Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Yokai (妖怪, "qəribə görünüş") Yapon folklorunda fövqəltəbii varlıqlar və ruhlar sinfidir. Yōkai sözü "cazibədar; fəlakət" və "görünüş; sirr; şübhəli" mənasını verən kancidən ibarətdir. Yokai həmçinin ayakaşi (あやかし), mononoke (物の怪) və ya mamono (魔) kimi də istinad edilir. Yokai sözün Qərb mənasında sözün əsl mənasında cinlər deyil, əksinə, davranışları pis niyyətli və ya nadinclikdən tutmuş dostluq, təsadüfi və ya insanlara faydalı ola bilən ruhlar və varlıqlardır. Yokai tez-tez heyvan xüsusiyyətlərinə malikdir (məsələn, tısbağaya bənzəyən kappa və adətən qanadlarla təsvir olunan tengu), lakin kuchisake-onna kimi xarici görünüşdə də humanoid görünə bilər. Bəzi yokaylar cansız cisimlərə bənzəyir (məsələn, tsukumoqami), digərləri isə heç bir nəzərə çarpan formaya malik deyillər. Yōkai adətən mənəvi və ya fövqəltəbii qabiliyyətlərə malik olaraq təsvir edilir, forma dəyişdirmə onlarla əlaqəli ən ümumi xüsusiyyətdir. Şəklin dəyişdirilməsi bakemono (化け物) və ya obake (お化け) kimi tanınır. Yapon folklorşünasları və tarixçiləri yokai "fövqəltəbii və ya izaholunmaz hadisələrin öz məlumatlandırıcılarına" təcəssümü kimi izah edirlər. Edo dövründə Toriyama Sekien kimi bir çox sənətkar xalq nağıllarından və ya sırf öz təxəyyüllərindən ilham alaraq yeni yokai icad etdilər. Bu gün bir neçə belə yōkai (məsələn, amikiri) daha ənənəvi folklordan qaynaqlandığı üçün səhv edilir.
Anlayış
Yokai anlayışı, onların səbəbləri və onlarla əlaqəli hadisələr Yapon mədəniyyəti və tarixi dövrlərində çox dəyişir; tipik olaraq, zaman dövrü nə qədər böyükdürsə, fövqəltəbii hesab edilən hadisələrin sayı və yokayın nəticəsi bir o qədər çox olur. Yaponların animizm ideyalarına görə, ruha bənzər varlıqların hər şeydə, o cümlədən təbiət hadisələri və əşyalarda yaşadığına inanılırdı. Bu cür ruhlar duyğulara və şəxsiyyətlərə malik idilər: sülhpərvər ruhlar nigi-mitama kimi tanınırdılar, onlar xoşbəxtlik gətirirdilər; ara-mitama kimi tanınan zorakı ruhlar xəstəlik və təbii fəlakətlər kimi bəla gətirdi. Heç bir ruh növü yokai hesab edilmirdi. Bir insanın əcdadları və xüsusilə hörmətli vəfat etmiş ağsaqqalları da onlara ibadət edənlərə bəxt gətirən qoruyucu ruhlar statusu qazanan nigi-mitama hesab edilə bilər. Heyvanlar, əşyalar və təbii xüsusiyyətlər və ya hadisələr də ərazidən asılı olaraq nigi-mitama və ya ara-mitama kimi ehtiram edilirdi. Zərərli ruhların mövcudluğuna baxmayaraq, bədxah ruhları yatırtmaq, bədbəxtliyin qarşısını almaq və başqa izahı olmayan fenomen və hadisələrdən yaranan qorxunu azaltmaq məqsədi ilə ara-mitama-nı nigi-mitama çevirmək üçün rituallar həyata keçirilirdi. Ara-mitama-nın nigi-mitama çevrilməsi ritualı chinkon (鎮魂, lit. 'ruhların sakitləşməsi' və ya 'reqiuem') kimi tanınırdı. kifayət qədər ehtiramın olmaması və ya ibadətçiləri və beləliklə də onların ilahiliyini itirməsi ilə yokai oldu. Zaman keçdikcə fövqəltəbii olduğu düşünülən hadisələr və hadisələr getdikcə azaldı, şəkil vərəqlərində və rəsmlərdə yokai təsvirləri standartlaşmağa başladı, qorxunc ruhani varlıqlardan daha çox karikaturaya çevrildi. Yokai ilə bağlı nağıl və əfsanələrin elementləri Yaponiyada orta əsrlərdən başlayaraq ictimai əyləncələrdə təsvir olunmağa başladı. Edo dövründə və ondan sonra, yokay mifologiyası və irfanı daha çox müəyyən edilmiş və rəsmiləşdirilmişdir.
Növləri
Folklorşünas Tsutomu Ema yokai və hengi (変化, lit. 'dəyişmiş əşyalar/mutantlar') təsvir edən ədəbiyyatı və rəsmləri tədqiq edərək, onları Nihon Yōkai Henge Shi və Obake no Rekishi-də təqdim edildiyi kimi kateqoriyalara ayırdı:
Yokayın "əsl formasına" əsaslanan kateqoriyalar: İnsan Heyvan bitki Obyekt Təbiət hadisəsi Mutasiya mənbəyindən asılı olaraq kateqoriyalar: Bu dünya ilə əlaqəli mutasiya Ruhani və ya zehni ilə əlaqəli mutasiya Reenkarnasiya və ya dünyadan sonrakı mutasiya Materialla əlaqəli mutasiya Xarici görünüşə görə kateqoriyalar: İnsan Heyvan bitki Artefakt Quruluş və ya bina Təbii obyekt və ya hadisə Birdən çox kateqoriyanı birləşdirən müxtəlif və ya görünüş. Digər folklorşünaslıq kateqoriyalarında yōkai yunan mifologiyasının pəriləri kimi, yerləşdiyi yerə və ya onların təzahürü ilə əlaqəli hadisələrə görə təsnif edilir. Yōkai 綜合日本民俗語彙 ("Yapon Folklorunun Tam Lüğəti", Soqo Nihon Minzoku Qoi) kitabında aşağıdakı kimi indekslənmişdir: Yama no ke (dağlar) michi no ke (yollar) ki no ke (ağaclar) mizu no ke (su) umi no ke (dəniz) yuki no ke (qar) oto no ke (səs) dōbutsu no ke (həqiqi və ya xəyali heyvanlar)
Tarix
Qədim tarix
Eramızın 772-ci ili: Şoku Nihonqidə "Şinto təmizliyi yōkai imperator sarayında çox tez-tez göründüyü üçün həyata keçirilir" ifadəsi var, yōkai sözünü xüsusi olaraq hər hansı bir fenomenə deyil, ümumiyyətlə qəribə hadisələrə istinad etmək üçün istifadə edir. Heian dövrünün ortası (794–1185/1192): Sei Şonaqonun Yastıq Kitabında "Möhkəm mononoke var" ifadəsi, həmçinin Murasaki Şikibunun "monokoke olduqca qorxunc hala gəldi" ifadəsi var. mononoke sözünün ilk görünüşləridir. 1370: Taiheikidə, beşinci cilddə, "Saqami no Nyudo yokaydan heç qorxmurdu" ifadəsi var. Qədim dövrlər ədəbiyyatda və yokaydan bəhs edən və izah edən xalq nağıllarında zəngin bir dövr idi. Kojiki, Nihon Şoki və qədim keçmişin əfsanələrini əks etdirən müxtəlif Fudoki kimi ədəbiyyat və digər sirli hadisələrlə yanaşı, oni, oroçi və digər növlərdən bəhs edən əsərlər artıq onlarda görünür. Heian dövründə, Nihon Ryōiki və Konjaku Monogatarū kimi nəşrlərdən başlayaraq, yokai və digər fövqəltəbii hadisələr haqqında hekayələr topluları bir çox cilddə nəşr olundu və bu nəşrlərdə Hyakki Yagyo kimi hadisələrin qeydlərini görmək olar. Bu ədəbiyyatlarda rast gəlinən yokaylar sonrakı nəsillərə ötürülürdü. Lakin ədəbiyyatda bu yokaylardan bəhs edilsə də, izah edilsə də, onlara heç vaxt vizual təsvirlər verilməmişdir. Sonrakı Heian dövründən gələn Cəhənnəm Tuşunması (Nara Milli Muzeyi) kimi Buddist rəsmlərində oni ideyasının vizual ifadələri var, lakin həqiqi vizual təsvirlər yalnız Orta əsrlərdə, Kamakura dövründən və kənarda. Yamata no Orochi əvvəlcə yerli bir tanrı idi, lakin Susanoo tərəfindən öldürülən yokaya çevrildi. Yasaburo əvvəlcə intiqamçı ruhu (onryō) öldükdən sonra zəhərli ilana çevrilən və çəltikdəki suyu əzablandıran bir quldur idi, lakin nəticədə tanrılaşdı. "quyunun müdriklik tanrısı". Kappa və inuqami bəzən bir bölgədə tanrı, digər ərazilərdə isə yokai kimi qəbul edilir. Bu nümunələrdən görünür ki, Yapon tanrıları arasında tanrıdan yokaya və əksinə keçə bilən bəzi varlıqlar var.
Post-klassik tarix
Orta əsr Yaponiyası emakimono, Otogizoshi və yokayın digər vizual təsvirləri kimi nəşrlərin görünməyə başladığı dövr idi. Jisha Engi (寺社縁起) kimi dini nəşrlər mövcud olsa da, digərləri, məsələn, Otogizoshi, daha çox əyləncə üçün nəzərdə tutulmuşdu və yokayın getdikcə daha çox əyləncə subyekti kimi göründüyü tendensiyaya başlamışdır. Nümunələr üçün, yokayların məhv edilməsi nağıllarının insan cəmiyyətinin yokai üzərindəki üstün statusunun vurğulanmasının nəticəsi olduğunu söyləmək olar. Nəşrlərə aşağıdakılar daxildir: Ooe-yama Şuten-doji Emaki (oni haqqında), Zegaibou Emaki (təqribən bir tengu), Tawara no Touta Emaki (nəhəng ilan və qırxayaq haqqında), Tsuchigumo Zoshi (Tsuchigumo Zoshi) (tsuchigumo haqqında), və Dojo-ji Engi Emaki (nəhəng ilan haqqında). Sugawara no Michizane'nin oni şəklini alan bir ildırım tanrısı olduğu Kitano Tenjin Engi Emaki və bunu etdikdən sonra insanlara hücum etməsinə baxmayaraq, o, sonda yenə də tanrı olaraq ilahiləşdirildi. Junirui Emaki, Tamamono Soşi (hər ikisi Tamamo-no-Mae haqqında) və Fujibukuro Soushi Emaki (meymun haqqında). Bu emaki heyvanların yokai mutasiyalarından bəhs edirdi. Tsukumoqami Emaki, atılan çox qiymətli olmayan əşyalar haqqında nağılları danışırdı ki, onların içində insanlara qarşı pis əməlləri planlaşdıran bir ruh yaşayır və nəticədə qovulur və sülhə göndərilir. Hyakki Yagyo Emaki, çoxlu müxtəlif növ yokayları təsvir edir, hamısı birlikdə yürüş edir. Beləliklə, yalnız yazılı şəkildə qeyd olunan yokai orta əsrlərdə vizual görünüş qazanmışdır. Otogizoşidə Urashima Taro və İssun-bōshi kimi tanış nağıllar da meydana çıxdı. Yokaydakı növbəti böyük dəyişiklik Edo dövründə, müharibə edən dövlətlər dövründən sonra gəldi. Müasir tarix
Edo dövrü
1677: Şokoku Hyakumonogatari, müxtəlif canavarların nağılları toplusunun nəşri. 1706: Otogi Hyakumonogatari nəşri. Miyazu no Ayakashi (1-ci cild) və Unpin no Yōkai (4-cü cild) kimi cildlərdə Çindən gələn nağıl kolleksiyaları Yapon mühitinə uyğunlaşdırılmışdır. 1712: Çin Sancai Tuhui əsasında nağıllar toplusu olan Terajima Ryoan tərəfindən Wakan Sansai Zue nəşri. 1716: İxtisaslaşdırılmış lüğətdə Sesetsu Kojien (世説故事苑) yōkai haqqında bir giriş var, orada deyilirdi: "Mənim cəmiyyətimdə adi insanlar arasında, çox vaxt adi insanlar tərəfindən səhv tələffüz edilən bir çox kaiji (sirli hadisələr) var. keçi.' Bu növlərə gəlinciklərin qışqırması, tülkülərin ulaması, siçanların səs-küyü, toyuğun qalxması, quşların fəryadı, quşların paltarlara nəcis çıxarması və qazan və butulkalardan gələn səslərə bənzər səslər daxildir. Şōseiroku-da əşyaların növləri görünür, onları qovmaq üsulları görünə bilər, buna görə də əsas olmalıdır." 1788: Masayoshi Kitao tərəfindən Bakemono çakutocho nəşri. Bu, yokayın kibyoşi diaqramı kitabı idi, lakin onun ön sözündə "demək olar ki, cəmiyyətimizdə yokai deyilən şey qorxudan yaranan hisslərimizin təmsilidir" və artıq bu dövrdə, yokai araşdırılırdı, o, yokainin həqiqətən var olub-olmadığını soruşan insanların olduğunu göstərdi. Məhz bu dövrdə mətbəə və nəşr texnologiyası ilk dəfə geniş şəkildə istifadə olunmağa başladı, nəşriyyat mədəniyyəti inkişaf etdi və tez-tez kibyoşi və digər nəşrlərin mövzusu oldu. Nəticədə, bu cür kitablarla məşğul olan kaşi-hon dükanları genişləndi və geniş istifadə olunmağa başladı, hər bir yokay haqqında ümumi ictimaiyyətin təəssüratını sabitləşdirdi və bütün Yaponiyaya yayıldı. Məsələn, Edo dövründən əvvəl kappa kimi təsnif edilən yokayların nə olduğuna dair çoxlu şərhlər var idi, lakin kitablar və nəşrlər sayəsində kappa anlayışı indiki kappa anlayışı ilə əlaqələndirildi. Həmçinin, xalq əfsanəsindən doğan yokaydan başqa digər növ nəşrlər də daxil olmaqla, oyun və ya söz oyunları vasitəsilə yaradılmış bir çox icad edilmiş yokay da var idi; Sekien Toriyamanın Qazu Hyakki Hagyo nümunəsidir.
Meyci və Taysho dövrləri
1891: Şibue Tamotsu tərəfindən Seiyuu Youkai Kidan nəşri. Qrimm nağılları kimi Avropadan xalq nağıllarını təqdim etdi. 1896: Inoue Enryō tərəfindən Yōkaigaku Kogi nəşri 1900: Yanvarda Kabuki-zada Yami no Ume Hyakumonogatari adlı kabuki tamaşasının nümayişi. Bu, Kasa ippon aşi, skeletlər, yuki-onna, osakabe-hime və başqaları kimi çoxsaylı yokayların göründüyü bir tamaşa idi. Onoe Kikuqoro V osakabe-hime kimi bunların bir çoxunun rolunu oynadı. 1914: Mitsutaro Şirai tərəfindən Shokubutsu Kaiko nəşri. Şirai bitki patoloqu və herbalist nöqteyi-nəzərindən bitki yokai üzərində ekspozisiya etdi. Meyci bərpası ilə Qərb ideyaları və tərcümə edilmiş qərb nəşrləri təsir göstərməyə başladı və qərb nağılları xüsusilə axtarıldı. Binboqami, yakubyoqami və şiniqami kimi şeylər haqqında danışılırdı və shinigami hətta klassik rakuqoda təsvir edilirdi və şinigami bir növ Yapon yokai və ya kami kimi yanlış başa düşülsə də, onlar əslində Şiniqami adlı rakuqo vasitəsilə əhali arasında yaxşı tanınırdılar. San'yūtei Enchō, Qrimm nağılı "Xaç atası Ölüm" və İtalyan operası Crispino e la komare (1850) kimi Avropa nağıllarının qəbulu idi. Həmçinin, 1908-ci ildə Kyoka İzumi və Tobari Çikufuu birgə Gerhart Hauptmanın "Batmış zəng" pyesini tərcümə etdilər. Kyoka'nın Yasha ga Ike kimi sonrakı əsərləri "Batmış Zəng"dən təsirləndi və beləliklə, Qərbdən gələn xalq nağıllarının Yapon yokai nağıllarına uyğunlaşdığını görmək olar.
Şova dövrü
Yokai müxtəlif media növlərində təqdim olunduğundan yaşlılar, gənclər, kişilər və qadınlar arasında yaxşı tanınmağa başladılar. Müharibədən əvvəlki kamişibay və manqa sənayesi, eləcə də təxminən 1970-ci illərə qədər mövcudluğunu davam etdirən kaşi-hon dükanları, eləcə də televiziya xalqın yokai ilə tanışlığına və tanışlığına töhfə verdi. Yokai Tono, İvate, İvate Prefekturası və Şigeru Mizukinin doğulduğu yer olan Tottori Prefekturası kimi Tono Monoqataridə təsvir olunan yerlər kimi yerli bölgələri canlandıran turizmin cəlb edilməsində rol oynayır. Bu şəkildə, yokai haqqında əfsanələrdə müxtəlif formalarda danışılır, lakin ağsaqqallar və yaşlı insanlar tərəfindən ənənəvi şifahi hekayələr nadirdir və şifahi hekayədə regional unikal vəziyyətlər və mənşəyi asanlıqla çatdırmaq olmur. Məsələn, tsukumogaminin təmsil etdiyi klassik yokai yalnız təbiətə yaxın yaşamaqla, məsələn, tanuki (Yapon yenot itləri), tülkü və gəlinciklərlə yaşamaqla real bir şey kimi hiss edilə bilər. Bundan əlavə, şəhərətrafı ərazilərdə və digər bölgələrdə, hətta ilkin sektor mühitində yaşadıqda belə, mürəkkəb daşı, kama (böyük qazan) və ya tsurube (istifadə olunan vedrə) kimi artıq görünməyən alətlər var. quyudan su almaq üçün) və azukiarai və dorotabo kimi köhnə həyat tərzini xatırladan yokai var. Nəticədə, hətta Şova dövrünün ilk onilliyində (1925–1935) doğulanlar üçün, kəndə evakuasiya edilmiş bəziləri istisna olmaqla, onlar hiss edəcəklər ki, yokai halına gələn şeylər "tanış deyil" və "çox da deyil". başa düşüləndir". Məsələn, klassik rakuqoda insanlar sözləri və nəyə istinad etdiklərini başa düşsələr də, bunu real ola biləcək bir şey kimi təsəvvür edə bilmirlər. Beləliklə, cəmiyyətin modernləşməsi klassik yapon mədəniyyətində yokayın yerinə mənfi təsir göstərmişdir. Digər tərəfdən, kütləvi informasiya vasitələri vasitəsilə təqdim edilən yokai təkcə folklor kimi klassik mənbələrdən gələnlərlə məhdudlaşmır və Edo dövründə olduğu kimi, qorxulu məktəb hekayələri və digər şəhər əfsanələri kimi yeni uydurma yokaylar icad olunmağa davam edir. Kusisake-onna və Hanako-san kimi, yeni yokai doğurur. 1975-ci ildən etibarən, kuchisake-onnanın populyarlığından başlayaraq, bu şəhər əfsanələri kütləvi informasiya vasitələrində "müasir yokai" kimi xatırlanmağa başladı.[26] Bu terminologiya şəhər əfsanələri ilə bağlı son nəşrlərdə də istifadə edilmişdir və yokai üzrə tədqiqatçı Bintaro Yamaquçi bundan xüsusilə tez-tez istifadə etmişdir. 1970-ci illərdə yokai ensiklopediyalar, illüstrasiyalı istinad kitabları və lüğətlər vasitəsilə uşaq qorxu kitablarının bir hissəsi kimi təqdim edən bir çox kitab nəşr olundu, lakin folklor, Kaydan və esselər kimi klassiklərdən gələn yokai ilə birlikdə buna diqqət çəkildi. Müasir araşdırmalara görə, klassiklərdən gəlməyən, lakin yeni yaradılan qarışıqlar var. Bunların bəzi tanınmış nümunələri qaşadokuro və jubokkodur. Məsələn, Arifumi Sato müasir yokayın yaradıcısı kimi tanınır və yokayın manqa rəssamı Şiqeru Mizuki yokay haqqında araşdırmalara dair yazılarında GeGeGe no Kitaro vasitəsilə yeni yaradılmış yokayların və Mizukinin özünün mövcud olduğuna işarə edirdi. , təxminən 30 yeni yokai yaratdı. Klassik yokayın yeni yaradılmış yokay ilə bu qarışmasının ənənə və əfsanələrə işıq salması ilə bağlı çoxlu tənqidlər var. Bununla belə, artıq Edo dövründən Sekien Toriyama kimi bir çox yeni yokay yaradanlar olduğuna görə, klassik əsərlər üçün də eyni şeyi etmədən müasir yaradıcılığı tənqid etməyin ağlabatan olmadığı fikri də var. Bundan əlavə, müsbət rəy var. Bu kitablar vasitəsilə müxtəlif yokai personajlarının təqdim edilməsi o dövrün gənc oxucularının yaradıcılığını və emosional inkişafını inkişaf etdirdiyini söyləyir.
Xalq mədəniyyətində
Yokai tez-tez Yapon ruhları və ya Şərqi Asiya xəyalları kimi xatırlanır, məsələn, Hanako-san əfsanəsi və ya Yapon əfsanəsindən gələn "Yarıq ağızlı qız" hekayəsi. Yokai termini "qəribə və ya qeyri-adi bir şey" kimi də şərh edilə bilər.
İstinadlar
"#kanji 妖怪". Jisho.org. Retrieved 2022-02-28.
"ようかい". Jisho.org. Retrieved 2022-02-28. "Toriyama Sekien". Obakemono. The Obakemono Project. Archived from the original on 26 July 2013. Retrieved April 2, 2021. 小松和彦 2015, p. 24 小松和彦 2011, p. 16 宮田登 2002, p. 14, 小松和彦 2015, pp. 201–204 小松和彦 2011, pp. 16–18 宮田登 2002, pp. 12–14、小松和彦 2015, pp. 205–207 小松和彦 2011, pp. 21–22 小松和彦 2011, pp. 188–189 近藤瑞木・佐伯 孝弘 2007 民俗学研究所『綜合日本民俗語彙』第5巻 平凡社 1956年 403–407頁 索引では「霊怪」という部門の中に「霊怪」「妖怪」「憑物」が小部門として存在している。 小松和彦 2011, p. 20 『今昔物語集』巻14の42「尊勝陀羅尼の験力によりて鬼の難を遁るる事」 小松和彦 2011, p. 78 小松和彦 2011, p. 21 小松和彦 2015, p. 46 小松和彦 2015, p. 213 宮田登 2002, p. 12, 小松和彦 2015, p. 200 太刀川清 (1987). 百物語怪談集成. 国書刊行会. pp. 365–367. "世説故事苑 3巻". 1716. Retrieved 2015-12-16. 江戸化物草紙. アダム・カバット校注・編. 小学館. February 1999. p. 29. . 草双紙 といわれる 絵本 で、ジャンルごとにより表紙が色分けされていた。黄表紙は大人向けのもので、その他に赤や青がある。 多田克己 (2008). "『妖怪画本・狂歌百物語』妖怪総覧". In 京極夏彦 ・多田克己編 (ed.). 妖怪画本 狂歌百物語. 国書刊行会. pp. 272–273頁. . 湯本豪一 (2008). "遊びのなかの妖怪". In 講談社コミッククリエイト編 (ed.). DISCOVER妖怪 日本妖怪大百科. KODANSHA Official File Magazine. Vol. 10. 講談社. pp. 30–31頁. . 山口敏太郎 (2007). 本当にいる日本の「現代妖怪」図鑑. 笠倉出版社. pp. 9頁. . "都市伝説と妖怪". DISCOVER妖怪 日本妖怪大百科. Vol. 10. pp. 2頁. と学会 (2007). トンデモ本の世界U. 楽工社. pp. 226–231. . 妖怪王（山口敏太郎）グループ (2003). 昭和の子供 懐しの妖怪図鑑. コスモブックス. アートブック本の森. pp. 16–19. . 水木しげる (1974). 妖怪なんでも入門. 小学館入門百科シリーズ. 小学館. p. 17. .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Yokai 妖怪 qeribe gorunus Yapon folklorunda fovqeltebii varliqlar ve ruhlar sinfidir Yōkai sozu cazibedar felaket ve gorunus sirr subheli menasini veren kanciden ibaretdir Yokai hemcinin ayakasi あやかし mononoke 物の怪 ve ya mamono 魔 kimi de istinad edilir Yokai sozun Qerb menasinda sozun esl menasinda cinler deyil eksine davranislari pis niyyetli ve ya nadinclikden tutmus dostluq tesadufi ve ya insanlara faydali ola bilen ruhlar ve varliqlardir Yokai tez tez heyvan xususiyyetlerine malikdir meselen tisbagaya benzeyen kappa ve adeten qanadlarla tesvir olunan tengu lakin kuchisake onna kimi xarici gorunusde de humanoid gorune biler Bezi yokaylar cansiz cisimlere benzeyir meselen tsukumoqami digerleri ise hec bir nezere carpan formaya malik deyiller Yōkai adeten menevi ve ya fovqeltebii qabiliyyetlere malik olaraq tesvir edilir forma deyisdirme onlarla elaqeli en umumi xususiyyetdir Seklin deyisdirilmesi bakemono 化け物 ve ya obake お化け kimi taninir Yapon folklorsunaslari ve tarixcileri yokai fovqeltebii ve ya izaholunmaz hadiselerin oz melumatlandiricilarina tecessumu kimi izah edirler Edo dovrunde Toriyama Sekien kimi bir cox senetkar xalq nagillarindan ve ya sirf oz texeyyullerinden ilham alaraq yeni yokai icad etdiler Bu gun bir nece bele yōkai meselen amikiri daha enenevi folklordan qaynaqlandigi ucun sehv edilir AnlayisYokai anlayisi onlarin sebebleri ve onlarla elaqeli hadiseler Yapon medeniyyeti ve tarixi dovrlerinde cox deyisir tipik olaraq zaman dovru ne qeder boyukdurse fovqeltebii hesab edilen hadiselerin sayi ve yokayin neticesi bir o qeder cox olur Yaponlarin animizm ideyalarina gore ruha benzer varliqlarin her seyde o cumleden tebiet hadiseleri ve esyalarda yasadigina inanilirdi Bu cur ruhlar duygulara ve sexsiyyetlere malik idiler sulhperver ruhlar nigi mitama kimi taninirdilar onlar xosbextlik getirirdiler ara mitama kimi taninan zoraki ruhlar xestelik ve tebii felaketler kimi bela getirdi Hec bir ruh novu yokai hesab edilmirdi Bir insanin ecdadlari ve xususile hormetli vefat etmis agsaqqallari da onlara ibadet edenlere bext getiren qoruyucu ruhlar statusu qazanan nigi mitama hesab edile biler Heyvanlar esyalar ve tebii xususiyyetler ve ya hadiseler de eraziden asili olaraq nigi mitama ve ya ara mitama kimi ehtiram edilirdi Zererli ruhlarin movcudluguna baxmayaraq bedxah ruhlari yatirtmaq bedbextliyin qarsisini almaq ve basqa izahi olmayan fenomen ve hadiselerden yaranan qorxunu azaltmaq meqsedi ile ara mitama ni nigi mitama cevirmek ucun rituallar heyata kecirilirdi Ara mitama nin nigi mitama cevrilmesi rituali chinkon 鎮魂 lit ruhlarin sakitlesmesi ve ya reqiuem kimi taninirdi kifayet qeder ehtiramin olmamasi ve ya ibadetcileri ve belelikle de onlarin ilahiliyini itirmesi ile yokai oldu Zaman kecdikce fovqeltebii oldugu dusunulen hadiseler ve hadiseler getdikce azaldi sekil vereqlerinde ve resmlerde yokai tesvirleri standartlasmaga basladi qorxunc ruhani varliqlardan daha cox karikaturaya cevrildi Yokai ile bagli nagil ve efsanelerin elementleri Yaponiyada orta esrlerden baslayaraq ictimai eylencelerde tesvir olunmaga basladi Edo dovrunde ve ondan sonra yokay mifologiyasi ve irfani daha cox mueyyen edilmis ve resmilesdirilmisdir NovleriFolklorsunas Tsutomu Ema yokai ve hengi 変化 lit deyismis esyalar mutantlar tesvir eden edebiyyati ve resmleri tedqiq ederek onlari Nihon Yōkai Henge Shi ve Obake no Rekishi de teqdim edildiyi kimi kateqoriyalara ayirdi Yokayin esl formasina esaslanan kateqoriyalar Insan Heyvan bitki Obyekt Tebiet hadisesi Mutasiya menbeyinden asili olaraq kateqoriyalar Bu dunya ile elaqeli mutasiya Ruhani ve ya zehni ile elaqeli mutasiya Reenkarnasiya ve ya dunyadan sonraki mutasiya Materialla elaqeli mutasiya Xarici gorunuse gore kateqoriyalar Insan Heyvan bitki Artefakt Qurulus ve ya bina Tebii obyekt ve ya hadise Birden cox kateqoriyani birlesdiren muxtelif ve ya gorunus Diger folklorsunasliq kateqoriyalarinda yōkai yunan mifologiyasinin perileri kimi yerlesdiyi yere ve ya onlarin tezahuru ile elaqeli hadiselere gore tesnif edilir Yōkai 綜合日本民俗語彙 Yapon Folklorunun Tam Lugeti Soqo Nihon Minzoku Qoi kitabinda asagidaki kimi indekslenmisdir Yama no ke daglar michi no ke yollar ki no ke agaclar mizu no ke su umi no ke deniz yuki no ke qar oto no ke ses dōbutsu no ke heqiqi ve ya xeyali heyvanlar TarixQedim tarix Eramizin 772 ci ili Soku Nihonqide Sinto temizliyi yōkai imperator sarayinda cox tez tez gorunduyu ucun heyata kecirilir ifadesi var yōkai sozunu xususi olaraq her hansi bir fenomene deyil umumiyyetle qeribe hadiselere istinad etmek ucun istifade edir Heian dovrunun ortasi 794 1185 1192 Sei Sonaqonun Yastiq Kitabinda Mohkem mononoke var ifadesi hemcinin Murasaki Sikibunun monokoke olduqca qorxunc hala geldi ifadesi var mononoke sozunun ilk gorunusleridir 1370 Taiheikide besinci cildde Saqami no Nyudo yokaydan hec qorxmurdu ifadesi var Qedim dovrler edebiyyatda ve yokaydan behs eden ve izah eden xalq nagillarinda zengin bir dovr idi Kojiki Nihon Soki ve qedim kecmisin efsanelerini eks etdiren muxtelif Fudoki kimi edebiyyat ve diger sirli hadiselerle yanasi oni oroci ve diger novlerden behs eden eserler artiq onlarda gorunur Heian dovrunde Nihon Ryōiki ve Konjaku Monogataru kimi nesrlerden baslayaraq yokai ve diger fovqeltebii hadiseler haqqinda hekayeler toplulari bir cox cildde nesr olundu ve bu nesrlerde Hyakki Yagyo kimi hadiselerin qeydlerini gormek olar Bu edebiyyatlarda rast gelinen yokaylar sonraki nesillere oturulurdu Lakin edebiyyatda bu yokaylardan behs edilse de izah edilse de onlara hec vaxt vizual tesvirler verilmemisdir Sonraki Heian dovrunden gelen Cehennem Tusunmasi Nara Milli Muzeyi kimi Buddist resmlerinde oni ideyasinin vizual ifadeleri var lakin heqiqi vizual tesvirler yalniz Orta esrlerde Kamakura dovrunden ve kenarda Yamata no Orochi evvelce yerli bir tanri idi lakin Susanoo terefinden oldurulen yokaya cevrildi Yasaburo evvelce intiqamci ruhu onryō oldukden sonra zeherli ilana cevrilen ve celtikdeki suyu ezablandiran bir quldur idi lakin neticede tanrilasdi quyunun mudriklik tanrisi Kappa ve inuqami bezen bir bolgede tanri diger erazilerde ise yokai kimi qebul edilir Bu numunelerden gorunur ki Yapon tanrilari arasinda tanridan yokaya ve eksine kece bilen bezi varliqlar var Post klassik tarix Orta esr Yaponiyasi emakimono Otogizoshi ve yokayin diger vizual tesvirleri kimi nesrlerin gorunmeye basladigi dovr idi Jisha Engi 寺社縁起 kimi dini nesrler movcud olsa da digerleri meselen Otogizoshi daha cox eylence ucun nezerde tutulmusdu ve yokayin getdikce daha cox eylence subyekti kimi gorunduyu tendensiyaya baslamisdir Numuneler ucun yokaylarin mehv edilmesi nagillarinin insan cemiyyetinin yokai uzerindeki ustun statusunun vurgulanmasinin neticesi oldugunu soylemek olar Nesrlere asagidakilar daxildir Ooe yama Suten doji Emaki oni haqqinda Zegaibou Emaki teqriben bir tengu Tawara no Touta Emaki neheng ilan ve qirxayaq haqqinda Tsuchigumo Zoshi Tsuchigumo Zoshi tsuchigumo haqqinda ve Dojo ji Engi Emaki neheng ilan haqqinda Sugawara no Michizane nin oni seklini alan bir ildirim tanrisi oldugu Kitano Tenjin Engi Emaki ve bunu etdikden sonra insanlara hucum etmesine baxmayaraq o sonda yene de tanri olaraq ilahilesdirildi Junirui Emaki Tamamono Sosi her ikisi Tamamo no Mae haqqinda ve Fujibukuro Soushi Emaki meymun haqqinda Bu emaki heyvanlarin yokai mutasiyalarindan behs edirdi Tsukumoqami Emaki atilan cox qiymetli olmayan esyalar haqqinda nagillari danisirdi ki onlarin icinde insanlara qarsi pis emelleri planlasdiran bir ruh yasayir ve neticede qovulur ve sulhe gonderilir Hyakki Yagyo Emaki coxlu muxtelif nov yokaylari tesvir edir hamisi birlikde yurus edir Belelikle yalniz yazili sekilde qeyd olunan yokai orta esrlerde vizual gorunus qazanmisdir Otogizoside Urashima Taro ve Issun bōshi kimi tanis nagillar da meydana cixdi Yokaydaki novbeti boyuk deyisiklik Edo dovrunde muharibe eden dovletler dovrunden sonra geldi Muasir tarix Edo dovru 1677 Sokoku Hyakumonogatari muxtelif canavarlarin nagillari toplusunun nesri 1706 Otogi Hyakumonogatari nesri Miyazu no Ayakashi 1 ci cild ve Unpin no Yōkai 4 cu cild kimi cildlerde Cinden gelen nagil kolleksiyalari Yapon muhitine uygunlasdirilmisdir 1712 Cin Sancai Tuhui esasinda nagillar toplusu olan Terajima Ryoan terefinden Wakan Sansai Zue nesri 1716 Ixtisaslasdirilmis lugetde Sesetsu Kojien 世説故事苑 yōkai haqqinda bir giris var orada deyilirdi Menim cemiyyetimde adi insanlar arasinda cox vaxt adi insanlar terefinden sehv teleffuz edilen bir cox kaiji sirli hadiseler var keci Bu novlere gelinciklerin qisqirmasi tulkulerin ulamasi sicanlarin ses kuyu toyugun qalxmasi quslarin feryadi quslarin paltarlara necis cixarmasi ve qazan ve butulkalardan gelen seslere benzer sesler daxildir Sōseiroku da esyalarin novleri gorunur onlari qovmaq usullari gorune biler buna gore de esas olmalidir 1788 Masayoshi Kitao terefinden Bakemono cakutocho nesri Bu yokayin kibyosi diaqrami kitabi idi lakin onun on sozunde demek olar ki cemiyyetimizde yokai deyilen sey qorxudan yaranan hisslerimizin temsilidir ve artiq bu dovrde yokai arasdirilirdi o yokainin heqiqeten var olub olmadigini sorusan insanlarin oldugunu gosterdi Mehz bu dovrde metbee ve nesr texnologiyasi ilk defe genis sekilde istifade olunmaga basladi nesriyyat medeniyyeti inkisaf etdi ve tez tez kibyosi ve diger nesrlerin movzusu oldu Neticede bu cur kitablarla mesgul olan kasi hon dukanlari genislendi ve genis istifade olunmaga basladi her bir yokay haqqinda umumi ictimaiyyetin teessuratini sabitlesdirdi ve butun Yaponiyaya yayildi Meselen Edo dovrunden evvel kappa kimi tesnif edilen yokaylarin ne olduguna dair coxlu serhler var idi lakin kitablar ve nesrler sayesinde kappa anlayisi indiki kappa anlayisi ile elaqelendirildi Hemcinin xalq efsanesinden dogan yokaydan basqa diger nov nesrler de daxil olmaqla oyun ve ya soz oyunlari vasitesile yaradilmis bir cox icad edilmis yokay da var idi Sekien Toriyamanin Qazu Hyakki Hagyo numunesidir Meyci ve Taysho dovrleri 1891 Sibue Tamotsu terefinden Seiyuu Youkai Kidan nesri Qrimm nagillari kimi Avropadan xalq nagillarini teqdim etdi 1896 Inoue Enryō terefinden Yōkaigaku Kogi nesri 1900 Yanvarda Kabuki zada Yami no Ume Hyakumonogatari adli kabuki tamasasinin numayisi Bu Kasa ippon asi skeletler yuki onna osakabe hime ve basqalari kimi coxsayli yokaylarin gorunduyu bir tamasa idi Onoe Kikuqoro V osakabe hime kimi bunlarin bir coxunun rolunu oynadi 1914 Mitsutaro Sirai terefinden Shokubutsu Kaiko nesri Sirai bitki patoloqu ve herbalist noqteyi nezerinden bitki yokai uzerinde ekspozisiya etdi Meyci berpasi ile Qerb ideyalari ve tercume edilmis qerb nesrleri tesir gostermeye basladi ve qerb nagillari xususile axtarildi Binboqami yakubyoqami ve siniqami kimi seyler haqqinda danisilirdi ve shinigami hetta klassik rakuqoda tesvir edilirdi ve sinigami bir nov Yapon yokai ve ya kami kimi yanlis basa dusulse de onlar eslinde Siniqami adli rakuqo vasitesile ehali arasinda yaxsi taninirdilar San yutei Enchō Qrimm nagili Xac atasi Olum ve Italyan operasi Crispino e la komare 1850 kimi Avropa nagillarinin qebulu idi Hemcinin 1908 ci ilde Kyoka Izumi ve Tobari Cikufuu birge Gerhart Hauptmanin Batmis zeng pyesini tercume etdiler Kyoka nin Yasha ga Ike kimi sonraki eserleri Batmis Zeng den tesirlendi ve belelikle Qerbden gelen xalq nagillarinin Yapon yokai nagillarina uygunlasdigini gormek olar Sova dovruYokai muxtelif media novlerinde teqdim olundugundan yaslilar gencler kisiler ve qadinlar arasinda yaxsi taninmaga basladilar Muharibeden evvelki kamisibay ve manqa senayesi elece de texminen 1970 ci illere qeder movcudlugunu davam etdiren kasi hon dukanlari elece de televiziya xalqin yokai ile tanisligina ve tanisligina tohfe verdi Yokai Tono Ivate Ivate Prefekturasi ve Sigeru Mizukinin doguldugu yer olan Tottori Prefekturasi kimi Tono Monoqataride tesvir olunan yerler kimi yerli bolgeleri canlandiran turizmin celb edilmesinde rol oynayir Bu sekilde yokai haqqinda efsanelerde muxtelif formalarda danisilir lakin agsaqqallar ve yasli insanlar terefinden enenevi sifahi hekayeler nadirdir ve sifahi hekayede regional unikal veziyyetler ve menseyi asanliqla catdirmaq olmur Meselen tsukumogaminin temsil etdiyi klassik yokai yalniz tebiete yaxin yasamaqla meselen tanuki Yapon yenot itleri tulku ve gelinciklerle yasamaqla real bir sey kimi hiss edile biler Bundan elave seheretrafi erazilerde ve diger bolgelerde hetta ilkin sektor muhitinde yasadiqda bele murekkeb dasi kama boyuk qazan ve ya tsurube istifade olunan vedre kimi artiq gorunmeyen aletler var quyudan su almaq ucun ve azukiarai ve dorotabo kimi kohne heyat terzini xatirladan yokai var Neticede hetta Sova dovrunun ilk onilliyinde 1925 1935 dogulanlar ucun kende evakuasiya edilmis bezileri istisna olmaqla onlar hiss edecekler ki yokai halina gelen seyler tanis deyil ve cox da deyil basa dusulendir Meselen klassik rakuqoda insanlar sozleri ve neye istinad etdiklerini basa dusseler de bunu real ola bilecek bir sey kimi tesevvur ede bilmirler Belelikle cemiyyetin modernlesmesi klassik yapon medeniyyetinde yokayin yerine menfi tesir gostermisdir Diger terefden kutlevi informasiya vasiteleri vasitesile teqdim edilen yokai tekce folklor kimi klassik menbelerden gelenlerle mehdudlasmir ve Edo dovrunde oldugu kimi qorxulu mekteb hekayeleri ve diger seher efsaneleri kimi yeni uydurma yokaylar icad olunmaga davam edir Kusisake onna ve Hanako san kimi yeni yokai dogurur 1975 ci ilden etibaren kuchisake onnanin populyarligindan baslayaraq bu seher efsaneleri kutlevi informasiya vasitelerinde muasir yokai kimi xatirlanmaga basladi 26 Bu terminologiya seher efsaneleri ile bagli son nesrlerde de istifade edilmisdir ve yokai uzre tedqiqatci Bintaro Yamaquci bundan xususile tez tez istifade etmisdir 1970 ci illerde yokai ensiklopediyalar illustrasiyali istinad kitablari ve lugetler vasitesile usaq qorxu kitablarinin bir hissesi kimi teqdim eden bir cox kitab nesr olundu lakin folklor Kaydan ve esseler kimi klassiklerden gelen yokai ile birlikde buna diqqet cekildi Muasir arasdirmalara gore klassiklerden gelmeyen lakin yeni yaradilan qarisiqlar var Bunlarin bezi taninmis numuneleri qasadokuro ve jubokkodur Meselen Arifumi Sato muasir yokayin yaradicisi kimi taninir ve yokayin manqa ressami Siqeru Mizuki yokay haqqinda arasdirmalara dair yazilarinda GeGeGe no Kitaro vasitesile yeni yaradilmis yokaylarin ve Mizukinin ozunun movcud olduguna isare edirdi texminen 30 yeni yokai yaratdi Klassik yokayin yeni yaradilmis yokay ile bu qarismasinin enene ve efsanelere isiq salmasi ile bagli coxlu tenqidler var Bununla bele artiq Edo dovrunden Sekien Toriyama kimi bir cox yeni yokay yaradanlar olduguna gore klassik eserler ucun de eyni seyi etmeden muasir yaradiciligi tenqid etmeyin aglabatan olmadigi fikri de var Bundan elave musbet rey var Bu kitablar vasitesile muxtelif yokai personajlarinin teqdim edilmesi o dovrun genc oxucularinin yaradiciligini ve emosional inkisafini inkisaf etdirdiyini soyleyir Xalq medeniyyetindeYokai tez tez Yapon ruhlari ve ya Serqi Asiya xeyallari kimi xatirlanir meselen Hanako san efsanesi ve ya Yapon efsanesinden gelen Yariq agizli qiz hekayesi Yokai termini qeribe ve ya qeyri adi bir sey kimi de serh edile biler Istinadlar kanji 妖怪 Jisho org Retrieved 2022 02 28 ようかい Jisho org Retrieved 2022 02 28 Toriyama Sekien Obakemono The Obakemono Project Archived from the original on 26 July 2013 Retrieved April 2 2021 小松和彦 2015 p 24 小松和彦 2011 p 16 宮田登 2002 p 14 小松和彦 2015 pp 201 204 小松和彦 2011 pp 16 18 宮田登 2002 pp 12 14 小松和彦 2015 pp 205 207 小松和彦 2011 pp 21 22 小松和彦 2011 pp 188 189 近藤瑞木 佐伯 孝弘 2007 民俗学研究所 綜合日本民俗語彙 第5巻 平凡社 1956年 403 407頁 索引では 霊怪 という部門の中に 霊怪 妖怪 憑物 が小部門として存在している 小松和彦 2011 p 20 今昔物語集 巻14の42 尊勝陀羅尼の験力によりて鬼の難を遁るる事 小松和彦 2011 p 78 小松和彦 2011 p 21 小松和彦 2015 p 46 小松和彦 2015 p 213 宮田登 2002 p 12 小松和彦 2015 p 200 太刀川清 1987 百物語怪談集成 国書刊行会 pp 365 367 世説故事苑 3巻 1716 Retrieved 2015 12 16 江戸化物草紙 アダム カバット校注 編 小学館 February 1999 p 29 ISBN 978 4 09 362111 3 草双紙 といわれる 絵本 で ジャンルごとにより表紙が色分けされていた 黄表紙は大人向けのもので その他に赤や青がある 多田克己 2008 妖怪画本 狂歌百物語 妖怪総覧 In 京極夏彦 多田克己編 ed 妖怪画本 狂歌百物語 国書刊行会 pp 272 273頁 ISBN 978 4 3360 5055 7 湯本豪一 2008 遊びのなかの妖怪 In 講談社コミッククリエイト編 ed DISCOVER妖怪 日本妖怪大百科 KODANSHA Official File Magazine Vol 10 講談社 pp 30 31頁 ISBN 978 4 06 370040 4 山口敏太郎 2007 本当にいる日本の 現代妖怪 図鑑 笠倉出版社 pp 9頁 ISBN 978 4 7730 0365 9 都市伝説と妖怪 DISCOVER妖怪 日本妖怪大百科 Vol 10 pp 2頁 と学会 2007 トンデモ本の世界U 楽工社 pp 226 231 ISBN 978 4 903063 14 0 妖怪王 山口敏太郎 グループ 2003 昭和の子供 懐しの妖怪図鑑 コスモブックス アートブック本の森 pp 16 19 ISBN 978 4 7747 0635 1 水木しげる 1974 妖怪なんでも入門 小学館入門百科シリーズ 小学館 p 17 ISBN 978 4 092 20032 6