağaları, mənim boyunduruğumu daşıyan hökmdar Mannalı İranzunun əleyhinə üsyan qaldırmaq fikrinə düşdülər və Zikirtalı Metattiyə arxalandılar. Zikirtalı Metatti öz döyüşçüləri və atçıları ilə onlara kömək etdi. Mən ilahi Aşşurun saysız-hesabsız qoşununu qaldırdım və bu şəhərləri fəth etmək üçün yürüş etdim; güclü kürşatma alətləri ilə onlann möhkəm divarlarmı dağıdıb, yerlə yeksan etdim, əhalini əmlakı ilə birlikdə əsir apardım; bu şəhərləri söküb dağıtdım, od vurdum. Köklərini məhv edən, yaramaz məsləhət verən və Urartulu Ursa ilə razılaşmaya girişən Sukku, Baia və Abitikna (şəhərlərinin) əhalisini günah iş gördüklərinə görə öz yerlərindən qərbdəki Hatti ölkəsinə köçürdüm."
Adın etimologiyası
Prof. Q. Qeybullayev qeyd edir ki, bu ad iki cür izah oluna bilər: 1) türkcə ər – "kişi", "igid" və kassi dilindəki yanzi – "çar", "hakim sözlərindən; 2) türkcə ərən – "cəsur", "mərd" sözü ( ərən "döyüşçü" sözü şumer dilində də vardı) və şumercə zu – "müdrik" sözlərindən ibarət olmaqla müdrik ərən mənasındadır.
İstinadlar
- Azərbaycan tarixi (yeddi cilddə), I cild, Bakı, 2006
- S. Əliyarlı – Azərbaycan tarixi, Bakı Dövlət Universitetinin nəşri, Bakı, 2009
- Charles van der Leeuw – Azerbaijan: a quest for identity : a short history
- České Museum Filologické, 1903
- S. Qaşqay – Manna dövləti, Bakı, 1993, səh 68
- S. Qaşqay – Qədim Azərbaycan tarixi mixi yazılı mənbələrdə, Bakı, 2006, səh 36
- Абаев В. И. Скифо-сарматские наречия. "Основы иранского языкознания. Древнеиранские языки". М., 1979 , 309
- Дьяконов И. М. Языки древней Передней Азии. М., 1967 , 78
- Q. Qeybullayev – Azərbaycan türklərinin təşəkkül tarixindən, Bakı, 1994, səh 126
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Iranzu v e e 716 Cenubi Azerbaycan erazisindeki kicik carliqlari ve vilayetleri birlesdirerek merkezlesdirilmis Manna dovletinin esasini qoymus hokmdar Manna hokmdarlari Aza ve Ullusununun atasi IranzuMannanin II hokmdarie e 740 e e 719EvvelkiUdakiSonrakiAzaSexsi melumatlarVefat tarixi e e 716Usaqlari Aza UllusunuDini Politeizm Manna ozunun en parlaq ciceklenme dovrune gorunur hokmdar Iranzunun selefleri ve onun oz hakimiyyetinin evvellerinde catir Iranzunun seleflerinin adlari bize melum deyildir bele ki hemin dovrde Manna ile daha cox toqqusan Urartu hokmdari oz kitabelerinde Manna hokmdarlarinin adlarini cekmirler Iranzunun hakimiyyeti dovrunde Manna dovletinde vilayet hakimleri zeifledilerek perakendeliye son qoyulmus ve dovlet merkezlesdirilmisdir Lakin bu hokmdarin hakimiyyetinin son illerinde e e 714 Zikirta vilayetnin hakimi Mettati Urartu hokmdari tehriki ile Iranzunun hakimiyyetine qarsi cixaraq usyan qaldirmisdi Bu usyani yatirmaqda onu muttefiqi Assur hokmdari II Sarqon komek etmisdir Dur Sarukkin Xorsabad sarayinin II zalinin divar yazilarinda bu hadiseler haqqinda deyilir Hakimiyyetimin ucuncu ilinde mohkemlendirilmis seherler Suandahul ve Durdukka oz agalari menim boyundurugumu dasiyan hokmdar Mannali Iranzunun eleyhine usyan qaldirmaq fikrine dusduler ve Zikirtali Metattiye arxalandilar Zikirtali Metatti oz doyusculeri ve atcilari ile onlara komek etdi Men ilahi Assurun saysiz hesabsiz qosununu qaldirdim ve bu seherleri feth etmek ucun yurus etdim guclu kursatma aletleri ile onlann mohkem divarlarmi dagidib yerle yeksan etdim ehalini emlaki ile birlikde esir apardim bu seherleri sokub dagitdim od vurdum Koklerini mehv eden yaramaz meslehet veren ve Urartulu Ursa ile razilasmaya girisen Sukku Baia ve Abitikna seherlerinin ehalisini gunah is gorduklerine gore oz yerlerinden qerbdeki Hatti olkesine kocurdum Adin etimologiyasiProf Q Qeybullayev qeyd edir ki bu ad iki cur izah oluna biler 1 turkce er kisi igid ve kassi dilindeki yanzi car hakim sozlerinden 2 turkce eren cesur merd sozu eren doyuscu sozu sumer dilinde de vardi ve sumerce zu mudrik sozlerinden ibaret olmaqla mudrik eren menasindadir IstinadlarAzerbaycan tarixi yeddi cildde I cild Baki 2006 S Eliyarli Azerbaycan tarixi Baki Dovlet Universitetinin nesri Baki 2009 Charles van der Leeuw Azerbaijan a quest for identity a short history Ceske Museum Filologicke 1903 S Qasqay Manna dovleti Baki 1993 seh 68 S Qasqay Qedim Azerbaycan tarixi mixi yazili menbelerde Baki 2006 seh 36 Abaev V I Skifo sarmatskie narechiya Osnovy iranskogo yazykoznaniya Drevneiranskie yazyki M 1979 309 Dyakonov I M Yazyki drevnej Perednej Azii M 1967 78 Q Qeybullayev Azerbaycan turklerinin tesekkul tarixinden Baki 1994 seh 126Hemcinin baxMannalilar Azerbaycan turklerinin etnogenezi