Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Təkeşiyi məscidi və ya Yəhya bəy məscidi — Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad rayonunun inzibati mərkəzində XVIII əsrə aid tarixi-memarlıq abidəsi.
| Təkeşiyi məscidi | |
|---|---|
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Naxçıvan |
| Yerləşir | YER |
| Üslubu | Naxçıvan memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | fəaliyyət göstərir |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
  Təkeşiyi məscidi | |
Təkeşiyi məscidinin adının mənası "şiə təkyəsi" deməkdir.
Karvansarası olmuşdur. Naxışlı uca sütunları sıradan çıxdığından adi sütunlarla əvəz edilmişdir. Şəbəkəli pəncərələri var. Məscidin giriş qapısının sağ və sol tərəfində iki ədəd mərmərdən hazırlanmış sənduqə tipli qəbirüstü xatirə abidəsi hörülmüşdür. Sənduqələrin yan haşiyələrində Qurandan ayə (2-255), üst tərəfində mürəkkəb kompozisiyalı xalça ornamentləri həkk olunmuşdur. Bərpa və yenidənqurma işləri aparılır. Xalq arasında Yəhya bəy məscidi adı ilə də tanınır. Məscidin şərqdən giriş qapısının baş tərəfində nəstəliq xətti ilə şeirlə yazılmış kitabə qoyulmuşdur. Təkeşiyi məscidinin hicri 1241-ci ildə (1825-1826) bərpa olunmasından xəbər verən kitabə adı indiyədək başqa mənbələrdən elmə məlum olmayan bir sənətkarın (Məhəmməd Əli əl-Hüseyni əl-Qərəvi əl-Həccar) adını təqdim edir. Həmçinin kitabədən aydın olur ki, məscid bu vaxtadək daha iki dəfə təmir və bərpa etdirilmişdir.
Məscid, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb. Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2007-ci il 21 noyabr tarixli 98 nömrəli qərarı ilə Təkeşiyi məscidi ölkə əhəmiyyətli memarlıq abidələri siyahısına salınıb.
Yerləşdiyi tarixi-coğrafi mövqe
Bu məscid şəhərin mərkəzində, keçmiş bazar meydanının qərb tərəfində, Came məscidindən təxminən 100 metr cənub-qərb tərəfdə yerləşir. Zəmanəmizədək gəlib çatmış bu məsciddən sovet hakimiyyəti illərində anbar kimi istifadə olunmuşdur. Məscid bir mərtəbəli olmasına baxmayaraq çox hündür tikilmişdir. Şəhərin baş məscidi sayılan Came məscidinin yaxınlığında belə böyük bir məscidin hansı səbəbdən inşa edilməsi və fəaliyyət göstərməsi maraq doğurur. Həqiqətən də əhalinin əsas hissəsini özünə cəlb edən Came məscidi kimi möhtəşəm bir məscidin təxminən 100 metrliyində bu məscidin inşa edilməsi hansı zərurətdən yaranmışdır?
Məscid el arasında "Təkeşiyi" və ya "Yəhya bəy məscidi" adı ilə tanınır. Yerli əhali arasında olan fikrə görə məscidin Təkeşiyi adı "Şiə təkyəsi" söz birləşməsinin təhrif olunmuş formasıdır. Məlumdur ki, "təkyə" müsəlman Şərqində xanəgah, zaviyə, ribat və s. ilə birlikdə sufi məskənlərinə, müxtəlif təriqətlərə mənsub dərvişlərin yaşadıqları yerlərə verilən addır. Təkyələrdə dərvişlər, hər hansı bir şeyxin müridləri toplanaraq orada yaşamış, mürşidlərindən dərs almış, zikrlə məşğul olmuşlar. Burada qeyd etmək yerinə düşər ki, Osmanlı imperiyası ərazisində sufi təriqətlərinə mənsub dərvişlərin yaşadıqları yerlərə ərəb mənşəli "təkyə", "təkkə" deyildiyi kimi, müasir Türkiyədə həmin vaxtdan qalma bu qəbildən olan abidələrə indi də "təkkə" deyilir. Azərbaycanda, o cümlədən Naxçıvan bölgəsində isə dərviş məskənlərinə əsasən fars mənşəli "xanəgah" deyilməsinə baxmayaraq, bəzi hallarda "təkyə" ifadəsindən də istifadə olunmuşdur. Haqqında bəhs etdiyimiz məscid də bu qəbildəndir.
"Yəhya bəy məscidi" adlanmasının səbəbi
Nə üçün "Yəhya bəy məscidi" adlanması haqqında kitabəsində heç bir məlumat verilməyən məscid məhz bu səbəbdən, müəyyən bir təriqətə mənsub dərviş qrupuna aid olduğundan Came məscidindən ayrıca, onun yaxınlığında fəaliyyət göstərmişdir. Görünür, burada və Təkeşiyi məscidində fəaliyyət göstərən dərvişlər ayrı-ayrı təriqətlərə mənsub olduqlarından bir yerdə deyil, müxtəlif məkanlarda fəaliyyət göstərmişlər.
Şiə dünyasının bəzi yerlərində, o cümlədən Naxçıvan bölgəsində məhərrəmlik mərasimində keçirilən bəzi yığıncaqlar da təkyə adlanır. Bu baxımdan Təkeşiyi məscidində məhərrəmliklə bağlı mərasimlərin keçirilməsi də mümkün haldır. Yəqin ki, məhərrəm ayında burada müəyyən mərasimlər keçirilmiş, təkyələr verilmişdir. Ancaq bu, Ordubad şəhərindəki "Təkeşiyi" məscidinin sufi təriqətləri ilə bağlı olması fikrinə heç bir kölgə salmamalı və bu haqda şübhə yaratmamalıdır.
Göründüyü kimi, Ordubad şəhərindəki Təkeşiyi məscidi məscidlərlə zəngin olan Ordubad şəhərində həm məscid, həm də sufi təriqəti mənsublarının məskəni kimi fəaliyyət göstərmişdir. Bununla da o, şəhərin həyatında baş verən sosial-siyasi və ideoloji proseslərə daha dərindən nüfuz edə bilmiş, cəmiyyətin həyatında həlledici rol oynamışdır
Kitabələri
Məscidin şərqdən giriş qapısının baş tərəfində ağ mərmər lövhə üzərində (88x55 sm) açılmış çərçivələr içərisində fars dilində nəstəliq xətti ilə şeirlə kitabə həkk olunmuşdur. Məscidin hicri 1241-ci ildə (1825-1826-cı illər) bərpa olunmasından xəbər verən kitabədə adı indiyədək başqa mənbələrdən elmə məlum olmayan bir sənətkarın – Məhəmmədəli əl-Hüseyni əl-Qərəvi əl-Həccarın adını təqdim edir. Həmçinin kitabədən aydın olur ki, məscid bu vaxtadək daha iki dəfə təmir və bərpa etdirilmişdir S.
Müstəqillikdən sonra
Azərbaycan müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən sonra məscid Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb. Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2007-ci il 21 noyabr tarixli 98 nömrəli qərarı ilə Təkeşiyi məscidi ölkə əhəmiyyətli memarlıq abidələri siyahısına salınıb.
İstinadlar
- Naxçıvan abidələri ensiklopediyası Arxivləşdirilib 2019-02-09 at the Wayback Machine. Naxçıvan: 2008, səh.448 (az.)
- Səfərli, Hacıfəxrəddin. Naxçıvanın məscid və ziyarətgahları (az.). Naxçıvan: “Əcəmi” Nəşriyyat Poliqrafiya Birliyi. 2018. 72.
- Səfərli F. Naxçıvanda sosial-siaysi və ideoloji mərkəzlər. Bakı: Nurlan, 2003, 392 s. s.286-288.
- Naxçıvan tarixi: II cild, 2014. səh. 198
- Səfərli F. Təkeşiyi (Yəhyabəy) məscidi. "Elm və həyat" jurnalı, 2004, №1-2, s. 35-36, s. 36
- əfərli H. Ordubad şəhərinin müsəlman epiqrafikası abidələri. Bakı: "MBM", 2009, 192 s., s.107, 108, 135
- "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (az.). mct.gov.az. 2001-08-02. 2021-07-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-14.
- Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisindəki dünya, ölkə və yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələri (az.). Naxçıvan: Qızıl dağ nəşriyyatı. 2009. 37.
Ədəbiyyat
- Səfərli F. Təkeşiyi (Yəhya bəy) məscidi. "Elm və həyat". 2004, №1-2;
- Неймат М. Географические памятники Азербайджана. Т.3. Баку: 2001.
- Səfərli, Hacıfəxrəddin. Naxçıvanın türk-islam mədəniyyət abidələri (az.). Naxçıvan: Əcəmi NPM. 2017. səh. 216.
- Naxçıvan tarixi (az.). II. Naxçıvan: Əcəmi NPM. 2014. səh. 528. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Yehya bey mescidi deqiqlesdirme Tekesiyi mescidi ve ya Yehya bey mescidi Naxcivan Muxtar Respublikasinin Ordubad rayonunun inzibati merkezinde XVIII esre aid tarixi memarliq abidesi Tekesiyi mescidi Olke Azerbaycan Seher Naxcivan Yerlesir YER Uslubu Naxcivan memarliq mektebi Veziyyeti fealiyyet gosterir EhemiyyetiYerli ehemiyyetli Tekesiyi mescidi Tekesiyi mescidinin adinin menasi sie tekyesi demekdir Karvansarasi olmusdur Naxisli uca sutunlari siradan cixdigindan adi sutunlarla evez edilmisdir Sebekeli pencereleri var Mescidin giris qapisinin sag ve sol terefinde iki eded mermerden hazirlanmis senduqe tipli qebirustu xatire abidesi horulmusdur Senduqelerin yan hasiyelerinde Qurandan aye 2 255 ust terefinde murekkeb kompozisiyali xalca ornamentleri hekk olunmusdur Berpa ve yenidenqurma isleri aparilir Xalq arasinda Yehya bey mescidi adi ile de taninir Mescidin serqden giris qapisinin bas terefinde nesteliq xetti ile seirle yazilmis kitabe qoyulmusdur Tekesiyi mescidinin hicri 1241 ci ilde 1825 1826 berpa olunmasindan xeber veren kitabe adi indiyedek basqa menbelerden elme melum olmayan bir senetkarin Mehemmed Eli el Huseyni el Qerevi el Heccar adini teqdim edir Hemcinin kitabeden aydin olur ki mescid bu vaxtadek daha iki defe temir ve berpa etdirilmisdir 1 Mescid Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 2 avqust 2001 ci ilde verdiyi 132 nomreli qerar ile yerli ehemiyyetli dasinmaz tarix ve medeniyyet abidelerinin siyahisina salinib Naxcivan Muxtar Respublikasi Nazirler Kabinetinin 2007 ci il 21 noyabr tarixli 98 nomreli qerari ile Tekesiyi mescidi olke ehemiyyetli memarliq abideleri siyahisina salinib Mundericat 1 Yerlesdiyi tarixi cografi movqe 2 Yehya bey mescidi adlanmasinin sebebi 3 Kitabeleri 3 1 Musteqillikden sonra 4 Istinadlar 5 EdebiyyatYerlesdiyi tarixi cografi movqeredakteBu mescid seherin merkezinde kecmis bazar meydaninin qerb terefinde Came mescidinden texminen 100 metr cenub qerb terefde yerlesir Zemanemizedek gelib catmis bu mescidden sovet hakimiyyeti illerinde anbar kimi istifade olunmusdur Mescid bir mertebeli olmasina baxmayaraq cox hundur tikilmisdir Seherin bas mescidi sayilan Came mescidinin yaxinliginda bele boyuk bir mescidin hansi sebebden insa edilmesi ve fealiyyet gostermesi maraq dogurur Heqiqeten de ehalinin esas hissesini ozune celb eden Came mescidi kimi mohtesem bir mescidin texminen 100 metrliyinde bu mescidin insa edilmesi hansi zeruretden yaranmisdir Mescid el arasinda Tekesiyi ve ya Yehya bey mescidi adi ile taninir Yerli ehali arasinda olan fikre gore mescidin Tekesiyi adi Sie tekyesi soz birlesmesinin tehrif olunmus formasidir Melumdur ki tekye muselman Serqinde xanegah zaviye ribat ve s ile birlikde sufi meskenlerine muxtelif teriqetlere mensub dervislerin yasadiqlari yerlere verilen addir Tekyelerde dervisler her hansi bir seyxin muridleri toplanaraq orada yasamis mursidlerinden ders almis zikrle mesgul olmuslar Burada qeyd etmek yerine duser ki Osmanli imperiyasi erazisinde sufi teriqetlerine mensub dervislerin yasadiqlari yerlere ereb menseli tekye tekke deyildiyi kimi muasir Turkiyede hemin vaxtdan qalma bu qebilden olan abidelere indi de tekke deyilir Azerbaycanda o cumleden Naxcivan bolgesinde ise dervis meskenlerine esasen fars menseli xanegah deyilmesine baxmayaraq bezi hallarda tekye ifadesinden de istifade olunmusdur Haqqinda behs etdiyimiz mescid de bu qebildendir Yehya bey mescidi adlanmasinin sebebiredakteNe ucun Yehya bey mescidi adlanmasi haqqinda kitabesinde hec bir melumat verilmeyen mescid mehz bu sebebden mueyyen bir teriqete mensub dervis qrupuna aid oldugundan Came mescidinden ayrica onun yaxinliginda fealiyyet gostermisdir Gorunur burada ve Tekesiyi mescidinde fealiyyet gosteren dervisler ayri ayri teriqetlere mensub olduqlarindan bir yerde deyil muxtelif mekanlarda fealiyyet gostermisler 2 Sie dunyasinin bezi yerlerinde o cumleden Naxcivan bolgesinde meherremlik merasiminde kecirilen bezi yigincaqlar da tekye adlanir Bu baximdan Tekesiyi mescidinde meherremlikle bagli merasimlerin kecirilmesi de mumkun haldir Yeqin ki meherrem ayinda burada mueyyen merasimler kecirilmis tekyeler verilmisdir Ancaq bu Ordubad seherindeki Tekesiyi mescidinin sufi teriqetleri ile bagli olmasi fikrine hec bir kolge salmamali ve bu haqda subhe yaratmamalidir Gorunduyu kimi Ordubad seherindeki Tekesiyi mescidi mescidlerle zengin olan Ordubad seherinde hem mescid hem de sufi teriqeti mensublarinin meskeni kimi fealiyyet gostermisdir Bununla da o seherin heyatinda bas veren sosial siyasi ve ideoloji proseslere daha derinden nufuz ede bilmis cemiyyetin heyatinda helledici rol oynamisdir 3 KitabeleriredakteMescidin serqden giris qapisinin bas terefinde ag mermer lovhe uzerinde 88x55 sm acilmis cerciveler icerisinde fars dilinde nesteliq xetti ile seirle kitabe hekk olunmusdur Mescidin hicri 1241 ci ilde 1825 1826 ci iller berpa olunmasindan xeber veren kitabede adi indiyedek basqa menbelerden elme melum olmayan bir senetkarin Mehemmedeli el Huseyni el Qerevi el Heccarin adini teqdim edir 4 Hemcinin kitabeden aydin olur ki mescid bu vaxtadek daha iki defe temir ve berpa etdirilmisdir 5 S 6 Musteqillikden sonraredakte Azerbaycan musteqilliyini yeniden berpa etdikden sonra mescid Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 2 avqust 2001 ci ilde verdiyi 132 nomreli qerar ile yerli ehemiyyetli dasinmaz tarix ve medeniyyet abidelerinin siyahisina salinib 7 Naxcivan Muxtar Respublikasi Nazirler Kabinetinin 2007 ci il 21 noyabr tarixli 98 nomreli qerari ile Tekesiyi mescidi olke ehemiyyetli memarliq abideleri siyahisina salinib 8 Istinadlarredakte Naxcivan abideleri ensiklopediyasi Arxivlesdirilib 2019 02 09 at the Wayback Machine Naxcivan 2008 seh 448 az Seferli Hacifexreddin Naxcivanin mescid ve ziyaretgahlari az Naxcivan Ecemi Nesriyyat Poliqrafiya Birliyi 2018 72 Seferli F Naxcivanda sosial siaysi ve ideoloji merkezler Baki Nurlan 2003 392 s s 286 288 Naxcivan tarixi II cild 2014 seh 198 Seferli F Tekesiyi Yehyabey mescidi Elm ve heyat jurnali 2004 1 2 s 35 36 s 36 eferli H Ordubad seherinin muselman epiqrafikasi abideleri Baki MBM 2009 192 s s 107 108 135 Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 2001 ci il 2 avqust Tarixli 132 nomreli qerari ile tesdiq edilmisdir PDF az mct gov az 2001 08 02 2021 07 07 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2022 12 14 Naxcivan Muxtar Respublikasi erazisindeki dunya olke ve yerli ehemiyyetli dasinmaz tarix ve medeniyyet abideleri az Naxcivan Qizil dag nesriyyati 2009 37 EdebiyyatredakteSeferli F Tekesiyi Yehya bey mescidi Elm ve heyat 2004 1 2 Nejmat M Geograficheskie pamyatniki Azerbajdzhana T 3 Baku 2001 Seferli Hacifexreddin Naxcivanin turk islam medeniyyet abideleri az Naxcivan Ecemi NPM 2017 seh 216 Naxcivan tarixi az II Naxcivan Ecemi NPM 2014 seh 528 ISBN 9789952823738 Menbe https az wikipedia org w index php title Tekesiyi mescidi amp oldid 8091077