Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Yonas Bilyunas (litvaca- Jonas Biliūnas; 11 aprel 1879-cu il, Anikşçyay rayonu, Litva — 8 dekabr 1907-ci il, , Polşa) — Litva yazıçısı, tənqidçi və publisist, Litva ədəbiyyatında lirik nəsrin və Avropa novella formasının banisi.
| Yonas Bilyunas | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 11 aprel 1879 |
| Vəfat tarixi | 8 dekabr 1907(28 yaşında) |
| Vəfat səbəbi | vərəm |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | şair, yazıçı, jurnalist |
| Əsərlərinin dili | Litva dili |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Y. Bilyunas 1879-cu ilin aprelin 11-də Litvanın Anikşyay rayonunun Nyuronis kəndində anadan olmuşdur. 1891-1899-cu illərdə Liepaya gimnaziyasında təhsil almışdır. Burada oxuyarkən ictimai-siyasi fəaliyyətə başlamış və gizli siyasi özək təşkil etmiş, gizli vərəqələr yazaraq yaymışdır. 1900-cü ildə Tartu universitetinin tibb fakültəsinə daxil olmuşdur. Çara qarşı tələbə nümayişlərində iştirak etdiyi üçün 1901-ci ildə universitetdən xaric olunmuşdur. 1901-1902-ci illərdə özəl dərslər vermək yolu ilə çörək pulu qazanmışdır. Həmçinin bir sıra Litva qəzətləri („Vilniaus žinios“, „Lietuvos ūkininkas“ və b.) və jurnallar („Varpas“) üçün məqalələr yazmışdır.
Litva sosial-demokratlar partiyasının fəaliyyətində iştirak etmişdir. 1903-cü ildə Leypsiq Ali ticarət məktəbində oxumuşdur, həm də ədəbiyyatla yaxından maraqlanmışdır. Leypsiqdə vərəm xəstəliyinə tutulmuşdur. 1904-cü ildə Sürix universitetinin ədəbiyyat fakültəsində oxumuşdur. Burada özünün ən mühüm əsərlərindən birini – „Səadət nuru“ hekayəsini yazmışdır. Xəstəliyi şiddətləndiyi üçün 1905-ci ildə Litvaya qayıtmış və bir qədər sonra müalicə olunmaq üçün Polşanın cənubundakı Zakopane kurort şəhərinə getmişdir. Yay aylarında Litvada (Nyuronis, Rozalimas, Kaçergine) yaşamışdır.
Lakin, müalicəsi ilə bağlı göstərilən səylər müsbət nəticə verməmiş və Y. Bilyunas 8 dekabr 1907-ci ildə Polşanın Zakopane şəhərində vərəm xəstələyindən vəfat etmiş və burada dəfn edilmişdir. 1953-cü ildə Y. Bilyunasın qəbri Vətənə gətirilmiş və o, Litvanın Anikşçyay rayonunda dəfn olunmuşdur.
Yaradıcılığı və əsərlərinin bədii xüsusiyyətləri
Y. Bilyunas XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəlləri Litva ədəbiyyatının məşhur təmsilçilərindən biridir. Gözəl nasir, istedadlı publisist və fəal ictimai-mədəni xadim olaraq tanınmışdır. Litva nəsrində lirik-psixoloji üslubun - Litva lirik nəsrinin banisidir. Onun yazıçı dili və bədii üslubu Litva ədəbiyyatında yeni ədəbi məktəb səviyyəsinə yüksəlmişdir.
Y. Bilyunas ilk mili yazıçıdır ki, Litva ədəbiyyatının qısa janrının çoxşaxəli təhkiyə üsullarını Avropa novellası formasına salmışdır. O, ilk dəfə olaraq novellarında etik (əxlaqi və ənənəvi) refleksiyaları əsərin daxili vaqiələrini təlatümə gətirən hal olaraq hadisələrin mərkəzinə çəkir, minimal bədii üslub vasitələri ilə daxili və gizli mənaların məkanını elə açıqlayır ki, bu məkanda əsərin əsas tezisi ilə bağlı əlavə düşüncələr və duyğuların egzaltasiyası üçün yer qalmır.
Y. Bilyunas demokratik müddəaların idealist tərəfdarıdır. O, sayırdı ki, əgər, öz əqidənə hörmət edirsənsə, “insan hisslərinin və vicdanın necə olmasından asılı olmayaraq, onları sıxışdırmamaq və boğub əzməmək” prinsipinə əməl etməlisən. Odur ki, əsərlərində humanist ideyalar üstünlük təşkil edir, novellaları insan qəlbinin incəliklərinə bələd olması və zərif duyğuların poetik təsviri, özünəxsus lirizmi, elegiya tərzində əhvali-ruhiyyə ifadə edən düşüncələr, fərəh və kədər duyumlarının bədii hüsnü və mükəmməl üslubu ilə seçilir. Müəllifin mənəvi müddəalarını və əxlaqi mövqeyini aydın şəkildə əks etdirən və birinci şəxsin adından danışan təhkiyəçi obrazı hekayələrdə ön planda çıxış edir.
Y. Bilyunas Litva ədəbiyyatında ilk dəfə olaraq fəhlə sinfi və onun düşüncə tərzinin inkişaf edib dəyişməsi mövzusunu işləmişdir. Onun ilk əsərlərində - „İlk tətil“ (1903), „İşsiz“ (1904) və b. zəhmətkeşlərin sosial baxımdan istismar olunması, etiraz motivləti və s. üstünlük təşkil edir. Sonrakı əsərlərində isə - „Neman çayı ilə“ (1905), „Qəmli hekayət“ (1907) - psixoloji problemlər qoyulur, incidilən və bədbəxt insanın taleyi hüznlə təsvir edilir, onun hisslər dünyası açıqlanır.
Y. Bilyunasın novellarında təsvir olunan obyektlər arasında kənd və kənd adamları xüsusi bir yer tutur. Təsvir edilən obrazların bəziləri həyatda heç kəsə lazım olmayan, incidilmiş və kənara atılmış insanlardır. Refleksiyalar və düşüncələr kənara atılmış insanların düşdüyü vəziyyətlərdən doğur. Əsərlərində iki zaman müstəvisi – çağdaş dövr və xatirələrlə bağlı keçmiş zaman üstünlük təşkil edir. Ətrafdakı məkan nişanları çox ifadəli surətdə təqdim olunur. Təhkiyəçi subyektivdir. Onun lap yaxında olması hiss olunur. Bəzən təhkiyəçinin özü bədii surət qismində çıxış edir. Hekayələrindəki lirizm Y. Bilyunasın dərin humanizmindən - onun başa düşmək və həmdərd olmaq istəyindən doğur. Yazıçının yaradıcılığında onun tərcümeyi-halı ilə bağlı hadisələr də təsvir edilmişdir. Y. Bilyunasın yaradıcılıgı Litva nəsrinin inkişafına mühüm təkan vermiş və özündən sonrakı yazıçıların yaradıcılığına ciddi təsir göstərmişdir.
Yazıçnın bir sıra əsərləri - „Brisyusun aqibəti“, „Oxladım“, „Səadət nuru“, „Qəmli hekayət“, „Yonyukas“ və s. hekayələri Litva uşaq və gənclər ədəbiyyatının klassik əsərləri fonduna daxil edilmişdir. Əsərləri eston, latış, rus, isveç, belarus, alman, tacik, esperanto, polyak və başqa dillərə tərcümə edilib.
Y. Bilyunasın bir neçə əsəri - „Brisyusun aqibəti“, „Oxladım“ və „Səadət nuru“ adlı novellaları Litva - Azərbaycan ədəbi əlaqələrinin tədqiqatçısı Mahir Həmzəyev tərəfindən litvacadan Azərbaycan dilinə tərcümə edilərək Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin "Ulduz" jurnalında (2015-ci il, № 3) dərc olunubdur.
Xarici keçidlər
Mənbə: Mahir Həmzəyev. "Litva ədəbiyyatında lirik nəsrin və Avropa novella formasının banisi". Bakı, "Ulduz" jurnalı, 2015-ci il, № 3.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Yonas Bilyunas litvaca Jonas Biliunas 11 aprel 1879 cu il Anikscyay rayonu Litva 8 dekabr 1907 ci il Polsa Litva yazicisi tenqidci ve publisist Litva edebiyyatinda lirik nesrin ve Avropa novella formasinin banisi Yonas BilyunasDogum tarixi 11 aprel 1879 1879 04 11 Vefat tarixi 8 dekabr 1907 1907 12 08 28 yasinda Vefat sebebi veremTehsili Tartu UniversitetiFealiyyeti sair yazici jurnalistEserlerinin dili Litva dili Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiY Bilyunas 1879 cu ilin aprelin 11 de Litvanin Aniksyay rayonunun Nyuronis kendinde anadan olmusdur 1891 1899 cu illerde Liepaya gimnaziyasinda tehsil almisdir Burada oxuyarken ictimai siyasi fealiyyete baslamis ve gizli siyasi ozek teskil etmis gizli vereqeler yazaraq yaymisdir 1900 cu ilde Tartu universitetinin tibb fakultesine daxil olmusdur Cara qarsi telebe numayislerinde istirak etdiyi ucun 1901 ci ilde universitetden xaric olunmusdur 1901 1902 ci illerde ozel dersler vermek yolu ile corek pulu qazanmisdir Hemcinin bir sira Litva qezetleri Vilniaus zinios Lietuvos ukininkas ve b ve jurnallar Varpas ucun meqaleler yazmisdir Litva sosial demokratlar partiyasinin fealiyyetinde istirak etmisdir 1903 cu ilde Leypsiq Ali ticaret mektebinde oxumusdur hem de edebiyyatla yaxindan maraqlanmisdir Leypsiqde verem xesteliyine tutulmusdur 1904 cu ilde Surix universitetinin edebiyyat fakultesinde oxumusdur Burada ozunun en muhum eserlerinden birini Seadet nuru hekayesini yazmisdir Xesteliyi siddetlendiyi ucun 1905 ci ilde Litvaya qayitmis ve bir qeder sonra mualice olunmaq ucun Polsanin cenubundaki Zakopane kurort seherine getmisdir Yay aylarinda Litvada Nyuronis Rozalimas Kacergine yasamisdir Lakin mualicesi ile bagli gosterilen seyler musbet netice vermemis ve Y Bilyunas 8 dekabr 1907 ci ilde Polsanin Zakopane seherinde verem xesteleyinden vefat etmis ve burada defn edilmisdir 1953 cu ilde Y Bilyunasin qebri Vetene getirilmis ve o Litvanin Anikscyay rayonunda defn olunmusdur Yaradiciligi ve eserlerinin bedii xususiyyetleriY Bilyunas XIX esrin sonu XX esrin evvelleri Litva edebiyyatinin meshur temsilcilerinden biridir Gozel nasir istedadli publisist ve feal ictimai medeni xadim olaraq taninmisdir Litva nesrinde lirik psixoloji uslubun Litva lirik nesrinin banisidir Onun yazici dili ve bedii uslubu Litva edebiyyatinda yeni edebi mekteb seviyyesine yukselmisdir Y Bilyunas ilk mili yazicidir ki Litva edebiyyatinin qisa janrinin coxsaxeli tehkiye usullarini Avropa novellasi formasina salmisdir O ilk defe olaraq novellarinda etik exlaqi ve enenevi refleksiyalari eserin daxili vaqielerini telatume getiren hal olaraq hadiselerin merkezine cekir minimal bedii uslub vasiteleri ile daxili ve gizli menalarin mekanini ele aciqlayir ki bu mekanda eserin esas tezisi ile bagli elave dusunceler ve duygularin egzaltasiyasi ucun yer qalmir Y Bilyunas demokratik muddealarin idealist terefdaridir O sayirdi ki eger oz eqidene hormet edirsense insan hisslerinin ve vicdanin nece olmasindan asili olmayaraq onlari sixisdirmamaq ve bogub ezmemek prinsipine emel etmelisen Odur ki eserlerinde humanist ideyalar ustunluk teskil edir novellalari insan qelbinin inceliklerine beled olmasi ve zerif duygularin poetik tesviri ozunexsus lirizmi elegiya terzinde ehvali ruhiyye ifade eden dusunceler fereh ve keder duyumlarinin bedii husnu ve mukemmel uslubu ile secilir Muellifin menevi muddealarini ve exlaqi movqeyini aydin sekilde eks etdiren ve birinci sexsin adindan danisan tehkiyeci obrazi hekayelerde on planda cixis edir Y Bilyunas Litva edebiyyatinda ilk defe olaraq fehle sinfi ve onun dusunce terzinin inkisaf edib deyismesi movzusunu islemisdir Onun ilk eserlerinde Ilk tetil 1903 Issiz 1904 ve b zehmetkeslerin sosial baximdan istismar olunmasi etiraz motivleti ve s ustunluk teskil edir Sonraki eserlerinde ise Neman cayi ile 1905 Qemli hekayet 1907 psixoloji problemler qoyulur incidilen ve bedbext insanin taleyi huznle tesvir edilir onun hissler dunyasi aciqlanir Y Bilyunasin novellarinda tesvir olunan obyektler arasinda kend ve kend adamlari xususi bir yer tutur Tesvir edilen obrazlarin bezileri heyatda hec kese lazim olmayan incidilmis ve kenara atilmis insanlardir Refleksiyalar ve dusunceler kenara atilmis insanlarin dusduyu veziyyetlerden dogur Eserlerinde iki zaman mustevisi cagdas dovr ve xatirelerle bagli kecmis zaman ustunluk teskil edir Etrafdaki mekan nisanlari cox ifadeli suretde teqdim olunur Tehkiyeci subyektivdir Onun lap yaxinda olmasi hiss olunur Bezen tehkiyecinin ozu bedii suret qisminde cixis edir Hekayelerindeki lirizm Y Bilyunasin derin humanizminden onun basa dusmek ve hemderd olmaq isteyinden dogur Yazicinin yaradiciliginda onun tercumeyi hali ile bagli hadiseler de tesvir edilmisdir Y Bilyunasin yaradiciligi Litva nesrinin inkisafina muhum tekan vermis ve ozunden sonraki yazicilarin yaradiciligina ciddi tesir gostermisdir Yazicnin bir sira eserleri Brisyusun aqibeti Oxladim Seadet nuru Qemli hekayet Yonyukas ve s hekayeleri Litva usaq ve gencler edebiyyatinin klassik eserleri fonduna daxil edilmisdir Eserleri eston latis rus isvec belarus alman tacik esperanto polyak ve basqa dillere tercume edilib Y Bilyunasin bir nece eseri Brisyusun aqibeti Oxladim ve Seadet nuru adli novellalari Litva Azerbaycan edebi elaqelerinin tedqiqatcisi Mahir Hemzeyev terefinden litvacadan Azerbaycan diline tercume edilerek Azerbaycan Yazicilar Birliyinin Ulduz jurnalinda 2015 ci il 3 derc olunubdur Xarici kecidlerMenbe Mahir Hemzeyev Litva edebiyyatinda lirik nesrin ve Avropa novella formasinin banisi Baki Ulduz jurnali 2015 ci il 3 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011