Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Ümumi iqisadi göstəricilər
2004 ÜDMsi 2003ə görə %4,4 artmışdır. 2005də isə %2,3 artm göstərməkdədir.
Yaponiya, ABŞ və Almaniyadan sonra Dünyanın üçüncü böyük ixracatçısı mövqesindədir. Cəmi dünya ixracatı içərisində %11.4lik nisbətlə birinci sıranı alan ABŞı %9.2lik nisbətlə Almaniya və %5.7lik nisbətlə Yaponiya izləməkdədir. Cəmi dünya idxalatı içərisində isə %4.7lik nisbətiylə ABŞdan sonra Yaponiya ikinci sıranı al/götürməkdədir. ÜDM sıralamasında isə birinci sıranı ABŞ ikinci sıranı Yaponiya götürməkdədir.
Yaponiyanın ixracatında ABŞ, idxalatında isə ən böyük pay sahibi ölkə Çin Xalq Respublikasıdır. İdxalatda Çini, ABŞ izləməkdədir.
Yaponiyaya baxdığımızda maliyyə təşviqlərin təsirinin ancaq işsizlikdəki qismi enişi və ödəniş səviyyələrindəki azalmanı qoruduğu deyilə bilər. 2011-ci ildə böyümənin yüzdə 2 ətrafında olması gözlənilməkdədir. 2011 ili boyunca işsizlik nisbətləri yüzdə 5.5 səviyyələrində davam edəcək və defilyasiyada da varlığını qoruyacaq. Bank of Japan deflasyon ilə döyüşdə daha güclü tədbirlər görməlidir. Faiz nisbətlərini aşağı səviyyələrində tutmalı və inflyasiyada bəzi inkişaflar görülənə qədər konkret bəzi tədbirlər görülməlidir. Yaponiyanın yüksək cəmiyyət borc nisbətləri və büdcə açıqları düşünüldüyündə maliyyə təşviqlərin olması da çox mümkün görünməməkdədir. Bu səbəblə hökumət cəmiyyət xərcləmələrindəki artımı ancaq digər xərcləmə proqramlarından bir kısıntı ilə əldə edə biləcək. Etibarlı və orta dönəmli bir maliyyə konsulatsiya proqramının yaradılması və tətbiq olunmağa başlanması əhəmiyyət ifadə etməkdədir. Bu cür bir proqram ilə təməl vergi islahatları ilə birlikdə digər strukturca islahatlar edilməlidir, xüsusilə yaşlanan əhali mühitindəki həyat standartlarının inkişaf etdirilməsi üçün bu bir zərurətdir.
Digər Asiya ölkələrindən qaynaqlanan idxalat tələbi ilə birlikdə artan Yapon ixracatı Yaponiya üçün bir şans olmuşdur. Sentyabr 2008 sonrasında Yenin dəyər qazanmasında qismi bir tərs vəziyyətin reallaşması da bu ixracata köməkçi olmuş və xüsusilə avtomobil və məlumat texnologiya əsaslı məhsullara olan tələb artmışdır. 2009un ilk yarısındakı böyük sıçramadan sonra iflas ədədlərində də bir tarazlıq meydana gəlməyə başlamış və tarixi səviyyələrinə görə aşağı olmaqla birlikdə yenə də istehlakçı etibarında bir artım və mali şərtlərdə bir yaxşılaşma yaşanmışdır. 2009-cu ildəki təşkilati qazancların azalması firmaların sərmayə planlarını mənfi təsir etmişdir. Aşağı reytingli borclananlar üçün risk mükafatlarının yüksək olması və bank kreditlərindəki aşağı səviyyələr böyümə və rifah artımında da mənfi təsirlər meydana gətirmişdir.
Təşkilati seqmentdəki mənfi inkişaflar əhalinin əmək gücü bazarları vasitəçiliyi ilə təsir etmişdir. Əhalinin gəlirləri, 2008-ci ildə ödənişlərin düşməyə başlaması və işsizliyin artımı ilə birlikdə azalmışdır. 2009 yazı etibarilə işsizlik nisbətləri yüzdə 5.7 kimi rekord səviyyələrə çıxmışdır.
İş-gücü bazarının zəifliyinə baxmayaraq xüsusi istehlakda bir sıçrama görülməkdədir. 2009 ili ikinci rübü sonrası yaşanan bu inkişafda daha çox əhaliyə edilən ödəniş ödəmələri və hökumət sərmayələrinin cüt xanalı rəqəmlərə çatması sayıla bilər. Maliyyə duruşun heç olmasa 2011-ci ilə qədər genişləyici bir müstəvidə olması, ancaq bu maliyyə genişləmənin büdcə açığını daha da artırması gözlənilməkdədir. 2011 ili etibarilə ÜDMin yüzdə 10undan daha çox olacaq. Bu vəziyyət OECD ölkələri arasındakı onsuz da yüksək olan cəmiyyət borclarını ÜDMin yüzdə 204ü kimi daha da yüksək bir səviyyəyə çəkəcəkdir. Eyni zamanda ÜDMlərinin yüzdə 113ü səviyyələrində olan dəqiq borc da OECD ölkələri arasında ən yüksək olanıdır.
Bank of Japanın davamlı surətdə likvidliyi təmin etməsi nəticəsində iqtisadi böyümənin 2011-ci ildə yüzdə 2 olaraq reallaşması gözlənilməkdədir. Buna baxmayaraq həm iç həm də xarici risklər daha çox mənfi istiqamətli olaraq görünməkdədir. Dünya ticarətinin düzəlməsi və siyasətlərin tətbiq olunması nöqtəsindəki risklər tamamilə ortadan
qalxmamışdır. Mali bazarlarda tətbiqə qoyulan təcili tədbirlərin erkən təmizliyi iç tələbdə mənfiliklərə səbəb ola biləcək. Yapon iqtisadiyyatı qlobal inkişaflara qarşı çox həssasdır. Məsələn qlobal şərtlərdəki bir yaxşılaşma ilə birlikdə Yaponiyadakı böyümə eyni yaxşılaşmanın başqa ölkələrə olan təsirindən çox daha çox qatqı təmin edə bilməkdədir.
Yaponiya iqtisadiyyatı
1990-cı illərə qədər Yaponiyanın iqtisadi sistemi üçün üfürülən sabun köpüyünün vəziyyəti xarakterikdir. XX əsrin son onilliyinin əvvəlində partlamış bu sabun köpüyü hakimiyyəti məcbur etdi ki, öz siyasətlərini artım tendensiyasından döndərib enişin qarşısını almağa tərəf yenidən istiqamətləndirsinlər. Yaponiya 1970-1980-ci illərdə dünya birliyində sənaye mallarının ticarəti və istehsalı üzrə ABŞ -dan sonra ikinci yeri inamla tuturdu. Ölkə bəzi sahələrdə dünya iqtisadiyyatının qloballaşma prosesləri ilə və təsərrüfat əlaqələrinin beynəlmiləlləşdirilməsi ilə əlaqədar olan tələblərə cavab verərək dünya liderliyini qazanmağa və saxlamağa nail oldu. Lakin mərkəzləşmiş dövlət hakimiyyətinin sintezinə və digər ölkələrin təcrübəsini məhsuldar şəkildə mənimsəmək qabiliyyətinə əsaslanan iqtisadiyyat modeli 1990-cı illərdə ölkənin gələcək inkişafını ləngitməyə başladı. Yaponiya öz iqtisadi inkişafına görə rəqiblərindən, ilk növbədə ABŞ -dan geri qalmağa başladı. Əgər 1990-cı ildə Yaponiyada ÜDM ABŞ-dəki ÜDM-un 38%-nə bərabər idisə, 1999-cu ildə bu göstərici 32,5%-ə qədər düşdü. Yaponiyada adambaşına düşən ÜDM 1999-cu ildə ABŞ-nin analoji göstəricisinin 70%-nə bərabər idi. 1990-cı ildə isə bu göstərici 77% idi.
Depressiya ölkənin, demək olar ki, bütün makroiqtisadi göstəricilərini əhatə etdi. Xüsusi halda, iqtisadi artım sürətinin nəzərəçarpacaq dərəcədə azalması qeyd olunurdu. 1980-1999-cu illərdə bu göstərici orta hesabla 4,1% idisə, 1990-1999-cu illərdə 1,4% olmuşdur. Lakin 1998-ci ildə bütün müharibədən sonrakı dövrdə ilk dəfə olaraq, ÜDM-in ən böyük azalması – 2,5% baş verdi. Bu azalma 2002-ci ildə də artıq 0,6% qiyməti ilə təkrar olundu.
1998-ci ilin vəziyyəti əsasən Asiyanın maliyyə böhranının təsiri ilə izah olunurdu. Bundan başqa, həmin ildə şəxsi istehsala kapital yatırımları 11,7%-ə qədər azaldı. Investisiya aktivliyinin cari göstəriciləri aşağı olaraq qalırdı. Maşınqayırmada sifarişlərin portfeli əvvəlki illə müqayisədə il ərzində orta hesabla 19% az olmuşdur. Artıq 1999-cu ildə böhranı aradan qaldırmaq mümkün oldu. Sənaye istehsalı 0,4% artdı, hazır məhsulların ehtiyatı 6,7%, müəssisələrin müflisləşmələrinin sayı 19% azaldı. ÜDM-un artımı 1996-cı ildən sonra ilk dəfə olaraq daxili bazarın şərtləri ilə təmin olunmuşdur. Istehlak tələbatı 1,2%, şəxsi mənzil tikintisi 1,4% artmışdır. 2000-ci il həyata keçə bilməyən yüksəliş ili oldu. Birinci rübdə bütün əsas iqtisadi göstəricilər çox yüksək oldu. ÜDM artımı əvvəlki rübdə 2,4%, sənaye istehsalında 4,5% təşkil etdi. Konyunkturanı saxlayan amil ixracat artımının yüksək sürəti idi (illik səviyyədə 12,8%). Zəiflik əlamətləri 2000-ci ilin son rübündə üzə çıxdı. Bu dövrdə əhalinin istehlak xərclərinin həcmi (ümumi tələbatın ən böyük komponenti – ÜDM-un 55%-i) dörd rübdə ilk dəfə olaraq 0,6% azaldı. Tendensiya qırıldı. Istehlak tələbinin artımı ləngidi (il ərzində cəmi 0,5% təşkil etdi), mənzil tikintisi tamamilə azaldı (illik artım yalnız 1,2%). Iqtisadiyyatın infrastrukturuna dövlət investisiyaları 5,3% azaldı. ÜDM-un mənfi dinamikası qismən ümumi tələbatın mənfi tendensiyası ilə izah olunur. Bu isə əsasən istehlak xərclərindən ibarətdir. Istehlak xərcləri çox ləng şəkildə bərpa olunur, çünki gəlirlər, demək olar ki, artmır, əmək bazarı isə balanslaşdırılmamışdır. Xarakterik haldır ki, Yaponiyada əmək haqqının artım sürəti digər ölkələrin göstəricilərindən geri qalırdı. Belə ki, 1990-1998-ci illərdə Yaponiyada real əmək haqqının indeksi 9,4% artdığı halda, ABŞ-də 24,6%, Fransada 24,4%, Kanadada 20,7% artdı. 1999-cu ildə real əmək haqqı 0,9% azaldı, işsizliyin səviyyəsi isə 4,7%-ə çatdı. Bu, 1953-cü ildən sonra ən yüksək göstərici idi. Işsizlərin sayı 1999-cu ildə 3,2 milyon nəfərə çatdı. Onların, demək olar ki, yarısı yaşı 34-dək olan cavanlar idi. 2000-ci ildə işsizliyin səviyyəsi əmək qabiliyyətli əhalinin sayının 4,8%-nə çatdı, 2001 və 2002-ci illərdə isə göstərici artaraq, uyğun olaraq 5 və 5,4% təşkil etdi (cədvəl 7.2).
2000-ci ildə ticarətdə və xidmətlər sferasında yeni iş yerlərinin yaradılması nəticəsində sənayedə və tikintidə məşğulluğun azalması kompensasiya olundu. Əmək bazarının qeyri-tənzimlənməsi başlandı. Müvəqqəti muzdlu peşələrə qoyulan məhdudiyyətlər aradan götürüləndən sonra müvəqqəti müqavilələr üzrə işləyənlərin sayı artdı. Yapon şirkətləri son dövrlərə qədər işə qəbul üçün aşağı yaş limiti (40 yaş) müəyyənləşdirirdilər, lakin 2000-ci ilin sonunda ABŞ-nin nümunəsi üzrə yaş limiti qadağan edildi. Yaponiyanın cari iqtisadi vəziyyətinin özünəməxsus xüsusiyyəti qiymətlərin azalan səviyyəsidir. 1990-cı illərdə ölkənin deflyasiya ilə qarşılaşması ilk dəfə 1995-ci ildə baş vermişdir. Bu dövrdə pərakəndə qiymətlərin artımı 0,1% təşkil etmişdir. Illik səviyyədə topdan qiymətlərin azalması 1984-cü ildən başlayaraq, demək olar ki, aramsız şəkildə baş verir. 1994-cü ildə deflyasiyanın səviyyəsi 1,9%, 1995-ci ildə 10% təşkil etmişdir. Daha sonra 1996-1998-ci illər ərzində Yaponiyada pərakəndə və topdan qiymətlərin (indekslərin növləri ilə fərqlənməyənlər) müsbət artımı müşahidə olunurdu. Bu artım həmin illərə uyğun olaraq 0,1; 1,8 və 0,6% idi. Lakin 1999 və 2000-ci illərdə deflyasiya spiralı yenidən işə düşdü və pərakəndə qiymətlər 1999-cu ildə 0,3%, 2000-ci ildə 0,7% aşağı düşdü. Zəifləyən istehsalın fonunda deflyasiya prosesi yapon iqtisadiyyatı üçün neqativdir. Ev təsərrüfatları və şirkətləri müəyyən məbləğli iri xərclər barədə qərarları sonraya saxlayır və qiymətlərin növbəti ucuzlaşmasını gözləyirlər. Nəticədə əmanətlər artır, istehsal xərcləri və investisiyalar azalır. Ailə büdcələrində əmanətlərin payı 1987 və 1997-ci illər arasında 23,4%-dən 28,8%-ə qədər yüksəlmişdir. 1990-cı ildən başlayaraq, malların qiymətlərin azalması korporasiya səhmlərinin kurslarının və torpaq qiymətlərinin azalması ilə müşayiət olunurdu. Yapon iqtisadiyyatının böhranı ondan başladı ki, 1989-cu ildə ticarətin son günündə 38915 maddə səviyyəsinə çatmış Nikkei indeksi 1990-cı ilin elə birinci günündə aşağı düşdü, 2001-ci ilin avqustunda ən aşağı rekord göstəriciyə (1984-ci il dekabrın 11-dən sonrakı dövr üçün) gəlib çatdı. Hərracın sonunda isə indeks 11250 maddə təşkil edirdi
Torpaq
Torpaq sahələrinin qiymətləri daha ləng düşür, çünki səhmlərlə müqayisədə daşınmaz əmlak daha az likviddir. 1999-cu ilin əvvəlində şəhərlərdə torpaq sahələrinin qiymət səviyyəsi 1990-cı ilin səviyyəsindən 18,4% aşağı idi. Səhmlərlə və topaq sahələri ilə bağlı möhtəkirçi əməliyyatlarda kommersiya bankları daha aktiv idi. Bu kommersiya bankları həmin məqsədlər üçün aşağı faizli kreditlər verirdilər. Böhrandan sonra isə həmin kreditlər «pis kreditlərə» çevrilirdi. Başqa sözlə, səhmlərin kursları və torpaq qiymətləri düşdüyü zaman və onların birja dəyəri 255 trilyon ienə qədər azaldığı zaman ölkə kommersiya banklarının, trast bankların və uzunmüddətli kredit banklarının ümumi aktivlərinin təqribən 38%-dən, yaxud bütün borc kapitalının 19%-dən məhrum oldu. Müasir mərhələdə yapon iqtisadiyyatının vəziyyətinin xüsusi göstəricisi şirkətlərin müflisləşmə sayıdır. Şirkətlərin müflisləşmə sayı (10 milyon ien və daha çox borcu olan şirkətlər nəzərdə tutulur) 1997-ci illə müqayisədə 1998-ci ildə 17,1% artdı. Bu, bütün müharibədən sonrakı dövrdə ölçü etibarilə ikinci göstəricidir. Həmin şirkətlərdən qalan borcların ümumi məbləği 1,438 trilyon iendir. Müflisləşmələrin 70%-i uzun sürən enmədə satışın aşağı səviyyəsi və ümidsiz borclar üzündən baş verirdi. Kəskinləşən iqtisadi böhran şəraitində 2001-ci ilin noyabrında müflisləşmələrin sayı 2000-ci ilin noyabr ayı ilə müqayisədə 10% çox idi. 2001-ci ilin noyabrında 1851 şirkət müflisləşdi. Bu, Ikinci dünya müharibəsinin qurtarmasından sonra ən pis aylıq göstəricidir. Məhz resessiya ilə bağlı müflisləşmələrin sayı 1419 və ya ümumi sayın 76,7%-i idi.
Yaponiyanın xarici iqtisadi əlaqələri
Yaponiyanın xarici iqtisadi əlaqələrinin coğrafi təmərküzü əsasən ABŞ, Qərbi Avropa ölkələri və ACEAN dövlətləridir. Yapon ixracının 38%-i, idxalının 25%-i Cənub –Şərqi Asiya ölkələrinin payına düşür. Yapon iqtisadiyyatının azsaylı dayaqlarından biri emaledici sənayenin ixrac yönümüdür. Son onillikdə ÜDM-in real artımının orta hesabla üçdə biri ixracatla təmin olunur. Yaponiya 1981-ci ildən başlayaraq xarici ticarət üzrə və qeyri ticarət cari ödənişlər üzrə daima aktiv saldoya malik idi. Bu aktiv saldo ÜDM-in 3-4%-nə bərabər idi. Xarici ticarətdə 1980/81 və 1998/99 maliyyə illərində Yaponiyanın ÜDM-da ixracatın xüsusi çəkisi dəyişməz qalaraq 10,2 və 10,3% təşkil etmiş, idxalın payı isə 10,8%-dən 7,6%-ə qədər azalmışdır. İxracat payının stabilliyi xarici bazarlarda rəqabətin kəskinləşməsi və yapon hökumətinin əsasən daxili bazara istiqamətlənmiş inkişaf kursu ilə əlaqədar idi. Idxal payının azaldılması resursların qənaət proqramının və xammal, enerji daşıyıcıları qiymətlərinin düşməsinin nəticəsi idi.
Ticarət
1998-ci ildə ticarət balansı rekord səviyyədə – 133,3 milyard dollara yaxın idi. Ödəniş balansının cari maddələr üzrə müsbət saldosu 27,4% artmış və təqribən 132,2 milyard dollara çatmışdır. Yapon ixracatının ticarət strukturunda maşınqayırma məhsullarının payı 1998-ci ildə 74%-ə çatmış, idxalatda isə xammalın və enerji daşıyıcılarının payı 23% olmuşdur. Hərçənd, 1975-ci ildə bu göstərici 65% idi. Buna səbəb olan amillər neft və xammal qiymətlərinin düşməsi və artımda resursların qənaət modelinin reallaşdırılması, həmçinin yapon kapitalının xaricə axını və Yaponiyanın xarici müəssisələrinin məhsullarının ölkəyə gətirilməsi idi. 1999 və 2000-ci illərdə malların ixracı onların idxalını uyğun olaraq 12279,5 və 10716 milyard ien üstələdi. Xarici ticarət ekspansiyasının əks tərəfi dollara nəzərən ien kursunun yüksəlməsi oldu (1980-ci illərdə 35%).1990-cı illərdə artım daha sürətli idi. Təkcə 1999-cu ildə ien 40%-dən çox bahalaşdı. Həm də bahalaşma öz yolunun yarısını iyulun ikinci yarısından başlayaraq iki aya keçdi. Yaponiyada valyuta vəziyyətinin möhkəmlənməsi beynəlxalq hesablaşmalarda ienin iştirakının genişlənməsi ilə müşayiət olunurdu. Ien yapon ixracatı üzrə əməliyyatların həcminin 34%-də, idxalat üzrə isə 12%-də istifadə olunurdu. Lakin yapon hakimiyyəti hələ ki, ienin beynəlxalq valyuta qismində rolunun yüksəlməsini gücləndirməyə cəhd göstərmir və ölkə iqtisadiyyatı üçün neqativ nəticələrdən ehtiyat edir. Təsadüfi deyil ki, beynəlxalq ehtiyatların tərkibində 66% ABŞ dollarına, yalnız 8% yapon ieninə düşür. Beləliklə, 1990-cı illərdə Yaponiya iqtisadiyyatının inkişafı, demək olar ki, bütün sferalarda böhran hallarının qarşısının alınmasının xroniki zərurəti ilə xarakterizə olunur.
İstinadlar
- IMF, World EconomiSeptember 2004.
- OECD, Economic Outlook, İyun 2004
Xarici keçidlər
- (yap.) (ing.) Yaponiya Maşınqayırma Assosiasiyası [1]
- (yap.) (ing.) Yaponiya Gəmiqayırma Assosiasiyası [2]
- Economic survey of Japan 2008: Reforming the labour market to cope OECD with increasing dualism and population ageing
- Why Are Japanese Wages So Sluggish? IMF Working paper
- Long-Term Effects of a Recession at Labor Market Entry in Japan and the United States 2010-06-23 at the Wayback Machine
- LABOR TURNOVER IN THE USA AND JAPAN: A TALE OF TWO COUNTRIES[ölü keçid]
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Umumi iqisadi gostericiler2004 UDMsi 2003e gore 4 4 artmisdir 2005de ise 2 3 artm gostermekdedir Yaponiya ABS ve Almaniyadan sonra Dunyanin ucuncu boyuk ixracatcisi movqesindedir Cemi dunya ixracati icerisinde 11 4lik nisbetle birinci sirani alan ABSi 9 2lik nisbetle Almaniya ve 5 7lik nisbetle Yaponiya izlemekdedir Cemi dunya idxalati icerisinde ise 4 7lik nisbetiyle ABSdan sonra Yaponiya ikinci sirani al goturmekdedir UDM siralamasinda ise birinci sirani ABS ikinci sirani Yaponiya goturmekdedir Yaponiyanin ixracatinda ABS idxalatinda ise en boyuk pay sahibi olke Cin Xalq Respublikasidir Idxalatda Cini ABS izlemekdedir Yaponiyaya baxdigimizda maliyye tesviqlerin tesirinin ancaq issizlikdeki qismi enisi ve odenis seviyyelerindeki azalmani qorudugu deyile biler 2011 ci ilde boyumenin yuzde 2 etrafinda olmasi gozlenilmekdedir 2011 ili boyunca issizlik nisbetleri yuzde 5 5 seviyyelerinde davam edecek ve defilyasiyada da varligini qoruyacaq Bank of Japan deflasyon ile doyusde daha guclu tedbirler gormelidir Faiz nisbetlerini asagi seviyyelerinde tutmali ve inflyasiyada bezi inkisaflar gorulene qeder konkret bezi tedbirler gorulmelidir Yaponiyanin yuksek cemiyyet borc nisbetleri ve budce aciqlari dusunulduyunde maliyye tesviqlerin olmasi da cox mumkun gorunmemekdedir Bu sebeble hokumet cemiyyet xerclemelerindeki artimi ancaq diger xercleme proqramlarindan bir kisinti ile elde ede bilecek Etibarli ve orta donemli bir maliyye konsulatsiya proqraminin yaradilmasi ve tetbiq olunmaga baslanmasi ehemiyyet ifade etmekdedir Bu cur bir proqram ile temel vergi islahatlari ile birlikde diger strukturca islahatlar edilmelidir xususile yaslanan ehali muhitindeki heyat standartlarinin inkisaf etdirilmesi ucun bu bir zeruretdir Diger Asiya olkelerinden qaynaqlanan idxalat telebi ile birlikde artan Yapon ixracati Yaponiya ucun bir sans olmusdur Sentyabr 2008 sonrasinda Yenin deyer qazanmasinda qismi bir ters veziyyetin reallasmasi da bu ixracata komekci olmus ve xususile avtomobil ve melumat texnologiya esasli mehsullara olan teleb artmisdir 2009un ilk yarisindaki boyuk sicramadan sonra iflas ededlerinde de bir tarazliq meydana gelmeye baslamis ve tarixi seviyyelerine gore asagi olmaqla birlikde yene de istehlakci etibarinda bir artim ve mali sertlerde bir yaxsilasma yasanmisdir 2009 cu ildeki teskilati qazanclarin azalmasi firmalarin sermaye planlarini menfi tesir etmisdir Asagi reytingli borclananlar ucun risk mukafatlarinin yuksek olmasi ve bank kreditlerindeki asagi seviyyeler boyume ve rifah artiminda da menfi tesirler meydana getirmisdir Teskilati seqmentdeki menfi inkisaflar ehalinin emek gucu bazarlari vasiteciliyi ile tesir etmisdir Ehalinin gelirleri 2008 ci ilde odenislerin dusmeye baslamasi ve issizliyin artimi ile birlikde azalmisdir 2009 yazi etibarile issizlik nisbetleri yuzde 5 7 kimi rekord seviyyelere cixmisdir Is gucu bazarinin zeifliyine baxmayaraq xususi istehlakda bir sicrama gorulmekdedir 2009 ili ikinci rubu sonrasi yasanan bu inkisafda daha cox ehaliye edilen odenis odemeleri ve hokumet sermayelerinin cut xanali reqemlere catmasi sayila biler Maliyye durusun hec olmasa 2011 ci ile qeder genisleyici bir mustevide olmasi ancaq bu maliyye genislemenin budce acigini daha da artirmasi gozlenilmekdedir 2011 ili etibarile UDMin yuzde 10undan daha cox olacaq Bu veziyyet OECD olkeleri arasindaki onsuz da yuksek olan cemiyyet borclarini UDMin yuzde 204u kimi daha da yuksek bir seviyyeye cekecekdir Eyni zamanda UDMlerinin yuzde 113u seviyyelerinde olan deqiq borc da OECD olkeleri arasinda en yuksek olanidir Bank of Japanin davamli suretde likvidliyi temin etmesi neticesinde iqtisadi boyumenin 2011 ci ilde yuzde 2 olaraq reallasmasi gozlenilmekdedir Buna baxmayaraq hem ic hem de xarici riskler daha cox menfi istiqametli olaraq gorunmekdedir Dunya ticaretinin duzelmesi ve siyasetlerin tetbiq olunmasi noqtesindeki riskler tamamile ortadan qalxmamisdir Mali bazarlarda tetbiqe qoyulan tecili tedbirlerin erken temizliyi ic telebde menfiliklere sebeb ola bilecek Yapon iqtisadiyyati qlobal inkisaflara qarsi cox hessasdir Meselen qlobal sertlerdeki bir yaxsilasma ile birlikde Yaponiyadaki boyume eyni yaxsilasmanin basqa olkelere olan tesirinden cox daha cox qatqi temin ede bilmekdedir Yaponiya iqtisadiyyati1990 ci illere qeder Yaponiyanin iqtisadi sistemi ucun ufurulen sabun kopuyunun veziyyeti xarakterikdir XX esrin son onilliyinin evvelinde partlamis bu sabun kopuyu hakimiyyeti mecbur etdi ki oz siyasetlerini artim tendensiyasindan donderib enisin qarsisini almaga teref yeniden istiqametlendirsinler Yaponiya 1970 1980 ci illerde dunya birliyinde senaye mallarinin ticareti ve istehsali uzre ABS dan sonra ikinci yeri inamla tuturdu Olke bezi sahelerde dunya iqtisadiyyatinin qloballasma prosesleri ile ve teserrufat elaqelerinin beynelmilellesdirilmesi ile elaqedar olan teleblere cavab vererek dunya liderliyini qazanmaga ve saxlamaga nail oldu Lakin merkezlesmis dovlet hakimiyyetinin sintezine ve diger olkelerin tecrubesini mehsuldar sekilde menimsemek qabiliyyetine esaslanan iqtisadiyyat modeli 1990 ci illerde olkenin gelecek inkisafini lengitmeye basladi Yaponiya oz iqtisadi inkisafina gore reqiblerinden ilk novbede ABS dan geri qalmaga basladi Eger 1990 ci ilde Yaponiyada UDM ABS deki UDM un 38 ne beraber idise 1999 cu ilde bu gosterici 32 5 e qeder dusdu Yaponiyada adambasina dusen UDM 1999 cu ilde ABS nin analoji gostericisinin 70 ne beraber idi 1990 ci ilde ise bu gosterici 77 idi Depressiya olkenin demek olar ki butun makroiqtisadi gostericilerini ehate etdi Xususi halda iqtisadi artim suretinin nezerecarpacaq derecede azalmasi qeyd olunurdu 1980 1999 cu illerde bu gosterici orta hesabla 4 1 idise 1990 1999 cu illerde 1 4 olmusdur Lakin 1998 ci ilde butun muharibeden sonraki dovrde ilk defe olaraq UDM in en boyuk azalmasi 2 5 bas verdi Bu azalma 2002 ci ilde de artiq 0 6 qiymeti ile tekrar olundu 1998 ci ilin veziyyeti esasen Asiyanin maliyye bohraninin tesiri ile izah olunurdu Bundan basqa hemin ilde sexsi istehsala kapital yatirimlari 11 7 e qeder azaldi Investisiya aktivliyinin cari gostericileri asagi olaraq qalirdi Masinqayirmada sifarislerin portfeli evvelki ille muqayisede il erzinde orta hesabla 19 az olmusdur Artiq 1999 cu ilde bohrani aradan qaldirmaq mumkun oldu Senaye istehsali 0 4 artdi hazir mehsullarin ehtiyati 6 7 muessiselerin muflislesmelerinin sayi 19 azaldi UDM un artimi 1996 ci ilden sonra ilk defe olaraq daxili bazarin sertleri ile temin olunmusdur Istehlak telebati 1 2 sexsi menzil tikintisi 1 4 artmisdir 2000 ci il heyata kece bilmeyen yukselis ili oldu Birinci rubde butun esas iqtisadi gostericiler cox yuksek oldu UDM artimi evvelki rubde 2 4 senaye istehsalinda 4 5 teskil etdi Konyunkturani saxlayan amil ixracat artiminin yuksek sureti idi illik seviyyede 12 8 Zeiflik elametleri 2000 ci ilin son rubunde uze cixdi Bu dovrde ehalinin istehlak xerclerinin hecmi umumi telebatin en boyuk komponenti UDM un 55 i dord rubde ilk defe olaraq 0 6 azaldi Tendensiya qirildi Istehlak telebinin artimi lengidi il erzinde cemi 0 5 teskil etdi menzil tikintisi tamamile azaldi illik artim yalniz 1 2 Iqtisadiyyatin infrastrukturuna dovlet investisiyalari 5 3 azaldi UDM un menfi dinamikasi qismen umumi telebatin menfi tendensiyasi ile izah olunur Bu ise esasen istehlak xerclerinden ibaretdir Istehlak xercleri cox leng sekilde berpa olunur cunki gelirler demek olar ki artmir emek bazari ise balanslasdirilmamisdir Xarakterik haldir ki Yaponiyada emek haqqinin artim sureti diger olkelerin gostericilerinden geri qalirdi Bele ki 1990 1998 ci illerde Yaponiyada real emek haqqinin indeksi 9 4 artdigi halda ABS de 24 6 Fransada 24 4 Kanadada 20 7 artdi 1999 cu ilde real emek haqqi 0 9 azaldi issizliyin seviyyesi ise 4 7 e catdi Bu 1953 cu ilden sonra en yuksek gosterici idi Issizlerin sayi 1999 cu ilde 3 2 milyon nefere catdi Onlarin demek olar ki yarisi yasi 34 dek olan cavanlar idi 2000 ci ilde issizliyin seviyyesi emek qabiliyyetli ehalinin sayinin 4 8 ne catdi 2001 ve 2002 ci illerde ise gosterici artaraq uygun olaraq 5 ve 5 4 teskil etdi cedvel 7 2 2000 ci ilde ticaretde ve xidmetler sferasinda yeni is yerlerinin yaradilmasi neticesinde senayede ve tikintide mesgullugun azalmasi kompensasiya olundu Emek bazarinin qeyri tenzimlenmesi baslandi Muveqqeti muzdlu peselere qoyulan mehdudiyyetler aradan goturulenden sonra muveqqeti muqavileler uzre isleyenlerin sayi artdi Yapon sirketleri son dovrlere qeder ise qebul ucun asagi yas limiti 40 yas mueyyenlesdirirdiler lakin 2000 ci ilin sonunda ABS nin numunesi uzre yas limiti qadagan edildi Yaponiyanin cari iqtisadi veziyyetinin ozunemexsus xususiyyeti qiymetlerin azalan seviyyesidir 1990 ci illerde olkenin deflyasiya ile qarsilasmasi ilk defe 1995 ci ilde bas vermisdir Bu dovrde perakende qiymetlerin artimi 0 1 teskil etmisdir Illik seviyyede topdan qiymetlerin azalmasi 1984 cu ilden baslayaraq demek olar ki aramsiz sekilde bas verir 1994 cu ilde deflyasiyanin seviyyesi 1 9 1995 ci ilde 10 teskil etmisdir Daha sonra 1996 1998 ci iller erzinde Yaponiyada perakende ve topdan qiymetlerin indekslerin novleri ile ferqlenmeyenler musbet artimi musahide olunurdu Bu artim hemin illere uygun olaraq 0 1 1 8 ve 0 6 idi Lakin 1999 ve 2000 ci illerde deflyasiya spirali yeniden ise dusdu ve perakende qiymetler 1999 cu ilde 0 3 2000 ci ilde 0 7 asagi dusdu Zeifleyen istehsalin fonunda deflyasiya prosesi yapon iqtisadiyyati ucun neqativdir Ev teserrufatlari ve sirketleri mueyyen meblegli iri xercler barede qerarlari sonraya saxlayir ve qiymetlerin novbeti ucuzlasmasini gozleyirler Neticede emanetler artir istehsal xercleri ve investisiyalar azalir Aile budcelerinde emanetlerin payi 1987 ve 1997 ci iller arasinda 23 4 den 28 8 e qeder yukselmisdir 1990 ci ilden baslayaraq mallarin qiymetlerin azalmasi korporasiya sehmlerinin kurslarinin ve torpaq qiy metlerinin azalmasi ile musayiet olunurdu Yapon iqtisadiyyatinin bohrani ondan basladi ki 1989 cu ilde ticaretin son gununde 38915 madde seviyyesine catmis Nikkei indeksi 1990 ci ilin ele birinci gununde asagi dusdu 2001 ci ilin avqustunda en asagi rekord gostericiye 1984 ci il dekabrin 11 den sonraki dovr ucun gelib catdi Herracin sonunda ise indeks 11250 madde teskil edirdiTorpaqTorpaq sahelerinin qiymetleri daha leng dusur cunki sehmlerle muqayisede dasinmaz emlak daha az likviddir 1999 cu ilin evvelinde seherlerde torpaq sahelerinin qiymet seviyyesi 1990 ci ilin seviyyesinden 18 4 asagi idi Sehmlerle ve topaq saheleri ile bagli mohtekirci emeliyyatlarda kommersiya banklari daha aktiv idi Bu kommersiya banklari hemin meqsedler ucun asagi faizli kreditler verirdiler Bohrandan sonra ise hemin kreditler pis kreditlere cevrilirdi Basqa sozle sehmlerin kurslari ve torpaq qiymetleri dusduyu zaman ve onlarin birja deyeri 255 trilyon iene qeder azaldigi zaman olke kommersiya banklarinin trast banklarin ve uzunmuddetli kredit banklarinin umumi aktivlerinin teqriben 38 den ya xud butun borc kapitalinin 19 den mehrum oldu Muasir merhelede yapon iqtisadiyyatinin veziyyetinin xususi gostericisi sirketlerin muflislesme sayidir Sirketlerin muflislesme sayi 10 milyon ien ve daha cox borcu olan sirketler nezerde tutulur 1997 ci ille muqayisede 1998 ci ilde 17 1 artdi Bu butun muharibeden sonraki dovrde olcu etibarile ikinci gostericidir Hemin sirketlerden qalan borclarin umumi meblegi 1 438 trilyon iendir Muflislesmelerin 70 i uzun suren enmede satisin asagi seviyyesi ve umidsiz borclar uzunden bas verirdi Keskinlesen iqtisadi bohran seraitinde 2001 ci ilin noyabrinda muflislesmelerin sayi 2000 ci ilin noyabr ayi ile muqa yisede 10 cox idi 2001 ci ilin noyabrinda 1851 sirket muflislesdi Bu Ikinci dunya muharibesinin qur tarmasindan sonra en pis ayliq gostericidir Mehz resessiya ile bagli muflislesmelerin sayi 1419 ve ya umumi sayin 76 7 i idi Yaponiyanin xarici iqtisadi elaqeleriYaponiyanin xarici iqtisadi elaqelerinin cografi temerkuzu esasen ABS Qerbi Avropa olkeleri ve ACEAN dovletleridir Yapon ixracinin 38 i idxalinin 25 i Cenub Serqi Asiya olkelerinin payina dusur Yapon iqtisadiyyatinin azsayli dayaqlarindan biri emaledici senayenin ixrac yonumudur Son onillikde UDM in real artiminin orta hesabla ucde biri ixracatla temin olunur Yaponiya 1981 ci ilden baslayaraq xarici ticaret uzre ve qeyri ticaret cari odenisler uzre daima aktiv saldoya malik idi Bu aktiv saldo UDM in 3 4 ne beraber idi Xarici ticaretde 1980 81 ve 1998 99 maliyye illerinde Yaponiyanin UDM da ixracatin xususi cekisi deyismez qalaraq 10 2 ve 10 3 teskil etmis idxalin payi ise 10 8 den 7 6 e qeder azalmisdir Ixracat payinin stabilliyi xarici bazarlarda reqabetin keskinlesmesi ve yapon hokumetinin esa sen daxili bazara istiqametlenmis inkisaf kursu ile elaqedar idi Idxal payinin azaldilmasi resurslarin qenaet proqraminin ve xammal enerji dasiyicilari qiymetlerinin dusmesinin neticesi idi Ticaret1998 ci ilde ticaret balansi rekord seviyyede 133 3 milyard dollara yaxin idi Odenis balansinin cari maddeler uzre musbet saldosu 27 4 artmis ve teqriben 132 2 milyard dollara catmisdir Yapon ixracatinin ticaret strukturunda masinqayirma mehsullarinin payi 1998 ci ilde 74 e catmis idxalatda ise xammalin ve enerji dasiyicilarinin payi 23 olmusdur Hercend 1975 ci ilde bu gosterici 65 idi Buna sebeb olan amiller neft ve xammal qiymetlerinin dusmesi ve artimda resurslarin qenaet modelinin reallasdirilmasi hemcinin yapon kapitalinin xarice axini ve Yaponiyanin xarici muessiselerinin mehsullarinin olkeye getirilmesi idi 1999 ve 2000 ci illerde mallarin ixraci onlarin idxalini uygun olaraq 12279 5 ve 10716 milyard ien usteledi Xarici ticaret ekspansiyasinin eks terefi dollara nezeren ien kursunun yukselmesi oldu 1980 ci illerde 35 1990 ci illerde artim daha suretli idi Tekce 1999 cu ilde ien 40 den cox bahalasdi Hem de bahalasma oz yolunun yarisini iyulun ikinci yarisindan baslayaraq iki aya kecdi Yaponiyada valyuta veziyyetinin mohkemlenmesi beynelxalq hesablasmalarda ienin istirakinin genislenmesi ile musayiet olunurdu Ien yapon ixracati uzre emeliyyatlarin hecminin 34 de idxalat uzre ise 12 de istifade olunurdu Lakin yapon hakimiyyeti hele ki ienin beynelxalq valyuta qisminde rolunun yukselmesini guclen dirmeye cehd gostermir ve olke iqtisadiyyati ucun neqativ neticelerden ehtiyat edir Tesadufi deyil ki beynelxalq ehtiyatlarin terkibinde 66 ABS dollarina yalniz 8 yapon ienine dusur Belelikle 1990 ci illerde Yaponiya iqtisadiyyatinin inkisafi demek olar ki butun sferalarda bohran hallarinin qarsisinin alinmasinin xroniki zerureti ile xarakterize olunur IstinadlarIMF World EconomiSeptember 2004 OECD Economic Outlook Iyun 2004Xarici kecidlerVikianbarda Yaponiya iqtisadiyyati ile elaqeli mediafayllar var yap ing Yaponiya Masinqayirma Assosiasiyasi 1 yap ing Yaponiya Gemiqayirma Assosiasiyasi 2 Economic survey of Japan 2008 Reforming the labour market to cope OECD with increasing dualism and population ageing Why Are Japanese Wages So Sluggish IMF Working paper Long Term Effects of a Recession at Labor Market Entry in Japan and the United States 2010 06 23 at the Wayback Machine LABOR TURNOVER IN THE USA AND JAPAN A TALE OF TWO COUNTRIES olu kecid Hemcinin bax