Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Yakut üsyanı — Rusiya Vətəndaş müharibəsinin son epizodu sayılır. Hərbi əməliyyatlar 1921-ci ilin sentyabr ayından 1923-cü ilin iyun ayına qədər davam edib və hadisələr Uzaq Şərq vilayətinin Ayano-Mayski rayonunda baş verib.
| Yakut üsyanı | |||
|---|---|---|---|
| Rusiya vətəndaş müharibəsi | |||
| Tarix | sentyabr 1921 — 19 iyun 1923 | ||
| Yeri | Uzaq Şərq, , Oxot dənizi | ||
| Nəticəsi | SSRİ-nin qələbəsi (Rusiya vətəndaş müharibəsi bitir, Ağ qvardiyaçıların qalıqları ölkə xaricinə çıxırlar.) | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
Tarixi
Üsyanın başladığı ərazilər o dövrdə Yakutiyanın ərazisi olsa da hazırda Xabarovsk vilayətinin şimalını əhatə edib. 1922-ci ilin mart ayında üsyançılar Çurapçedə müvəqqəti yakut xalr idarəetməsi təsis etdilər. 23 mart tarixində Yaxut Xalq Ordusu Korobeynikovun rəhbərliyi ilə böyük şəhər olan Yakutsku ələ keçirdilər. Qırmız ordu qarnizonunun əsgərlərinin yarısını öldürüb yarısını isə əsir götürməklə yanaşı 6 pulemyotu da ələ keçirdilər.
Aprel ayında üsyançılar Vladivostokda yerləşən Müvəqqəti Priamur hökumətindən (Sovet tarixşünaslığında "Qara bufer" adını alıb) kömək istəmək üçün əlaqə qurdular. 27 aprel tarixində Sovet İttifaqı Yakut MSSR yaradıldığını elan edib, üsyanın yatırılması üçün ekspedisiya göndərdidi. 1922-ci ilin yayında ağlar Yakutskdan çıxarıldılar və Oxotsk, Ayan kimi liman şəhərlərini ələ keçirərək Sakit okean sahilinə çəkilib, yenidən Vladivostokdan kömək istədilər.
30 avqustda "Sibir könüllü dəstəsi"nin 750 könüllüsünü döyüş üçün təchiz olunaraq general Anatoli Pepelyaevin rəhbərliyi ilə Vladivostokdan Sakit okean donanması ilə üsyançıların köməyinə gəldi. 3 gün sonra Pepelyayevin dəstəsi Ayano-Mayski rayonunda yan aldı və onlar Yakutsk üzərinə hərəkətə başladılar. Oktyabrın sonunca Pepelyayev artıq Nelkan şəhərini də ələ keçirdikdən sonra ona Qırmızı Ordunun Vladivostokdan ağ qvardiyaçıları qovduqları xəbərini məruzə etdilər.
31 dekabr tarixində Sovet İttifaqı yarananda Pepelyayevin nəzarətində olan Ayan, Oxotsk və Nelkan şəhərləri Rusiyada olan yeganə ərazi idi ki oranı ağlar idarə edirdilər. Fevral ayında Pepelyayevə qarşı İvan Strodonun başçılığı ilə bolşeviklərin dəstəsi göndərildi. 12 fevral tarixində onlar Pepelyayevin dəstəsini Sasıl-Sası ətrafında məğlub etdilər. Mart ayında isə ağlar Amqadan tamamilə çıxarıldılar.
24 aprel 1923-cü ildə "Stavropol" və "İndigirka" gəmiləri Vladivostokdan Stepan Vostretsovun bolşevik dəstəsi ilə birlikdə Ayana gəldilər. 6 aprel tarixində Ayana çatan Vostretsov öyrənir ki, Pepelyayev bütün dəstələrini Nelkana köçürüb. Ağ ordunun qalıqları əvvəlcə Oxotsk ətrafında sonra isə 18 iyun tarixində Ayanda məğlub oldular. Pepelyayev qan tökülməsinin qarşısını almaq üçün bir atəş açmadan belə təslim olmağı əmr edir. Generalın özü, 103 ağ zabit və 230 əsgər tutularaq Vladivostoka göndərildilər. General-mayor Vişnevskinin özü və tabeliyində olan bir neçə könüllü isə yapon balıqçılar tərəfindən xilas oldular.
Üsyançıların digər qismi isə Yakut tayqasına səpələnərək gələcəkdə mübarizəni dayandırana qədər müxtəlif antisovet üsyanlarında (Tunqus üsyanı, Konfederalistlərin üsyanı) iştirak edirlər.
Həmçinin bax
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Yakut usyani Rusiya Vetendas muharibesinin son epizodu sayilir Herbi emeliyyatlar 1921 ci ilin sentyabr ayindan 1923 cu ilin iyun ayina qeder davam edib ve hadiseler Uzaq Serq vilayetinin Ayano Mayski rayonunda bas verib Yakut usyaniRusiya vetendas muharibesiTarix sentyabr 1921 19 iyun 1923Yeri Uzaq Serq Oxot deniziNeticesi SSRI nin qelebesi Rusiya vetendas muharibesi bitir Ag qvardiyacilarin qaliqlari olke xaricine cixirlar Munaqise terefleriRSFSR 30 dekabr 1922 ci ile qeder SSRI 30 dekabr 1922 ci ilden sonra bilinmirTarixiUsyanin basladigi eraziler o dovrde Yakutiyanin erazisi olsa da hazirda Xabarovsk vilayetinin simalini ehate edib 1922 ci ilin mart ayinda usyancilar Curapcede muveqqeti yakut xalr idareetmesi tesis etdiler 23 mart tarixinde Yaxut Xalq Ordusu Korobeynikovun rehberliyi ile boyuk seher olan Yakutsku ele kecirdiler Qirmiz ordu qarnizonunun esgerlerinin yarisini oldurub yarisini ise esir goturmekle yanasi 6 pulemyotu da ele kecirdiler Ag ordu komandanlarindan olan Anatoli Pepelyayev Aprel ayinda usyancilar Vladivostokda yerlesen Muveqqeti Priamur hokumetinden Sovet tarixsunasliginda Qara bufer adini alib komek istemek ucun elaqe qurdular 27 aprel tarixinde Sovet Ittifaqi Yakut MSSR yaradildigini elan edib usyanin yatirilmasi ucun ekspedisiya gonderdidi 1922 ci ilin yayinda aglar Yakutskdan cixarildilar ve Oxotsk Ayan kimi liman seherlerini ele kecirerek Sakit okean sahiline cekilib yeniden Vladivostokdan komek istediler 30 avqustda Sibir konullu destesi nin 750 konullusunu doyus ucun techiz olunaraq general Anatoli Pepelyaevin rehberliyi ile Vladivostokdan Sakit okean donanmasi ile usyancilarin komeyine geldi 3 gun sonra Pepelyayevin destesi Ayano Mayski rayonunda yan aldi ve onlar Yakutsk uzerine herekete basladilar Oktyabrin sonunca Pepelyayev artiq Nelkan seherini de ele kecirdikden sonra ona Qirmizi Ordunun Vladivostokdan ag qvardiyacilari qovduqlari xeberini meruze etdiler 31 dekabr tarixinde Sovet Ittifaqi yarananda Pepelyayevin nezaretinde olan Ayan Oxotsk ve Nelkan seherleri Rusiyada olan yegane erazi idi ki orani aglar idare edirdiler Fevral ayinda Pepelyayeve qarsi Ivan Strodonun basciligi ile bolseviklerin destesi gonderildi 12 fevral tarixinde onlar Pepelyayevin destesini Sasil Sasi etrafinda meglub etdiler Mart ayinda ise aglar Amqadan tamamile cixarildilar 24 aprel 1923 cu ilde Stavropol ve Indigirka gemileri Vladivostokdan Stepan Vostretsovun bolsevik destesi ile birlikde Ayana geldiler 6 aprel tarixinde Ayana catan Vostretsov oyrenir ki Pepelyayev butun destelerini Nelkana kocurub Ag ordunun qaliqlari evvelce Oxotsk etrafinda sonra ise 18 iyun tarixinde Ayanda meglub oldular Pepelyayev qan tokulmesinin qarsisini almaq ucun bir ates acmadan bele teslim olmagi emr edir Generalin ozu 103 ag zabit ve 230 esger tutularaq Vladivostoka gonderildiler General mayor Visnevskinin ozu ve tabeliyinde olan bir nece konullu ise yapon baliqcilar terefinden xilas oldular Usyancilarin diger qismi ise Yakut tayqasina sepelenerek gelecekde mubarizeni dayandirana qeder muxtelif antisovet usyanlarinda Tunqus usyani Konfederalistlerin usyani istirak edirler Hemcinin baxIstinadlar