Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sahəsi və sərhədləri
«Yaponiya (Yaponca Nippon, Nihon) – Sakit okeanın Şərqi Asiya sahilləri yaxınlığındakı adalarda dövlətdir. Ərazisi şm.-ş.-dən c.q.-ə 3,5 min km. məsafədə uzanan təqribən 4 min adadan (ən böyükləri: Hokkaydo, Hönsü, Siköku və Küsü) ibarətdir. Sahəsi 372,2 min km²., əhalisi 115,8 mln. (1979).
Yaponiya inzibati cəhətdən 47 prefekturaya bölünür. Hokkaydo adası xüsusi inzibati vilayətdir. Paytaxtı Tokio şəhəridir.Dövlət dili, yapon dili, pul vahidi Yen-dir.Dövlət quruluşu konstitusiyalı monarxiyadır .
Yaponiyanın relyefi
Yapon adaları şərqi Asiya geosinklinal zonasında, Sakit okeanı əhatə edən vulkanik dairənin bir hissəsinin təşkil edir. 1042 adadan ibarət olan Yapon adalarının ən böyükləri: Xokkaydo, Xonsyu (Xondo). Şikoku və Küsü adalarıdır. Yapon adalarının şimalında adaların davamını Kuril adaları, cənubda isə 98 adadan ibarət olan Puku adaları təşkil edir. Sakit okean tərəfdə İdzusitito – Bonin adaları yerləşir.
Yapon adalarının yaranması haqqında müxtəlif fikirlər mövcuddur. Bəzi tədqiqatçıların fikrincə, Yapon adaları alp orogeninə aid olub, üçüncü dövrün sonu və dördüncü dövrün əvvəllərində baş vermiş tektonik hərəkətlər nəticəsində Oxot, Yapon və Sarı dənizlərinin yaranması ilə əlaqədar olaraq Asiya qitəsindən ayrılmışdır. Başqa qrup tədqiqatçılar bu adaların materiklə heç bir əlaqəsi olmadan, müstəqil şəkildə yarandığını irəli sürürlər. Bu tədqiqatçılara görə yapon adaları 60 milyon il ərzində sakit okeanın qərbində, okean dibində baş vermiş qüvvətli orogenik hərəkətlər və vulkan fəaliyyəti nəticəsində əmələ gəlmişdir.
Hazırda adaların şərq- Sakit okean tərəfində dərinliyi 5-7, bəzən də 10 km-ə çatan okean çökəklikləri yerləşir. Adaların materikə çevrilmiş qərb kənarında isə Yapon dənizini çıxmaq şərtilə əsasən 200m dərinliyindəki şelf sahələri geniş yer tutur. Yapon dənizinin mərkəzi hissəsindəki dərinlik 4200 m-ə çatır. Adaların mərkəzi hissəsində hündürlüyü 3000 m-dən çox olan dağlıq sahələrin yerləşdiyi nəzərə alınsa. Yapon adaları rayonunda relyef amplitudunun 6–7 km-lə 10–13 km arasında dəyişildiyini görərik. Yapon adalarının relyefi və geoloji quruluşu çox mürəkkəbdir. Adaların səthi əsasən dağlıq olub, qızıl, daş kömür, marqans, dəmir filizi, yanar qaz, neft və polimetal filizləri ilə zəngindir. Qırışıqlıqların yaranmaslna Koledondan başlamış Alp orogeninə qədər 4 dağəmələgəlmə fazası qeyd edilir. əsası Koledon və Hertsin qırışıqlığında qoyulmuş dağ massivləri Yanşan və Alp orogenezi ilə əlaqədar olan tektonik hərəkətlər nəticəsində daha çox parçalanmaya məruz qalmışdır. Bu dövrün tektonik hərəkətləri böyük qraben çökəkliklərinin və tektonik çatlar boyunca yerləşən vulkan püskürmələri zonasının yaranması ilə nəticələnmişdir. Bu növ hərəkətlər Yaponiya adası daxilində demək olar ki, hazırda da davam edir.
Yaponiyada fəaliyyətdə olan 150 aktiv vulkandan 40-ı hazırda fəaliyyətdədir. Xokkaydə və Xonsyu adalarının orta hissəsində yerləşən bütün dağ silsilələri vulkanik mənşəlidir. Xonsyu adasını enlik istiqamətdə 2 hissəyə bölən Böyük qraben və ya Fudzi qrabeni Yaponiyada vulkanizmin ən çox yayıldığı sahədir. Fudzi qrabeni və vulkanik zonanın cənub şərq davamını İndzusitito- Bonni- Volkano adaları qrupu təşkil edir. Vulkan fəaliyyətiylə yanaşı Yapon adalarına seysmik hadisələr də səciyyəvidir. Vulkan fəaliyyəti adaların Yapon dənizinə çevrilmiş daxili zonasında, seysmik proseslər isə Sakit okean sahilləri zonasında daha çox baş verir.
Demək olar ki adalarda hər gün iki dəfə hiss edilən zəlzələlər müşahidə olunur. Güclü zəlzələlər ildə 1-2 dəfə, dağıdıcı zəlzələlər 10ildən bir baş verir. 1923-cü ildə Tokioda baş verən zəlzələ nəticəsondə 100mindən çox insan tələf olmuşdur. Adaların sahilində yaşayan əhali quruda müşahidə olunan zəlzələlərdən başqa, dəniz zəlzələlərindən də əziyyət çəkirlər. Axırıncı dəfə Yaponiyada mart ayının 11-i Xonsyu adası yaxınlığında 9 bal gücündə zəlzələ baş verib. Yeraltı təkanlar ölkəyə ziyan vura bilməsə də, zəlzələnin yaratdığı sunami Yaponiyaya böyük zərbə vurdu. Sunami dalğalarının yerlə yeksan etdiyi şəhərlər və infrastruktur obyektləri ümumilikdə ölkəyə bu günədək olan hesablamalara görə, 120 milyard dollardan çox ziyan vurdu, minlərlə insanın həyatına son qoydu. 21000 dən çox insan tələf oldu. Bundan əvvəl ən güclü dəniz zəlzələsi 1946-cı ildə müşahidə olunub.
Yaponiya adalarının geoloji quruluşu da çox mürəkkəbdir. Burada Arxeydən başlamış müasir dövrə qədər olan müxtəlif süxurlar geniş yayılmışdır. Qneys və kristallik şistlərdən ibarət olan qədim Arxey çöküntüləri ərazinin 4%-ini örtür. Bunlara : Xonsyu adasında Kanto düzənliyinin şiamlında Abukuma dağlarında və Sikoku adasında rast gəlinir. Poleozoy və Mezozoy dövrlərinin çöküntü süxurları adaların ümumi sahəsinin 21%-ni əhatə edir. Bu növ süxurlar Xokkaydo, Xonsyu, Sikoku, Küsü adalarındakı və eləcə də Kiya yarımadasındakı parçalanmış sahələri təşkil edir. Adalarda müxtəlif dövrlərin vulkanpgen çöküntüləri yayılmışdır. Cavan vulkanik çöküntülər vulkan külü və lavalardan ibarət yaylaları əmələ gətirmişdir. Üçüncü dövrün. Qumdaşı, şist və konqlomeratdan ibarət, nisbətən yumşaq və erroziyaya az davamlı çöküntülərinə alçaq dağlıq və təpəlik ərazilərində daha çox rast gəlinir. Allüvial çöküntülər ərazinin 18%-ini təşkil etməklə, daha çox sahil zolaqlarında və bəzən də dağarası çökəkliklərdə yerləşən ensiz düzənliklərdə yayılmışdır.
Xokkaydo adasınakı dağ silsilələri, Şimal Şərq-Cənub Qərb və Şimal Qərb və Cunub Şərq istiqamətində uzanmışdır. Adanın orta hissəsində bu dağ silsilələri birləşərək mərkəzi massivi əmələ gətirir. Massivin hündürlüyü Asaxi dağından 2290 m yə çatır. Adanın ən böyük düzənliyi İsikaridir. O Osima yarımadasını mərkəzi massivdən ayırır. Ossima yarımadasının sahillərində fəaliyyətdə olan Tarumae və Komaqatake vulkanları yerləşir. Xonsyu adasının şimalında yerləşən və bir birinə paralel uzanmış, Deva, Rikuoko və Kitakami dağları Xokkaydo adasındakı mərkəzi massivin cənub davamını təşkil edir. Dağ sıralarının hündürlüyü Rikuoku silsiləsində 2040 m ya çatdığı halda, Cənuba doğru tədricən yüksəlir . Hər Üç Dağ sırası, Tokio şəhəri enliyində birləşir. Bu sahədə silsilə də onlara enlik istiqamətində uzanmış, tektonik çatlar və çökəkliklər vasitəsilə çox parçalanmışdır. Yaponiyanın ən böyük çökəkliyi olan, Fudzi qrabenində tektonik çatlar boyunca Yaponiyanın fəaliyyətdə olan Vulkan Konusları ucalır. Yapon adalarının ən hündür dağı, məşhur Fudziyama vulkanı da burada yerləşmişdir. Çox füsünkar təbiətə malik olan bu rayon öz mineral bulaqları ilə də məşhurdur.
Fudzi Qrabeninin qərbində Yaponiyanın IV dövr buzlaşmasına məruz qalmış, yeganə ərazisi olan Yaponiya Alpları yerləşir. Akaisi, Kiso və Hida silsilələrindən ibarət olan, bu dağlarda, buzlaqla əlaqədər relyef formaları yaxşı saxlanılmışdır. Yapon adalarının cənub-qərb hissəsində, onun orta və şimal hissələrindən fərqli olaraq, dağ sıraları təxminən enlik istiqamətində uzanmışdır. Digər tərəfdən bu dağlar nisbətən alçaq olub, eroziya və tektonik hərəkətlər nəticəsində parçalanmışdır. Bunlara Tuqoku, Kii, Sikoku, Küsü və Sukusi dağları aiddir. Onların zirvələrinin hündürlüyü 2000m dən çox deyildir. Yaponiyada düzənliklər kiçikdir. Xonsyu adasında, Tokio körfəzi sahilində Kanto düzənliyi yerləşdir. Bunun sahilə yaxın hissəsi dəniz səviyyəsindən bir neçə metr yüksəkdə yerləşdiyi halda, daxilə doğru hündürlük 150-200m yə qədər artır. Yapon dənizi sahilləri az parçalanmışdır. Burada Etiko düzənliyi vardır. Sakit okean sahilləri çox parçalanmaqla rias tiplidir. Əlverişli buxta və körfəzlər əsasən cənub qərb sahilindədir.
Yaponiyada yerləşən, hündürluyü 3777 metr olan biri Fudzidir. Burada həmçinin Yaponiyanın ən uca zirvəsi yerləşir. Bu sonuncu dəfə burada vulkan 1707-1708 illərə təsadüf etmişdir. Fudzi dağı yaponların ən çox ziyarət etdiyi məkandır.
Təbii ehtiyatları
İqlimi və hidroqrafiyası
Yapon adaları mülayim və subtropik qurşaqlarda yerləşir. Adaların iqliminə onun coğrafi mövqeyindən başqa ,Asiya qitəsinə yaxın olması, hər tərəfdən dənizlərlə əhatə olunması, relyef xüsusiyyəti, dəniz cərəyanları və s. böyük təsir göstərir.
Qış aylarında Yapon adaları Şimal Qərdbdən hərəkət edən Sibir Antisiklonu ilə əlaqədar Olan hava kütlələrinin (kontinental mussonların ) təsiri altında qalır. Bu növ hava kütlələri dənizin üzərindən keçərkən bir qədər mülayimləşir və rütübətlə təmin olunduğu üçün, öz xüsusiyyətini dəyişir. Yapon adaları ilə eyni en dairəsində yerləşən Mancuriya və Primorye ölkəsinə nisbətən Yaponiyanin qışı mülayim və rütubətli keçir. Şimal qərb küləkləri adaların daxili hissələrində öz rütubətini ayırdığı üçün, Şərq sahillərə təsir göstərə bilmir. Xonsyu və Küsü adalarının Yapon dənizi sahillərinə yağıntılar ən çox qış aylarında düşür. Daha Şimalda Yerləşən və soyuq və Oya-sivo cərəyanının təsiri altında qalan Xokkaydo adasında Şimal Qərb küləkləri Mülayimləşdirici təsir göstərə bilmir. Bunun səbəbi Şimal-Qərb küləklərinin soyuq cərəyanının yayıldığı sahələrdən keçərkən rütübətlə yaxşı təmin oluna bilməməsidir.
İsti Kuro- Sivo (yapon dilində “göy duzlu su” deməkdir.) cərəyanın təsiri qış aylarında 40º şimal enliklərinə qədər aydın hiss olunur. Yuxarıda göstərilən səbəblər nəticəsində Yapon adalarında qış aylarında havanın temperaturunun şimaldan cənuba doğru kəskin dəyişilməsi aydın surətdə nəzərə çarpır. Yanvar ayının orta temperaturu -10º,-15 °C, Kanto düzənliyində +2º,+4 °C, Küsü adasında +5º,+10 °C, Rükü adalarında isə +15 °C-dir.
Yay aylarında şimal- qərb küləklərini Sakit okeandan hərəkət edən isti, rütubətli tropik hava kütlələri( Sakit okean mussonu) əvəz edir. Sakit okean mussonları adaların şərq, cənub- şərq sahillərini və dağların şərq yamaclarını əhatə edir, yayda burada yağıntı gətirir. Adaların 36 °C şimal en dairəsindən cənubda qalan hissələri Sakit okean mussonlarının təsirinə daha çox məruz qalır. Xokkaydo adasının sahillərində yay dumanlı və çiskin yağışlı keçir. Iyul ayının temperaturu Xokkaydo adasında 15º-18 °C, Xonsyu adasının orta hissələrində 24º-25 °C, Küsü adasında
26º-27 °C, Rükü adalarında 28 °C olur. Yaponiya adaları iqlimi üçün səciyyəvi cəhətlərdən biri də qış və yay aylarında siklonların, tayfun və qüvvətli küləklərin müşahidə edilməsidir. Qış aylarında qütb və tropik hava kütlələrinin cəbhələrinin görüşməsi nəticəsində siklonlar yaranır. Yapon adaları cənub- qərbdən şimal- şərqə doğru hərəkət edən tropik siklonların- tayfunların yolu üzərində yerləşmişdir. Güclü fırtına və leysan yağışları ilə müşayiət olunan tayfunlar aədtən payız fəsli üçün səciyyəvidir.
Yapon adalarında yağıntıların paylanması da müxtəlifdir. Xonsyu adasının orta hissələrinə( Yaponiya Alplarına) ildə 3000mm. Sikoku və Küsü adalarına 2000-2500mm, Xokkaydo adası və Xonsyu adasının şimal hissəsinə 1000mm yağıntı düşür. Ümumiyyətlə Yapon adalarının daxili hissələrinə onun şərq- sakit okean sahillərinə nisbətən az yağıntı düşür. Yağıntıların fəsillər üzrə paylanması xüsusiyyəti də hiss olunur. Adətən Yapon dənizi sahillərinə yağıntı qış aylarında və adətən yağıntı halında düşür. Bütün qərb sahili zonasında və şərq sahilin 36º şimal enliyinə qədər olan hissəsi qışda qarla örtülür. Qar örtüyünün qalınlığı 1-2m arasında dəyişir. Sakit okean sahillərinə yağıntı daha çox yay aylarında düşür. Bu xüsusiyyət Yapon adalarında musson küləklərinin istiqaməti ilə izah olunur.
Yapon adaları inkşaf etmiş sıx çay şəbəkəsinə malikdir. Çayların uzunluğu 150–200 km-dən çox deyildir. Buna baxmayaraq Yapon adalarının çayları çox sulu olub, böyük sürətlə axdığından hidroenerji ehtiyatına malikdir. Onların üzərində su elektrik stansiyaları tikilmişdir. Yaponiyanın çayları “ağ kömür” rolunu görür. Onlar ölkənin yanacağa olan ehtiyacını tamamilə ödəyirlər. ən böyük çayları olan: Sinano, Tone, Kisonun uzunluğu 300 km-dən çox deyildir. Tektonik, vulkanik və laqun mənşəli gölləri çoxdur.
Adaların şimaldan cənuba böyük məsafədə uzanması və səthinin dağlıq olması burada üfüqi və şaquli landşaft zonallığına şərait yaradır. Meşə örtüyünün 25%-ni təşkil edən iynəyarpaqlı meşələr Xokkaydo adasında yayılıb. Adanın podzol torpaqları, torf və bataqlıqları olan şimal hissəsi Saxalin şamı, Xokkaydo küknarı, qara şam, qaraçöhrə, toz, ağcaqayın və bambuk pöhrəliklərinin geniş yayıldığı tayqa tipli keçilməz meşələrlə örtülüdür. Xonsyu adasının boz meşə torpaqlarından ibarət olan şimal hissəsində, iynəyarpaqlı meşələri enliyarpaqlı meşələrin üstün olduğu meşələr əvəz edir. Burada palıd, fıstıq, ağcaqayın, qızılağac, göyrüş və.s ağaclarla maqnoliya, vəhşi albalı və vəhşi üzüm kolları da qarışmışdır. 500m-dən yüksəkdə yerləşən sahələrdə enliyarpaq ağacları iynəyarpaqlı meşələr əvəz edir. Dağların yüksək hissələri subalp çəmənlikləri ilə əhatə olunur.
Şimaldan cənuba doğru 2000 kilometrdən çox uzanan Yaponiya arxepelaqı 4 əsas adadan: Hokkaydo, Sikoko, Hönsü, Küsü və Asiya mussonlar zonası adlandırılan kiçik adalardan ibarətdir .. Buna görə də Yaponiyanın iqlimi əsasən mülayim və kifayət qədər rütubətlidir. Soyuq qarlı qış və isti yay subarktik iqlimə malik olan Hokkaydo isə istisnalıq təşkil edir. Bütün Yaponiya arxepelaqı üçün uyğun olan iqlim , fəsillərə görə xarakterizə olunur.
Qış: Sakit okean sahilləri boyu ərazilərdə temperatur nadir hallarda 0 °C dərəcədən aşağı olur. Şimal zonada güclü soyuqlar olmasa da, qar yağır və temperatur 0 °C aşağı olur. Mərkəzi Yaponiya mülayim günəşli qışı ilə fərqlənir. Qar yağarsa tez bir zamanda əriyir. Yaponiyanın cənub hissəsində demək olar ki, qış havası müşahidə olunmur, qar yağmır, iqlimi mülayim keçir.
Yaz: Yaponiyanı səyahət etmək üçün ən gözəl vaxtdır. Temperatur 10 °C –dən yüksək olur. Günəş parlaq şəfəq saçır.Mart ayında yapon albalısı –sakura, onun ardınca isə, ərik ağacı çiçəkləməyə başlayır. Aprel ayında isə artıq bütün ağaclar çiçək açmış olur [3].
Yay: Yaponiyada yay iyun ayında, 3 həftədən-4 həftəyə qədər uzanan , yağışlı mövsumlə başlayır. Bu zaman Yaponiyada qasırğalar baş verir. Çox yüksək rütubətlik və 30 °C-dən yuxarı olan havanın temperaturu bu dövrdə buraya səyahət etmək istəyənlər üçün məsləhət görülmür. İyul ayında rütubətlik kifayət qədər yüksək olaraq qalsa da , qısa müddətli yağıntılarla müşahidə olunan isti hava şəraiti üstünlük təşkil edir. Artıq çimərlik mövsümü başlayır. İyul və avqust aylarında Yaponiyada Matsuri (17-24 iyul,Kioto), O-Bon ( avqustun ortaları), Tokioda yerləşən Sumida-qava çayı yaxınlığında baş verən atəşfəşanlıq kimi ənənəvi festivallar keçirilir.
Payız: Yaponiya daxil olmaqla, bütün Asiya üçün yüksək turizm mövsümü hesab olunur. Beləki, səyahətçilər üçün əlverişli olan quru isti hava üstünlük təşkil edir. Sentyabr ayında temperatur gündüz 30 °C, gecə isə 10 °C-ə düşür. Noyabr ayında dağlar sarı-qırmızı rəngə boyanmış ağcaqayın yarpaqlarıyla örtülür.
Yaponiyanın İCM-nin əlverişli cəhətləri: ada mövqeyi, Sakit okean hövzəsi ölkələri ilə sərbəst əlaqə imkanlar, zəngin təbii sərvətlərə malik Asiya ölkələrinə, Rusiya və Avstriyaya yaxınlıq. Təbii şərait kənd təsərrüfatı üçün nisbətən əlverişlidir.Dağlıq reliyefi əkinçiliyi məhdudlaşdırır. Cənubda subtropik və tropik iqlim ildə iki dəfə məhsul yığımına imkan verir.
Əhali coğrafiyası
Hazırda Yaponiyada əhalinin sayı 130 mln-a yaxındır. Şərqi və Mərkəzi Asiya ölkələri içərisində Yaponiya şəhər əhalisinin sıxlığına görə I yerdə durur. Əhalinin 80%-i şəhərlərdə yaşayır. Yaponiya monoetnik ölkədir. Yəni onun əhalisinin 99 %-ini yaponlar təşkil edir. Yaponiyanın yerli əhalisi aynlar hesab olunurlar. 20 min nəfərdirlər. Bundan başqa Yaponiyada 700 min koreyalı, 80 min çinli, 23 min amerikan, 6 min filippinli, 5 min ingilis, 2 min hindli və 2 min nəfər kanadalı yaşayır .
Yaponiya adalarının ilkin məskunlaşması cənub-şərqi Asiyadan başlamışdır. Bu miqrasiya e.ə. VIII-VII minilliklərdə baş vermişdir. Onlar əvvəlcə Ryukku adalarına gəlmiş, sonralar isə şimal adalarına keçmişlər. Belə hesab edirlər ki, aynların əcdadları bu gəlmələrlə şimaldan gəlmiş avstroloid antropoloji tipinə malik olan paleoasiyalarla birləşmə əsasında təşəkkül tapmışlar. E.ə. II minillikdə Kyusyu, Sikoku və Xonsyu adalarına cənub-şərqi Asiyadan II miqrasiya dalğası olmuşdur. E.ə. I minilliyin əvvəllərində yapon adalarının ən qədim etnik qatını aynlar təşkil edirlər. Xokkaydoda onlarla yanaşı az miqdarda paleoasiyalılar da yaşayırlar. IV əsrdə mərkəzi və cənubi Yaponiyada ilk yamato çarlığı təşəkkül tapmışdır. VI-VII əsrlərdə formalaşmaqda olan yapon xalqının tərkibinə Koreya və Çindən gəlmiş çoxlu miqrantlar daxil olmuşdur. VIII əsrdə avstroneziya tayfaları tamam assimilyasiya olunduqdan sonra yaponların formalaşması prosesi artıq başa çatmış oldu. Ryukyu adasının sakinləri-1 mln.- hazırda yaponların xüsusi etnoqrafik qrupu kimi bəzi xüsusiyyətlərini bu günə qədər də saxlamışlar. Yaponiyada 3 mln-a yaxın olan keçmiş dini kastanın qalıqları kimi – burakuminlər də yaşayırlar. Onlar ayrıseçkiliyə məruz qalır və yalnız öz icmaları daxlində evlənmək hüququna malikdirlər. Onlar ölkənin cənub-qərbində onlar üçün xüsusi ayrılmış məntəqələrdə məskunlaşmışlar.
Hazırda aynlar əsasən Xokkaydo adalarında yaşayırlar. Daima yaponlar tərəfindən ölkənin mərkəzi rayonlarından sıxışdırılan aynlar Xokkaydo, Kuril, Kamçatka yarımadası, Saxalin adalarına yayılmışlar. Kuril və Saxalin yarımadasının nəzarəti altına düşdükdən sonra aynlar assimilyasiya məruz qalmışlar. Onlar öz dillərini, mədəniyyətlərini itirsələr də antropoloji əlamətlərini saxlayırlar. İlk baxımda onlar yaponlardan kəskin surətdə fərqlənirlər. Yapon dili təcrid dillər sırasına daxildir. Öz fonetik və leksik xüsusiyyətlərinə görə yapon dili polineziya dillərinə bənzəyir. 3 dialektləri var. V-VI əsrlərdə yaponlar Çin heroqlifləri əsasında yazı nümunələri yaranmışdır. IX əsrdə isə onlar əlifba tərtib etmişdilər.
Torpaq, bitki örtüyü
Xonsyu adasının 36-37º şimal enliyindən cənubda yerləşən hissəsində həmişəyaşıl subtropik meşələr yayılmışdır. Palıd, kamfora, sərv, qarağac və.s ağaclardan ibarət olan subtropik meşələri 500-800m yüksəklikdə yarpağını tökən enliyarpaqlı, daha yuxarıda isə enliyarpaqlı meşələr əvəz edir. Küsü adasında dağ ətəklərinə tropik meşələr yayıldığı üçün subtropik meşələrin yuxarı sərhəddi 1000m yüksəklikdən keçir. Rükü adasında tropik meşələr dəniz səviyyəsindən 300-500m yüksəkliyə qədər yayılmlşdır. Yaponiyada mədəni bitkilər içərisində çəltik və tütün əkini sahələri, şəkər qamışı, şəkər çuğunduru, çay plantasiyaları, tut ağacları və sitrus bitkiləri geniş yer tutur. Adaların sahillərini yuyan sular müxtəlif balıq növləi ilə zəngindir. Burada Yaponiyanın məşhur balıq vətəgələri yerləşir.
İstinadlar
- Dünya ölkələrinin siyasi və iqtisadi coğrafiyası, Bakı-2008.s.32-34
- . 2008-08-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-09.
- Dünya ölkələrinin siyasi və iqtisadi coğrafiyası, Bakı-2008.s.54-55
- . www.nihon.ru/info/climate.asp
- . http://kayzen.az/blog/%C3%B6lk%C9%99l%C9%99r/ 2021-07-26 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sahesi ve serhedleri Yaponiya Yaponca Nippon Nihon Sakit okeanin Serqi Asiya sahilleri yaxinligindaki adalarda dovletdir Erazisi sm s den c q e 3 5 min km mesafede uzanan teqriben 4 min adadan en boyukleri Hokkaydo Honsu Sikoku ve Kusu ibaretdir Sahesi 372 2 min km ehalisi 115 8 mln 1979 Yaponiya inzibati cehetden 47 prefekturaya bolunur Hokkaydo adasi xususi inzibati vilayetdir Paytaxti Tokio seheridir Dovlet dili yapon dili pul vahidi Yen dir Dovlet qurulusu konstitusiyali monarxiyadir Yaponiyanin relyefiTopoqrafik xerite Yapon adalari serqi Asiya geosinklinal zonasinda Sakit okeani ehate eden vulkanik dairenin bir hissesinin teskil edir 1042 adadan ibaret olan Yapon adalarinin en boyukleri Xokkaydo Xonsyu Xondo Sikoku ve Kusu adalaridir Yapon adalarinin simalinda adalarin davamini Kuril adalari cenubda ise 98 adadan ibaret olan Puku adalari teskil edir Sakit okean terefde Idzusitito Bonin adalari yerlesir Yapon adalarinin yaranmasi haqqinda muxtelif fikirler movcuddur Bezi tedqiqatcilarin fikrince Yapon adalari alp orogenine aid olub ucuncu dovrun sonu ve dorduncu dovrun evvellerinde bas vermis tektonik hereketler neticesinde Oxot Yapon ve Sari denizlerinin yaranmasi ile elaqedar olaraq Asiya qitesinden ayrilmisdir Basqa qrup tedqiqatcilar bu adalarin materikle hec bir elaqesi olmadan musteqil sekilde yarandigini ireli sururler Bu tedqiqatcilara gore yapon adalari 60 milyon il erzinde sakit okeanin qerbinde okean dibinde bas vermis quvvetli orogenik hereketler ve vulkan fealiyyeti neticesinde emele gelmisdir Yaponiya Hazirda adalarin serq Sakit okean terefinde derinliyi 5 7 bezen de 10 km e catan okean cokeklikleri yerlesir Adalarin materike cevrilmis qerb kenarinda ise Yapon denizini cixmaq sertile esasen 200m derinliyindeki self saheleri genis yer tutur Yapon denizinin merkezi hissesindeki derinlik 4200 m e catir Adalarin merkezi hissesinde hundurluyu 3000 m den cox olan dagliq sahelerin yerlesdiyi nezere alinsa Yapon adalari rayonunda relyef amplitudunun 6 7 km le 10 13 km arasinda deyisildiyini gorerik Yapon adalarinin relyefi ve geoloji qurulusu cox murekkebdir Adalarin sethi esasen dagliq olub qizil das komur marqans demir filizi yanar qaz neft ve polimetal filizleri ile zengindir Qirisiqliqlarin yaranmaslna Koledondan baslamis Alp orogenine qeder 4 dagemelegelme fazasi qeyd edilir esasi Koledon ve Hertsin qirisiqliginda qoyulmus dag massivleri Yansan ve Alp orogenezi ile elaqedar olan tektonik hereketler neticesinde daha cox parcalanmaya meruz qalmisdir Bu dovrun tektonik hereketleri boyuk qraben cokekliklerinin ve tektonik catlar boyunca yerlesen vulkan puskurmeleri zonasinin yaranmasi ile neticelenmisdir Bu nov hereketler Yaponiya adasi daxilinde demek olar ki hazirda da davam edir Yaponiyada fealiyyetde olan 150 aktiv vulkandan 40 i hazirda fealiyyetdedir Xokkayde ve Xonsyu adalarinin orta hissesinde yerlesen butun dag silsileleri vulkanik menselidir Xonsyu adasini enlik istiqametde 2 hisseye bolen Boyuk qraben ve ya Fudzi qrabeni Yaponiyada vulkanizmin en cox yayildigi sahedir Fudzi qrabeni ve vulkanik zonanin cenub serq davamini Indzusitito Bonni Volkano adalari qrupu teskil edir Vulkan fealiyyetiyle yanasi Yapon adalarina seysmik hadiseler de seciyyevidir Vulkan fealiyyeti adalarin Yapon denizine cevrilmis daxili zonasinda seysmik prosesler ise Sakit okean sahilleri zonasinda daha cox bas verir Yaponiyanin boyuk seherleri Demek olar ki adalarda her gun iki defe hiss edilen zelzeleler musahide olunur Guclu zelzeleler ilde 1 2 defe dagidici zelzeleler 10ilden bir bas verir 1923 cu ilde Tokioda bas veren zelzele neticesonde 100minden cox insan telef olmusdur Adalarin sahilinde yasayan ehali quruda musahide olunan zelzelelerden basqa deniz zelzelelerinden de eziyyet cekirler Axirinci defe Yaponiyada mart ayinin 11 i Xonsyu adasi yaxinliginda 9 bal gucunde zelzele bas verib Yeralti tekanlar olkeye ziyan vura bilmese de zelzelenin yaratdigi sunami Yaponiyaya boyuk zerbe vurdu Sunami dalgalarinin yerle yeksan etdiyi seherler ve infrastruktur obyektleri umumilikde olkeye bu gunedek olan hesablamalara gore 120 milyard dollardan cox ziyan vurdu minlerle insanin heyatina son qoydu 21000 den cox insan telef oldu Bundan evvel en guclu deniz zelzelesi 1946 ci ilde musahide olunub Yaponiya adalarinin geoloji qurulusu da cox murekkebdir Burada Arxeyden baslamis muasir dovre qeder olan muxtelif suxurlar genis yayilmisdir Qneys ve kristallik sistlerden ibaret olan qedim Arxey cokuntuleri erazinin 4 ini ortur Bunlara Xonsyu adasinda Kanto duzenliyinin siamlinda Abukuma daglarinda ve Sikoku adasinda rast gelinir Poleozoy ve Mezozoy dovrlerinin cokuntu suxurlari adalarin umumi sahesinin 21 ni ehate edir Bu nov suxurlar Xokkaydo Xonsyu Sikoku Kusu adalarindaki ve elece de Kiya yarimadasindaki parcalanmis saheleri teskil edir Adalarda muxtelif dovrlerin vulkanpgen cokuntuleri yayilmisdir Cavan vulkanik cokuntuler vulkan kulu ve lavalardan ibaret yaylalari emele getirmisdir Ucuncu dovrun Qumdasi sist ve konqlomeratdan ibaret nisbeten yumsaq ve erroziyaya az davamli cokuntulerine alcaq dagliq ve tepelik erazilerinde daha cox rast gelinir Alluvial cokuntuler erazinin 18 ini teskil etmekle daha cox sahil zolaqlarinda ve bezen de dagarasi cokekliklerde yerlesen ensiz duzenliklerde yayilmisdir Xokkaydo adasinaki dag silsileleri Simal Serq Cenub Qerb ve Simal Qerb ve Cunub Serq istiqametinde uzanmisdir Adanin orta hissesinde bu dag silsileleri birleserek merkezi massivi emele getirir Massivin hundurluyu Asaxi dagindan 2290 m ye catir Adanin en boyuk duzenliyi Isikaridir O Osima yarimadasini merkezi massivden ayirir Ossima yarimadasinin sahillerinde fealiyyetde olan Tarumae ve Komaqatake vulkanlari yerlesir Xonsyu adasinin simalinda yerlesen ve bir birine paralel uzanmis Deva Rikuoko ve Kitakami daglari Xokkaydo adasindaki merkezi massivin cenub davamini teskil edir Dag siralarinin hundurluyu Rikuoku silsilesinde 2040 m ya catdigi halda Cenuba dogru tedricen yukselir Her Uc Dag sirasi Tokio seheri enliyinde birlesir Bu sahede silsile de onlara enlik istiqametinde uzanmis tektonik catlar ve cokeklikler vasitesile cox parcalanmisdir Yaponiyanin en boyuk cokekliyi olan Fudzi qrabeninde tektonik catlar boyunca Yaponiyanin fealiyyetde olan Vulkan Konuslari ucalir Yapon adalarinin en hundur dagi meshur Fudziyama vulkani da burada yerlesmisdir Cox fusunkar tebiete malik olan bu rayon oz mineral bulaqlari ile de meshurdur Fudzi Qrabeninin qerbinde Yaponiyanin IV dovr buzlasmasina meruz qalmis yegane erazisi olan Yaponiya Alplari yerlesir Akaisi Kiso ve Hida silsilelerinden ibaret olan bu daglarda buzlaqla elaqeder relyef formalari yaxsi saxlanilmisdir Yapon adalarinin cenub qerb hissesinde onun orta ve simal hisselerinden ferqli olaraq dag siralari texminen enlik istiqametinde uzanmisdir Diger terefden bu daglar nisbeten alcaq olub eroziya ve tektonik hereketler neticesinde parcalanmisdir Bunlara Tuqoku Kii Sikoku Kusu ve Sukusi daglari aiddir Onlarin zirvelerinin hundurluyu 2000m den cox deyildir Yaponiyada duzenlikler kicikdir Xonsyu adasinda Tokio korfezi sahilinde Kanto duzenliyi yerlesdir Bunun sahile yaxin hissesi deniz seviyyesinden bir nece metr yuksekde yerlesdiyi halda daxile dogru hundurluk 150 200m ye qeder artir Yapon denizi sahilleri az parcalanmisdir Burada Etiko duzenliyi vardir Sakit okean sahilleri cox parcalanmaqla rias tiplidir Elverisli buxta ve korfezler esasen cenub qerb sahilindedir Yaponiyada yerlesen hundurluyu 3777 metr olan biri Fudzidir Burada hemcinin Yaponiyanin en uca zirvesi yerlesir Bu sonuncu defe burada vulkan 1707 1708 illere tesaduf etmisdir Fudzi dagi yaponlarin en cox ziyaret etdiyi mekandir Tebii ehtiyatlariIqlimi ve hidroqrafiyasiYapon adalari mulayim ve subtropik qursaqlarda yerlesir Adalarin iqlimine onun cografi movqeyinden basqa Asiya qitesine yaxin olmasi her terefden denizlerle ehate olunmasi relyef xususiyyeti deniz cereyanlari ve s boyuk tesir gosterir Qis aylarinda Yapon adalari Simal Qerdbden hereket eden Sibir Antisiklonu ile elaqedar Olan hava kutlelerinin kontinental mussonlarin tesiri altinda qalir Bu nov hava kutleleri denizin uzerinden kecerken bir qeder mulayimlesir ve rutubetle temin olundugu ucun oz xususiyyetini deyisir Yapon adalari ile eyni en dairesinde yerlesen Mancuriya ve Primorye olkesine nisbeten Yaponiyanin qisi mulayim ve rutubetli kecir Simal qerb kulekleri adalarin daxili hisselerinde oz rutubetini ayirdigi ucun Serq sahillere tesir gostere bilmir Xonsyu ve Kusu adalarinin Yapon denizi sahillerine yagintilar en cox qis aylarinda dusur Daha Simalda Yerlesen ve soyuq ve Oya sivo cereyaninin tesiri altinda qalan Xokkaydo adasinda Simal Qerb kulekleri Mulayimlesdirici tesir gostere bilmir Bunun sebebi Simal Qerb kuleklerinin soyuq cereyaninin yayildigi sahelerden kecerken rutubetle yaxsi temin oluna bilmemesidir Isti Kuro Sivo yapon dilinde goy duzlu su demekdir cereyanin tesiri qis aylarinda 40º simal enliklerine qeder aydin hiss olunur Yuxarida gosterilen sebebler neticesinde Yapon adalarinda qis aylarinda havanin temperaturunun simaldan cenuba dogru keskin deyisilmesi aydin suretde nezere carpir Yanvar ayinin orta temperaturu 10º 15 C Kanto duzenliyinde 2º 4 C Kusu adasinda 5º 10 C Ruku adalarinda ise 15 C dir Yay aylarinda simal qerb kuleklerini Sakit okeandan hereket eden isti rutubetli tropik hava kutleleri Sakit okean mussonu evez edir Sakit okean mussonlari adalarin serq cenub serq sahillerini ve daglarin serq yamaclarini ehate edir yayda burada yaginti getirir Adalarin 36 C simal en dairesinden cenubda qalan hisseleri Sakit okean mussonlarinin tesirine daha cox meruz qalir Xokkaydo adasinin sahillerinde yay dumanli ve ciskin yagisli kecir Iyul ayinin temperaturu Xokkaydo adasinda 15º 18 C Xonsyu adasinin orta hisselerinde 24º 25 C Kusu adasinda 26º 27 C Ruku adalarinda 28 C olur Yaponiya adalari iqlimi ucun seciyyevi cehetlerden biri de qis ve yay aylarinda siklonlarin tayfun ve quvvetli kuleklerin musahide edilmesidir Qis aylarinda qutb ve tropik hava kutlelerinin cebhelerinin gorusmesi neticesinde siklonlar yaranir Yapon adalari cenub qerbden simal serqe dogru hereket eden tropik siklonlarin tayfunlarin yolu uzerinde yerlesmisdir Guclu firtina ve leysan yagislari ile musayiet olunan tayfunlar aedten payiz fesli ucun seciyyevidir Yapon adalarinda yagintilarin paylanmasi da muxtelifdir Xonsyu adasinin orta hisselerine Yaponiya Alplarina ilde 3000mm Sikoku ve Kusu adalarina 2000 2500mm Xokkaydo adasi ve Xonsyu adasinin simal hissesine 1000mm yaginti dusur Umumiyyetle Yapon adalarinin daxili hisselerine onun serq sakit okean sahillerine nisbeten az yaginti dusur Yagintilarin fesiller uzre paylanmasi xususiyyeti de hiss olunur Adeten Yapon denizi sahillerine yaginti qis aylarinda ve adeten yaginti halinda dusur Butun qerb sahili zonasinda ve serq sahilin 36º simal enliyine qeder olan hissesi qisda qarla ortulur Qar ortuyunun qalinligi 1 2m arasinda deyisir Sakit okean sahillerine yaginti daha cox yay aylarinda dusur Bu xususiyyet Yapon adalarinda musson kuleklerinin istiqameti ile izah olunur Yapon adalari inksaf etmis six cay sebekesine malikdir Caylarin uzunlugu 150 200 km den cox deyildir Buna baxmayaraq Yapon adalarinin caylari cox sulu olub boyuk suretle axdigindan hidroenerji ehtiyatina malikdir Onlarin uzerinde su elektrik stansiyalari tikilmisdir Yaponiyanin caylari ag komur rolunu gorur Onlar olkenin yanacaga olan ehtiyacini tamamile odeyirler en boyuk caylari olan Sinano Tone Kisonun uzunlugu 300 km den cox deyildir Tektonik vulkanik ve laqun menseli golleri coxdur Adalarin simaldan cenuba boyuk mesafede uzanmasi ve sethinin dagliq olmasi burada ufuqi ve saquli landsaft zonalligina serait yaradir Mese ortuyunun 25 ni teskil eden iyneyarpaqli meseler Xokkaydo adasinda yayilib Adanin podzol torpaqlari torf ve bataqliqlari olan simal hissesi Saxalin sami Xokkaydo kuknari qara sam qaracohre toz agcaqayin ve bambuk pohreliklerinin genis yayildigi tayqa tipli kecilmez meselerle ortuludur Xonsyu adasinin boz mese torpaqlarindan ibaret olan simal hissesinde iyneyarpaqli meseleri enliyarpaqli meselerin ustun oldugu meseler evez edir Burada palid fistiq agcaqayin qizilagac goyrus ve s agaclarla maqnoliya vehsi albali ve vehsi uzum kollari da qarismisdir 500m den yuksekde yerlesen sahelerde enliyarpaq agaclari iyneyarpaqli meseler evez edir Daglarin yuksek hisseleri subalp cemenlikleri ile ehate olunur Simaldan cenuba dogru 2000 kilometrden cox uzanan Yaponiya arxepelaqi 4 esas adadan Hokkaydo Sikoko Honsu Kusu ve Asiya mussonlar zonasi adlandirilan kicik adalardan ibaretdir Buna gore de Yaponiyanin iqlimi esasen mulayim ve kifayet qeder rutubetlidir Soyuq qarli qis ve isti yay subarktik iqlime malik olan Hokkaydo ise istisnaliq teskil edir Butun Yaponiya arxepelaqi ucun uygun olan iqlim fesillere gore xarakterize olunur Qis Sakit okean sahilleri boyu erazilerde temperatur nadir hallarda 0 C dereceden asagi olur Simal zonada guclu soyuqlar olmasa da qar yagir ve temperatur 0 C asagi olur Merkezi Yaponiya mulayim gunesli qisi ile ferqlenir Qar yagarsa tez bir zamanda eriyir Yaponiyanin cenub hissesinde demek olar ki qis havasi musahide olunmur qar yagmir iqlimi mulayim kecir Yaz Yaponiyani seyahet etmek ucun en gozel vaxtdir Temperatur 10 C den yuksek olur Gunes parlaq sefeq sacir Mart ayinda yapon albalisi sakura onun ardinca ise erik agaci ciceklemeye baslayir Aprel ayinda ise artiq butun agaclar cicek acmis olur 3 Yay Yaponiyada yay iyun ayinda 3 hefteden 4 hefteye qeder uzanan yagisli movsumle baslayir Bu zaman Yaponiyada qasirgalar bas verir Cox yuksek rutubetlik ve 30 C den yuxari olan havanin temperaturu bu dovrde buraya seyahet etmek isteyenler ucun meslehet gorulmur Iyul ayinda rutubetlik kifayet qeder yuksek olaraq qalsa da qisa muddetli yagintilarla musahide olunan isti hava seraiti ustunluk teskil edir Artiq cimerlik movsumu baslayir Iyul ve avqust aylarinda Yaponiyada Matsuri 17 24 iyul Kioto O Bon avqustun ortalari Tokioda yerlesen Sumida qava cayi yaxinliginda bas veren atesfesanliq kimi enenevi festivallar kecirilir Payiz Yaponiya daxil olmaqla butun Asiya ucun yuksek turizm movsumu hesab olunur Beleki seyahetciler ucun elverisli olan quru isti hava ustunluk teskil edir Sentyabr ayinda temperatur gunduz 30 C gece ise 10 C e dusur Noyabr ayinda daglar sari qirmizi renge boyanmis agcaqayin yarpaqlariyla ortulur Yaponiyanin ICM nin elverisli cehetleri ada movqeyi Sakit okean hovzesi olkeleri ile serbest elaqe imkanlar zengin tebii servetlere malik Asiya olkelerine Rusiya ve Avstriyaya yaxinliq Tebii serait kend teserrufati ucun nisbeten elverislidir Dagliq reliyefi ekinciliyi mehdudlasdirir Cenubda subtropik ve tropik iqlim ilde iki defe mehsul yigimina imkan verir Ehali cografiyasiHazirda Yaponiyada ehalinin sayi 130 mln a yaxindir Serqi ve Merkezi Asiya olkeleri icerisinde Yaponiya seher ehalisinin sixligina gore I yerde durur Ehalinin 80 i seherlerde yasayir Yaponiya monoetnik olkedir Yeni onun ehalisinin 99 ini yaponlar teskil edir Yaponiyanin yerli ehalisi aynlar hesab olunurlar 20 min neferdirler Bundan basqa Yaponiyada 700 min koreyali 80 min cinli 23 min amerikan 6 min filippinli 5 min ingilis 2 min hindli ve 2 min nefer kanadali yasayir Yaponiya adalarinin ilkin meskunlasmasi cenub serqi Asiyadan baslamisdir Bu miqrasiya e e VIII VII minilliklerde bas vermisdir Onlar evvelce Ryukku adalarina gelmis sonralar ise simal adalarina kecmisler Bele hesab edirler ki aynlarin ecdadlari bu gelmelerle simaldan gelmis avstroloid antropoloji tipine malik olan paleoasiyalarla birlesme esasinda tesekkul tapmislar E e II minillikde Kyusyu Sikoku ve Xonsyu adalarina cenub serqi Asiyadan II miqrasiya dalgasi olmusdur E e I minilliyin evvellerinde yapon adalarinin en qedim etnik qatini aynlar teskil edirler Xokkaydoda onlarla yanasi az miqdarda paleoasiyalilar da yasayirlar IV esrde merkezi ve cenubi Yaponiyada ilk yamato carligi tesekkul tapmisdir VI VII esrlerde formalasmaqda olan yapon xalqinin terkibine Koreya ve Cinden gelmis coxlu miqrantlar daxil olmusdur VIII esrde avstroneziya tayfalari tamam assimilyasiya olunduqdan sonra yaponlarin formalasmasi prosesi artiq basa catmis oldu Ryukyu adasinin sakinleri 1 mln hazirda yaponlarin xususi etnoqrafik qrupu kimi bezi xususiyyetlerini bu gune qeder de saxlamislar Yaponiyada 3 mln a yaxin olan kecmis dini kastanin qaliqlari kimi burakuminler de yasayirlar Onlar ayriseckiliye meruz qalir ve yalniz oz icmalari daxlinde evlenmek huququna malikdirler Onlar olkenin cenub qerbinde onlar ucun xususi ayrilmis menteqelerde meskunlasmislar Hazirda aynlar esasen Xokkaydo adalarinda yasayirlar Daima yaponlar terefinden olkenin merkezi rayonlarindan sixisdirilan aynlar Xokkaydo Kuril Kamcatka yarimadasi Saxalin adalarina yayilmislar Kuril ve Saxalin yarimadasinin nezareti altina dusdukden sonra aynlar assimilyasiya meruz qalmislar Onlar oz dillerini medeniyyetlerini itirseler de antropoloji elametlerini saxlayirlar Ilk baximda onlar yaponlardan keskin suretde ferqlenirler Yapon dili tecrid diller sirasina daxildir Oz fonetik ve leksik xususiyyetlerine gore yapon dili polineziya dillerine benzeyir 3 dialektleri var V VI esrlerde yaponlar Cin heroqlifleri esasinda yazi numuneleri yaranmisdir IX esrde ise onlar elifba tertib etmisdiler Torpaq bitki ortuyuXonsyu adasinin 36 37º simal enliyinden cenubda yerlesen hissesinde hemiseyasil subtropik meseler yayilmisdir Palid kamfora serv qaragac ve s agaclardan ibaret olan subtropik meseleri 500 800m yukseklikde yarpagini token enliyarpaqli daha yuxarida ise enliyarpaqli meseler evez edir Kusu adasinda dag eteklerine tropik meseler yayildigi ucun subtropik meselerin yuxari serheddi 1000m yukseklikden kecir Ruku adasinda tropik meseler deniz seviyyesinden 300 500m yuksekliye qeder yayilmlsdir Yaponiyada medeni bitkiler icerisinde celtik ve tutun ekini saheleri seker qamisi seker cugunduru cay plantasiyalari tut agaclari ve sitrus bitkileri genis yer tutur Adalarin sahillerini yuyan sular muxtelif baliq novlei ile zengindir Burada Yaponiyanin meshur baliq vetegeleri yerlesir IstinadlarDunya olkelerinin siyasi ve iqtisadi cografiyasi Baki 2008 s 32 34 2008 08 15 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 11 09 Dunya olkelerinin siyasi ve iqtisadi cografiyasi Baki 2008 s 54 55 www nihon ru info climate asp http kayzen az blog C3 B6lk C9 99l C9 99r 2021 07 26 at the Wayback Machine