Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. (yanvar 2024) |
Bu məqalədə artırılmasına ehtiyac var. (dekabr 2023) |
Yüksək sürətli frezləmə (ingiliscə High Speed Milling (HSC)) metalların emalında CNC idarə olunan dəzgahlarda yerinə yetirilən kəsmə üsulu olub alətin yüksək dövrlər sayında və bir neçə dəfə böyüdülmüş verişlərdə aparılması ilə səciyyələnir. Burada yonqar qatı adi kəsmə üsullarında olduğundan dəfələrlə kiçikdir.
Son illərdə maşınqayırma texnologiyasında High Speed Cutting (HSC) kimi tanınan bu emal növü kağız üzərində mövcud olan nəzəriyyədən praktikada geniş tətbiq olunan bir texnologiyaya çevrilmişdir. Hələ keçən əsrin əvvəlində, 1929-ci ildə alman alimi Salomon tərəfindən Berlin Texniki Universitetində ixtira edilmiş bu texnologiya uzun müddət bir nəzəriyyə kimi qalmışdır. Laboratoriya şəraitində aparılmış sınaqlar nəticəsində Salomon o dövrdə Teylorun kəsmə sürəti ilə alətin davamlılığı arasında mövcud olan asılılığını təkzib edən başqa bir nəticəyə gəlmişdir. Teylor nəzəriyyəsinə görə mexaniki emal zamanı kəsmə sürəti artdiqca kəsmə zamanı yaranan temperatur və qüvvə də artır. Bunun nəticəsində alətin davamlılığı aşağı düşür. Salomonun sınaqları isə başqa bir nəticə vermişdir, yəni kəsmə sürəti artdiqca kəsmə zamanı yaranan temperatur yalnız bir müddət artır, və sürətin sonrakı artımı onun azalmasına səbəb olur. Bununla Teylor nəzəriyyəsinin yalnız kiçik bir intervalda düzgün olduğu göstərildi. Salomon öz sınaqlarını müxtəlif metallar üzərində aparmışdır: polad-440 m/dəq, brünc-1600 m/dəq, mis-2850 m/dəq və alüminium-16500 m/dəq. Göründüyü kimi bu interval materialın fiziki mexaniki xassələrindən asılı olaraq dəyişir. Hər bir material üçün kəsmə sürətinin elə bir intervalı mövcuddur ki, həmin arada verilmiş materialın emalı yüksək kəsmə temperaturuna görə mümkün deyil. Məsələn alüminium üçün bu interval 100–400 m/dəq arasında dəyişirsə, bürünc üçün 200–1000 m/dəq arasında yerləşir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, sınaqlar güllə vasitəsilə verilmiş sınaq materiallarının üzərində, kəsmə prosesində alətin buraxdığı izə uyğun bir izin açılması ilə aparılmışdır.
Hələ Salomon tərəfindən bu nəzəriyyə araşdırıldığı vaxtlarda məlum idi ki, yüksək kəsmə sürətinin praktikada effektiv tətbiqi üçün verişin proporsional olaraq artırılması lazımdır. Yalnız bu iki parametrin birlikdə artirilması emal vaxtını azaltmağa və bununla məhsuldarlığı artırmağa imkan verir. HSC texnologiyasının praktikada tətbiqi üzərində geniş elmi tədqiqat işləri, Salomondan sonra, yalnız 50-ci illərin sonunda başlamışdır. Əsas işlər kəsmə prosesinin yüksək sürətlərdə elmi əsaslarını yaratmağa yönəlmişdir. Yüksək sürətlərdə mexaniki emala imkan verən lazımi texniki avadanlığın olmadığına görə elmi tədqiqat işləri yalnız laboratoriya şəraitində aparılırdı. Buna misal olaraq 1965-ci ildə Drezden Texniki Universitetində görülmüş işləri göstərmək olar. Torna əməliyyatında kəsmə qüvvəsinin müxtəlif kəsmə sürətlərində dəyişməsi üzrə laboratoriya şəraitində alınmış nəticələr göstərmişdir ki, sürətin artması ilə kəsmə qüvvəsi müəyyən bir qiymətə qədər azalır və sürətin sonrakı artımında demək olar ki, dəyişməz qalır. Fərz edilir ki, kəsmə sürətinin böyük qiymətlərində yaranan ani temperatur yonqarın çıxarılması prosesini asanlaşdırır, ancaq pəstaha keçməyə çatmır. Bu hal nəzəri cəhətdən hələ bu günə kimi bir mənalı olaraq izah edilməyib.
Yalnız CNC idarə sistemlərinin yaranması, yüksək tezlikli şpindellərin və alətlərin permanent inkişafı, həmçinin dəzgahların konstruksiyalarının təkmilləşdirilməsi nəticəsində HSC emalın praktikada tətbiqi üçün geniş imkanlar açılmışdır. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, bu texnologiyanın mexaniki emalın müxtəlif növlərində (əsasən torna əməliyyatında) sınaqdan keçirilməsinə baxmayaraq 60-cı illərin sonuna qədər praktikada tətbiq oluna biləcək səviyyədə elə bir nəticə əldə edilməmişdir. Kəsmənin yüksək sürətlərdə aparılması məlum olduğu zamandan, bu texnologiyanın frezləmə əməliyyatında daha böyük səmərə verə biləcəyi məlum idi. Çünki, frezləmədə, başqa emal üsullarından fərqli olaraq, kəsmə sürətinin artması verişin proporsional olaraq artırılması deməkdir. Bu da mexaniki emala sərf olunan vaxtın bu üsulda daha kəskin aşağı salınmasına şərait yaradır. Bu səbəbdən yüksək sürətli frezləmənin inkişaf etdirilib praktikada geniş tətbiq olunmasına maraq başqa üsullara nisbətən daha üstün idi.
Hal hazırda prosesin araşdırılması, CAD/CAM/NC-proqramlaşdırması və avadanlığın inkişafı istiqamətlərində elmi tədqiqat işləri davam etdirilir. Yüksək sürətli frezləmənin praktikada tətbiqi göstərir ki, yüksək sürətlərin tətbiqi alətin keyfiyyəti ilə bərabər yastıglar və idarəetmə sisteminin parametrlərindən də güclü sürətdə asılıdır. Ona görə də tədqiqat işləri iki istiqamətdə aparılır: prosesin məhsuldarlığını artırmağa imkan verən texnologiyanın işlənməsi və kəsmə sürətinin yüxarı sərhədlərinin qaldırılmasına imkan verən avadanlığın inkişaf etdirilməsı.
Yüksək sürətli frezləmənin əyri səthlərin emalında tətbiqi iki məqsəd daşıyır. Birincisi ondan ibarətdir ki, verişin 5-10 dəfə artırılması nəticəsində təmiz emalda sətirlər arasındakı məsafə azaldılaraq səthin dəqiqliyi artırılır. Bu zaman emala sərf olunan vaxt sabit qalır. İkinci halda sətirlər arasındakı məsafə sabit qalır, uzununa verişin böyük qiymətləri emal vaxtının kəskin azaldılmasına gətirib çıxarır. Bu və ya başqa strategiyanın seçilməsi hissənin səthinə qoyulan tələblərdən asılıdır. Yüksək sürətli frezləmədə radius frezləri ilə emal olunmuş səthin kələ-kötürlüyü əsasən sətirlər arasındakı məsafədən B və alətin radiusundan R asılıdır.
Mənbə
- Salomon C.: Verfahren zur Bearbeitung von Metallen oder bei einer Bearbeitung durch schneidende Werkzeuge sich ähnlich verhaltenden Werkstoffen. Deutsches Patent Nr. 523.594 (April 1931)
- Reso Alijew. Prozessoptimierung des dreifunktionalachsigen HSC-Fräsens zur Sicherung der Formgenauigkeit am Beispiel der Bearbeitung von Graphit. Aachen:Shaker Verlag, 2001,
- Rezo Əliyev. Bertram Hentşel.Sürətli hazırlama texnologiyasının mütərəqqi üsulları. Bakı, Elm, 2005
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin yanvar 2024 Bu meqalede daxili kecidlerin artirilmasina ehtiyac var Lutfen meqalelerin elaqelendirilmesine komek etmek ucun movzuya uygun basqa sehifelere daxili kecidler elave etmekle bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin dekabr 2023 Yuksek suretli frezleme ingilisce High Speed Milling HSC metallarin emalinda CNC idare olunan dezgahlarda yerine yetirilen kesme usulu olub aletin yuksek dovrler sayinda ve bir nece defe boyudulmus verislerde aparilmasi ile seciyyelenir Burada yonqar qati adi kesme usullarinda oldugundan defelerle kicikdir Qrafitin yuksek suretli frezlenmesiKesme temeraturunun suretden asililigiSetirler arasindaki mesafenin sethin deqiqliyine tesiri Son illerde masinqayirma texnologiyasinda High Speed Cutting HSC kimi taninan bu emal novu kagiz uzerinde movcud olan nezeriyyeden praktikada genis tetbiq olunan bir texnologiyaya cevrilmisdir Hele kecen esrin evvelinde 1929 ci ilde alman alimi Salomon terefinden Berlin Texniki Universitetinde ixtira edilmis bu texnologiya uzun muddet bir nezeriyye kimi qalmisdir Laboratoriya seraitinde aparilmis sinaqlar neticesinde Salomon o dovrde Teylorun kesme sureti ile aletin davamliligi arasinda movcud olan asililigini tekzib eden basqa bir neticeye gelmisdir Teylor nezeriyyesine gore mexaniki emal zamani kesme sureti artdiqca kesme zamani yaranan temperatur ve quvve de artir Bunun neticesinde aletin davamliligi asagi dusur Salomonun sinaqlari ise basqa bir netice vermisdir yeni kesme sureti artdiqca kesme zamani yaranan temperatur yalniz bir muddet artir ve suretin sonraki artimi onun azalmasina sebeb olur Bununla Teylor nezeriyyesinin yalniz kicik bir intervalda duzgun oldugu gosterildi Salomon oz sinaqlarini muxtelif metallar uzerinde aparmisdir polad 440 m deq brunc 1600 m deq mis 2850 m deq ve aluminium 16500 m deq Gorunduyu kimi bu interval materialin fiziki mexaniki xasselerinden asili olaraq deyisir Her bir material ucun kesme suretinin ele bir intervali movcuddur ki hemin arada verilmis materialin emali yuksek kesme temperaturuna gore mumkun deyil Meselen aluminium ucun bu interval 100 400 m deq arasinda deyisirse burunc ucun 200 1000 m deq arasinda yerlesir Onu da qeyd etmek lazimdir ki sinaqlar gulle vasitesile verilmis sinaq materiallarinin uzerinde kesme prosesinde aletin buraxdigi ize uygun bir izin acilmasi ile aparilmisdir Hele Salomon terefinden bu nezeriyye arasdirildigi vaxtlarda melum idi ki yuksek kesme suretinin praktikada effektiv tetbiqi ucun verisin proporsional olaraq artirilmasi lazimdir Yalniz bu iki parametrin birlikde artirilmasi emal vaxtini azaltmaga ve bununla mehsuldarligi artirmaga imkan verir HSC texnologiyasinin praktikada tetbiqi uzerinde genis elmi tedqiqat isleri Salomondan sonra yalniz 50 ci illerin sonunda baslamisdir Esas isler kesme prosesinin yuksek suretlerde elmi esaslarini yaratmaga yonelmisdir Yuksek suretlerde mexaniki emala imkan veren lazimi texniki avadanligin olmadigina gore elmi tedqiqat isleri yalniz laboratoriya seraitinde aparilirdi Buna misal olaraq 1965 ci ilde Drezden Texniki Universitetinde gorulmus isleri gostermek olar Torna emeliyyatinda kesme quvvesinin muxtelif kesme suretlerinde deyismesi uzre laboratoriya seraitinde alinmis neticeler gostermisdir ki suretin artmasi ile kesme quvvesi mueyyen bir qiymete qeder azalir ve suretin sonraki artiminda demek olar ki deyismez qalir Ferz edilir ki kesme suretinin boyuk qiymetlerinde yaranan ani temperatur yonqarin cixarilmasi prosesini asanlasdirir ancaq pestaha kecmeye catmir Bu hal nezeri cehetden hele bu gune kimi bir menali olaraq izah edilmeyib Yalniz CNC idare sistemlerinin yaranmasi yuksek tezlikli spindellerin ve aletlerin permanent inkisafi hemcinin dezgahlarin konstruksiyalarinin tekmillesdirilmesi neticesinde HSC emalin praktikada tetbiqi ucun genis imkanlar acilmisdir Onu da qeyd etmek lazimdir ki bu texnologiyanin mexaniki emalin muxtelif novlerinde esasen torna emeliyyatinda sinaqdan kecirilmesine baxmayaraq 60 ci illerin sonuna qeder praktikada tetbiq oluna bilecek seviyyede ele bir netice elde edilmemisdir Kesmenin yuksek suretlerde aparilmasi melum oldugu zamandan bu texnologiyanin frezleme emeliyyatinda daha boyuk semere vere bileceyi melum idi Cunki frezlemede basqa emal usullarindan ferqli olaraq kesme suretinin artmasi verisin proporsional olaraq artirilmasi demekdir Bu da mexaniki emala serf olunan vaxtin bu usulda daha keskin asagi salinmasina serait yaradir Bu sebebden yuksek suretli frezlemenin inkisaf etdirilib praktikada genis tetbiq olunmasina maraq basqa usullara nisbeten daha ustun idi Hal hazirda prosesin arasdirilmasi CAD CAM NC proqramlasdirmasi ve avadanligin inkisafi istiqametlerinde elmi tedqiqat isleri davam etdirilir Yuksek suretli frezlemenin praktikada tetbiqi gosterir ki yuksek suretlerin tetbiqi aletin keyfiyyeti ile beraber yastiglar ve idareetme sisteminin parametrlerinden de guclu suretde asilidir Ona gore de tedqiqat isleri iki istiqametde aparilir prosesin mehsuldarligini artirmaga imkan veren texnologiyanin islenmesi ve kesme suretinin yuxari serhedlerinin qaldirilmasina imkan veren avadanligin inkisaf etdirilmesi Yuksek suretli frezlemenin eyri sethlerin emalinda tetbiqi iki meqsed dasiyir Birincisi ondan ibaretdir ki verisin 5 10 defe artirilmasi neticesinde temiz emalda setirler arasindaki mesafe azaldilaraq sethin deqiqliyi artirilir Bu zaman emala serf olunan vaxt sabit qalir Ikinci halda setirler arasindaki mesafe sabit qalir uzununa verisin boyuk qiymetleri emal vaxtinin keskin azaldilmasina getirib cixarir Bu ve ya basqa strategiyanin secilmesi hissenin sethine qoyulan teleblerden asilidir Yuksek suretli frezlemede radius frezleri ile emal olunmus sethin kele koturluyu esasen setirler arasindaki mesafeden B ve aletin radiusundan R asilidir MenbeSalomon C Verfahren zur Bearbeitung von Metallen oder bei einer Bearbeitung durch schneidende Werkzeuge sich ahnlich verhaltenden Werkstoffen Deutsches Patent Nr 523 594 April 1931 Reso Alijew Prozessoptimierung des dreifunktionalachsigen HSC Frasens zur Sicherung der Formgenauigkeit am Beispiel der Bearbeitung von Graphit Aachen Shaker Verlag 2001 ISBN 382658595X Rezo Eliyev Bertram Hentsel Suretli hazirlama texnologiyasinin mutereqqi usullari Baki Elm 2005