Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Yuliy Mixayloviç Şokalski (5 (17) oktyabr 1856, Sankt-Peterburq - 26 mart 1940, Leninqrad) - rus və sovet coğrafiyaçısı, hidroqraf, okeanoloq, kartoqraf, general-leytenant (1912), Rusiya Coğrafiya Cəmiyyətinin sədri (1917- 1931). Əmək Qəhrəmanı.
Həyatı
Yuli Mixayloviç Şokalski 5 (17) oktyabr 1856-cı ildə anadan olmuş, 1880-ci ildə dənizçilik akademiyasını bitirmiş və sonradan Baş geofizika rəsədxanasına daxil olmaqla dəniz meteorologiya bölməsinə rəhbərlik etmişdir. Pedaqoji fəaliyyətə dənizçilik məktəbindən başlamış, daha sonra Dəniz Akademiyasında və universitetdə davam etdirmişdir. Hələ rəsədxanada işləyərkən Şokalski rus coğrafiya cəmiyyətinin həqiqi üzvü seçilmişdir. Həmin dövrdə cəmiyyətə Pyotr Petroviç Semyonov Tyan-Şanski rəhbərlik edirdi. Onun dövründə Coğrafiya cəmiyyəti rus coğrafişünaslarına şərəf gətirən bir sıra ekspedisiyalar təşkil etmişdir. XIX əsrin son onilliyində Rusiyada kapitalizmin inkişafı elm sahələrinə də öz təsirini göstərmişdir. Ölkədə bir tərəfdən dəmir yolları salınır, kanallar çəkilir, digər tərəfdən əraziləri daha dərindən mənimsəmək üçün elmi ekspedisiyalar təşkil olunurdu. Ekspedisiyalardan birinin qarşısında duran vəzifə Sibir ilə Rusiyanın Avropa hissəsini su yolu ilə birləşdirmək idi.
1890-cı ilin yayında Şokalski Arxanqelskidən Sibirə su yolu axtarmaq üçün ekspedisiya təşkil edir. Bu yol Şimali Dvina, Viçeqda və Kamanın qollarından ibarət idi. Davamını isə Ob çayının qolları təşkil edirdi. Şokalski 650 km Viçeqda çayı ilə yuxarı axınla üzərək müxtəlif yerlərdə çayın dərinliyini və suyun sürətini ölçür. O, yuxarı axında Kama çayına köhnə, istifadə olunmayan kanala keçərək Çerdin şəhərindən Permə qədər üzür. Bundan sonra Şokalski Ural dağlarını keçməklə quru yolla səyahətini davam etdirir və Obun hövzəsinə Aid olan çaylarla üzərək Sibirlə Avropaı birləşdirən yolu axtarır. Tyan-Şanskinin ölümündən sonra 1914-cü ildə Şokalski Rus coğrafiya cəmiyyətinin vitse-prezidenti seçilir. Burada onun fəaliyyəti 58 il davam edir. İnqilabdan sonrakı fəaliyyətini cəmiyyətin prezidenti kimi davam etdirir. 1897-ci ildən başlayaraq dörd il müddətində Şokalski Ladoqa gölünün tədqiqatı ilə məşğul olmuşdur. O bu müddətdə gölün sahəsini, dərinliyini, suyun həcmini, istilik rejimini tədqiq etmişdir. Coğrafiyanın müxtəlif sahələri ilə məşğul olan alimi okeanoqrafiya və kartoqrafiya daha çox maraqlandırırdı. 1907-ci ildən dünya okeanının öyrənilməsinə rəhbərlik edən Şokalski ilk dəfə olaraq "Dünya okeanı" terminini elmə gətirmişdir. Ilk dəfə olaraq o dəniz meteorologiyasının işini yüngülləşdirmək məqsədilə özüyazan cihazlar gətirmişdir. Onun hərtərəfli elmi fəaliyyətini nəzərə alaraq coğrafiya cəmiyyəti Şokalskini bütün dünya coğrafiya konqreslərinə nümayəndə kimi göndərmişdir. Xarici dillərdə gözəl bilməsi həm onun başqa ölkələrdə görülən işlərdən vaxtında xəbər tutmasına, həm də Rusiyada görülən işlərin beynəlxalq səviyyəyə çıxarılmasına kifayət qədər kömək etmişdir. Şokalski özünün çoxillik elmi fəaliyyətini "Okeanoqrafiya" əsərində verməklə 1917-ci ildə nəşr etdirmişdir. O saat qurşaqlarının beynəlxalq sistem üzrə təşkil olunmasında komissiyanın üzvü olmaqla, Rusiyada saat qurşaqlarının 1919-cu ildə müəyyən edilməsində yaxından iştirak etmişdir.
1923-cü ildə Şokalski çoxdan arzu etdiyi Qara dənizə ekspedisiya tşkil edir. Ekspedisiya üçün ayrılmış gəmi müasir cihazlarla təmin olunduğundan dənizin səthindən başlamış dibinə qədər öyrənmə imkanlarına malik idi. Dənizdə su və qurunt nümunələri ilə yanaşı canlı aləmin öyrənilməsi də mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyindən onun yayılmasının aşağı sərhəddi də müəyyənləşdirilmişdir. Beləliklə, Qara dəniz ekspedisiyası 1935-ci ilə qədər davam etmişdir. Ekspedisiya müddətində götürülmüş nümunələrin analiz nəticələrini araşdırmaqla əvvəllər məlum olmayan nəticələr əldə edilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, daxili dəniz olmasına baxmayaraq Qara dənizin sularında duzluluq okeanındakından xeyli aşağıdır, ən dərin yeri 2245 m-dir. Ekspedisiyanın nəticələri əsasında Qara dənizin ilk dəfə olaraq dib xəritəsi tərtib edildi. Dənizdə saat əqrəbinin əksi istiqamətində suyun dairəvi axını, canlı aləmin 200 m dərinliyinə qədər yayılması, Qara dənizin yaranma tarixinin aydınlaşdırılması da bu ekspedisiyanın müvəffəqiyyətləri sayılır. Şokalski kartoqrafiya sahəsində də dünya əhəmiyyətli işlər görmüşdür. O, fəaliyyətinin ilk dövrlərində rus Avropasının relyef xəritəsinin tərtib olunmasında A.A.Tillonun yaxın köməkçisi olmuşdur. 1899-cu ildə Tillonun ölümündən sonra, Şokalski Rusiya coğrafiya cəmiyyətinin nəzdində olan hibsometrik (horizontallarla relyef göstərilən xəritə) komissiyaya rəhbərlik edir. Ayrı-ayrı quberniyaların xəritələrinin tərtib olunmasına rəhbərlik etməklə yanaşı, Tillonun başladığı Rusiyanın Asiya hissəsinin xəritəsini Şokalski tamamladı. 1905-ci ildə onun redaksiyası altında "Böyük ümumdünya stolüstü atlas" əsəri işıq üzü gördü. Qütbə aid bir çox xəritələr, hətta bəzi orta məktəb xəritələrinin tərtib olunmasında da Şokalskinin böyük xidmətləri olmuşdur. Onun nəticəsidir ki, Severnaya Zemlya arxipelaqında iki ada arasındakı boğaz, Kanin yarımadasında göl, Novaya Zemlya torpağının şimalında adada buzlaq, Barens dənizində Şpispergenə gedən isti cərəyan Şokalskinin adına verilmişdir. 1500 elmi iş Şokalskidən gələcək nəslə yadigar qalmışdır.
Xarici keçidlər
- Неожиданные сближения 2013-03-07 at the Wayback Machine
- Океанография
 | Şəxs və ya bioqrafiya haqqında olan bu məqalə halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Yuliy Mixaylovic Sokalski 5 17 oktyabr 1856 Sankt Peterburq 26 mart 1940 Leninqrad rus ve sovet cografiyacisi hidroqraf okeanoloq kartoqraf general leytenant 1912 Rusiya Cografiya Cemiyyetinin sedri 1917 1931 Emek Qehremani Yuli SokalskiHeyatiYuli Mixaylovic Sokalski 5 17 oktyabr 1856 ci ilde anadan olmus 1880 ci ilde denizcilik akademiyasini bitirmis ve sonradan Bas geofizika resedxanasina daxil olmaqla deniz meteorologiya bolmesine rehberlik etmisdir Pedaqoji fealiyyete denizcilik mektebinden baslamis daha sonra Deniz Akademiyasinda ve universitetde davam etdirmisdir Hele resedxanada isleyerken Sokalski rus cografiya cemiyyetinin heqiqi uzvu secilmisdir Hemin dovrde cemiyyete Pyotr Petrovic Semyonov Tyan Sanski rehberlik edirdi Onun dovrunde Cografiya cemiyyeti rus cografisunaslarina seref getiren bir sira ekspedisiyalar teskil etmisdir XIX esrin son onilliyinde Rusiyada kapitalizmin inkisafi elm sahelerine de oz tesirini gostermisdir Olkede bir terefden demir yollari salinir kanallar cekilir diger terefden erazileri daha derinden menimsemek ucun elmi ekspedisiyalar teskil olunurdu Ekspedisiyalardan birinin qarsisinda duran vezife Sibir ile Rusiyanin Avropa hissesini su yolu ile birlesdirmek idi 1890 ci ilin yayinda Sokalski Arxanqelskiden Sibire su yolu axtarmaq ucun ekspedisiya teskil edir Bu yol Simali Dvina Viceqda ve Kamanin qollarindan ibaret idi Davamini ise Ob cayinin qollari teskil edirdi Sokalski 650 km Viceqda cayi ile yuxari axinla uzerek muxtelif yerlerde cayin derinliyini ve suyun suretini olcur O yuxari axinda Kama cayina kohne istifade olunmayan kanala kecerek Cerdin seherinden Perme qeder uzur Bundan sonra Sokalski Ural daglarini kecmekle quru yolla seyahetini davam etdirir ve Obun hovzesine Aid olan caylarla uzerek Sibirle Avropai birlesdiren yolu axtarir Tyan Sanskinin olumunden sonra 1914 cu ilde Sokalski Rus cografiya cemiyyetinin vitse prezidenti secilir Burada onun fealiyyeti 58 il davam edir Inqilabdan sonraki fealiyyetini cemiyyetin prezidenti kimi davam etdirir 1897 ci ilden baslayaraq dord il muddetinde Sokalski Ladoqa golunun tedqiqati ile mesgul olmusdur O bu muddetde golun sahesini derinliyini suyun hecmini istilik rejimini tedqiq etmisdir Cografiyanin muxtelif saheleri ile mesgul olan alimi okeanoqrafiya ve kartoqrafiya daha cox maraqlandirirdi 1907 ci ilden dunya okeaninin oyrenilmesine rehberlik eden Sokalski ilk defe olaraq Dunya okeani terminini elme getirmisdir Ilk defe olaraq o deniz meteorologiyasinin isini yungullesdirmek meqsedile ozuyazan cihazlar getirmisdir Onun herterefli elmi fealiyyetini nezere alaraq cografiya cemiyyeti Sokalskini butun dunya cografiya konqreslerine numayende kimi gondermisdir Xarici dillerde gozel bilmesi hem onun basqa olkelerde gorulen islerden vaxtinda xeber tutmasina hem de Rusiyada gorulen islerin beynelxalq seviyyeye cixarilmasina kifayet qeder komek etmisdir Sokalski ozunun coxillik elmi fealiyyetini Okeanoqrafiya eserinde vermekle 1917 ci ilde nesr etdirmisdir O saat qursaqlarinin beynelxalq sistem uzre teskil olunmasinda komissiyanin uzvu olmaqla Rusiyada saat qursaqlarinin 1919 cu ilde mueyyen edilmesinde yaxindan istirak etmisdir 1923 cu ilde Sokalski coxdan arzu etdiyi Qara denize ekspedisiya tskil edir Ekspedisiya ucun ayrilmis gemi muasir cihazlarla temin olundugundan denizin sethinden baslamis dibine qeder oyrenme imkanlarina malik idi Denizde su ve qurunt numuneleri ile yanasi canli alemin oyrenilmesi de muhum ehemiyyet kesb etdiyinden onun yayilmasinin asagi serheddi de mueyyenlesdirilmisdir Belelikle Qara deniz ekspedisiyasi 1935 ci ile qeder davam etmisdir Ekspedisiya muddetinde goturulmus numunelerin analiz neticelerini arasdirmaqla evveller melum olmayan neticeler elde edilmisdir Mueyyen edilmisdir ki daxili deniz olmasina baxmayaraq Qara denizin sularinda duzluluq okeanindakindan xeyli asagidir en derin yeri 2245 m dir Ekspedisiyanin neticeleri esasinda Qara denizin ilk defe olaraq dib xeritesi tertib edildi Denizde saat eqrebinin eksi istiqametinde suyun dairevi axini canli alemin 200 m derinliyine qeder yayilmasi Qara denizin yaranma tarixinin aydinlasdirilmasi da bu ekspedisiyanin muveffeqiyyetleri sayilir Sokalski kartoqrafiya sahesinde de dunya ehemiyyetli isler gormusdur O fealiyyetinin ilk dovrlerinde rus Avropasinin relyef xeritesinin tertib olunmasinda A A Tillonun yaxin komekcisi olmusdur 1899 cu ilde Tillonun olumunden sonra Sokalski Rusiya cografiya cemiyyetinin nezdinde olan hibsometrik horizontallarla relyef gosterilen xerite komissiyaya rehberlik edir Ayri ayri quberniyalarin xeritelerinin tertib olunmasina rehberlik etmekle yanasi Tillonun basladigi Rusiyanin Asiya hissesinin xeritesini Sokalski tamamladi 1905 ci ilde onun redaksiyasi altinda Boyuk umumdunya stolustu atlas eseri isiq uzu gordu Qutbe aid bir cox xeriteler hetta bezi orta mekteb xeritelerinin tertib olunmasinda da Sokalskinin boyuk xidmetleri olmusdur Onun neticesidir ki Severnaya Zemlya arxipelaqinda iki ada arasindaki bogaz Kanin yarimadasinda gol Novaya Zemlya torpaginin simalinda adada buzlaq Barens denizinde Spispergene geden isti cereyan Sokalskinin adina verilmisdir 1500 elmi is Sokalskiden gelecek nesle yadigar qalmisdir Xarici kecidlerNeozhidannye sblizheniya 2013 03 07 at the Wayback Machine Okeanografiya Sexs ve ya bioqrafiya haqqinda olan bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin