Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xəlil ağa Qədimov — Azərbaycan mülkədarı, Şəmkir üsyanının əsas iştirakçılarından biri. 1937-ci ildə Stalin repressiyasına məruz qalmışdır.
| Xəlil ağa Qədimov | |
|---|---|
| Xəlil ağa Qədim ağa oğlu Qədimov | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Şəmkir, Morul qəzası, Rusiya İmperiyası |
| Vəfat tarixi | (46 yaşında) |
| Vəfat yeri | SSRİ |
| Həyat yoldaşları | Zinyət Hüseynova, Həvva Qədimova |
| Uşaqları | İdris Qədimov, Səlim Qədimov, Mənzər Qədimova, Banu Qədimova |
| Atası | Qədim ağa Bədirbəyli |
| Anası | Güllü xanım |
| Milliyyəti | Azərbaycanlı |
Həyatı
Xəlil ağa Bədirbəyli nəslindən olan Qədim ağa Bədirbəylinin oğludur. Şəmkirdə anadan olmuşdur.
Ailəsi
- Xəlil ağanın atası Qədim ağa ilə Leyla Bədirbəylinin babası Abdı ağa qardaşdırlar.
- Xəlil ağanın həyat yoldaşı Firudin Hüseynovun bibisi Zinyət Hüseynovadır.
- Qardaşı sovetlərə qarşı xalq üsyanın əsas iştirakçılarından . Zeynal ağa dəstə halında dəfələrlə Qarabağa gedərək müxtəlif ərazilərdə ermənilərə qarşı vuruşub, Əskəran və Şuşanın erməni-daşnak quldurlarından azad olunmasında şəxsən iştirak etmişdir.
- Xəlil ağanın 2 oğlu 2 qızı olmuşdur. Böyük oğlu İdris Qədimov tibb-xidməti polkovnik leytenatı ünvanını qazanmışdır.
Xalq üsyanlarında iştirakı
Daşnaklara qarşı
1918-ci il iyun ayının əvvəllərində şiştəpəlilər eşidirlər ki, Stepan Şaumyanın başçılıq etdiyi bolşevik-daşnak qoşunları Şamaxıdan, Ağsudan adlayaraq Göyçaydan üzübəri milləti qılıncdan keçirə-keçirə Yevlaxa doğru irəliləyir. Bu zaman kənddən 62 nəfərdən çox əlisilahlı, o cümlədən Məşədi İsmayılın iki oğlu (təəssüf ki, adları unudulub), Zoruq oğlu Salman, Mələkli Qocası, Mələkli Məhərrəm, Molla Qasım oğlu Vəli, Süleyman oğlu Kərim və Şıxı oğlu Musa, Arıxlı Mustafası Qaraməryəm yaxınlığında döyüşlərə qatılırlar. Qara Əhməd, Xəlilli nəslinin nümayəndəsi Molla Həmidin oğlu Kar İsmayıl, Sarı Əhmədli Namazı, qonşu Morul kəndindən Səməndər ağa, Süleyman ağa, oğlanları Əşrəf bəy və İsfəndiyar bəy, Qədim ağa, oğlanları Zeynal ağa və Xəlil ağa, Dostu oğlu Süleyman, Quruluxlu Əbdüləli və bu sətirlərin müəllifinin əmisi Məhəmməd ağa Əbdül oğlu, adını xatırlaya bilmədiyimiz neçə-neçə şəmkirli Qarabağa erməni daşnaklarına qarşı vuruşmağa getmişlər və orada böyük fədakarlıqlar göstərmişlər.
Şəmkir üsyanı
1920-ci ilin yayında Şəmkirin Müskürlü kəndində də sovet rejimi əleyhinə üsyan baş verdi. Qırmızı ordu hissələrinə müqavimət göstərmək üçün burada da yerli əhalidən silahlı dəstə təşkil olunmuşdu. Digər bölgələrdə olduğu kimi, 11-ci ordu komandanlığı buradakı üsyanın da yatırılmasına böyük qüvvələr göndərdi. Bədirbəyli nəslindən olan mülkədarlar da üsyana qoşulmuşdular. Onlardan Xəlil ağa Qədimov üsyanın əsas iştirakçılarından idi. Şəmkirdə sovet qüvvələrinə qarşı qadınlar və uşaqlar da vuruşurdular.
Sürgün və Böyük Təmizləmə
1924-cü ildə Zeynal ağanın böyük qardaşı Xəlil ağa orda-burda gizlənən ailəni yenidən hədəfə gətirir. Şəmkir qiyamının əsas dəstə başçılarından olan Xəlil ağa günün günorta çağı küçədə, qonşuların yanında dünyaya meydan oxuyan bolşeviklərin başçısı Vladimir İliç Leninin ünvanına ağır sözlər işlədir. Çuğul da bunu yeni quruluşun böyüklərinə çatdırır. Yarım saat çəkməmiş “cinayətkarı” həbs edib Gəncə türməsinə salırlar.
Narahat olan qohum-əqrəba əl-ayağa düşür. Söhbət gedib Qədim ağanın həyat yoldaşı Güllünün Gəncədə yaşayan dayısı oğlu, diviziya komandiri Cəlil Əliyevə çatır. Cəlil Əliyev işə baxan, əslən Gorandan olan Şəmkir rayon prokuroru ilə köhnənin dostu idi. İşdə marağı olanlara istədikləri qədər qızıl pul verilir. Alınan yeni şahid ifadələrindən məlum olur ki, Xəlil ağa küçədə, camaatın içində Lenini yox, öz qohumu Leylini söyübmüş. Prokuror və müstəntiqlər yeni quruluşun nümayəndələrinə çuğulun yanlış xəbər gətirməsinə “təəssüflənib”, onu ayıq-sayıqlığına görə tərifləyib Xəlil ağa Bədirbəylini həbsxanadan buraxırlar.
Lenin və Leyli əhvalatından üç il sonra Xəlil ağanı yenidən repressiya maşınının ağzına itələyirlər... Xəlil ağanın küçədə yeni quruluşun adamları tərəfindən öyrədilmiş qapı bir qonşusu ilə heç nədən sözü çəp gəlir. Qonşu haqq-nahaq üzünə dirənib deyir ki, sən hər yerdə deyirsən kolxoza yazılmayın, yeni quruluşa qarşı əks-təbliğat aparırsan... Bu saat gedib NKVD-yə çatdıracağam. O, evindən çıxanda, küçədə yeni quruluşun adamları tərəfindən öyrədilmiş qapı-qonşusu ilə heç nədən sözləri çəpləşir. Qonşu haqq-nahaq dirəşir ki, sənin Gədəbəy qaçaqları ilə əlaqən var, arvadın Zinyət xanım Gədəbəy qaçaqlarının başçısı Məcid ağanın yaxın qohumu Məşədi Məhəmmədin qızıdır. Qayınatan mülkədardır, özünün də qaçaqlarla əlaqən var... Sən hər yerdə deyirsən kolxoza yazılmayın, camaat arasında yeni quruluşa qarşı əks-təbliğat aparırsan... Qonşusu deyir ki, bunu gedib NKVD-yə çatdıracam. Əsəblərini cilovlaya bilməyən Xəlil ağa hamının gözü qarşısında ona böhtan atan, yalandan üzünə durmaq istəyən qonşusunu bıçaqlayıb öldürür.
Bu zaman Gəncəbasar bolşeviklərinin lideri Həmid Sultanov qolçomaqlara qarşı mübarizədə yaxın qohumlarla yanaşı, yaxın qonşuları da biri-birinə qarşı qoymağı ən vacib amillərdən biri kimi hər çıxışında tövsiyə edirdi.
Xəlil ağa hamının gözü qarşısında ona böhtan atan qonşunu bıçaqlayıb öldürür. NKVD və Siyasi İdarə əməkdaşları Xəlil ağanı həbs edirlər. Bu zaman qohumların Xəlil ağanı güllələnmədən, yaxşı halda sürgündən qurtarmaq üçün Gəncəbasarda döymədikləri qapı qalmır. Bir ilə yaxın istintaq aparan NKVD müstəntiqləri qızıl pul müqabilində Xəlil ağa Bədirbəylini Fövqəladə üçlüyün qərarı ilə 5 il siyasi hüquqlarından məhrum edilməklə 10 il müddətinə Rusiyaya sürgün edirlər.
Xəlil sürgünə göndəriləndən bir ay sonra atası Qədim ağanı həbs edirlər. Onu bu həbsdən yenə dostu - kənd şurası sədrliyindən Şəmkir Rayon İcraiyyə Komitəsinin sədri vəzifəsinə irəli çəkilən Piri oğlu Əli qurtarır. Banditləri, qolçomaqları, yeni quruluşun şübhəli bilinən qatı düşmənlərini yığıb milis idarəsinə gətirəndə Piri oğlu Əli Qədim ağanı onların arasında görür, tez üzünü əsgərlərə tutub onun kolxozçu olduğunu bildirir. Uca səslə: “Bu köpək oğlunu cütlə yer əkməyə göndərmişəm” deyib, üzünü Qədim ağaya tutur: - “A kişi, öküzlər itəcək, dur get işinə!” - deyib, sinəsindən itələyə-itələyə çölə çıxarır.
1928-ci ildə həbs olunan Xəlil ağa 1933-cü ildə azadlığa buraxılır və Sibirdən birbaşa Şəmkirə gəlir. Qürbətin ağır sürgünlük həyatının ağrı-acısı Xəlil ağanı olduğundan yaşlı göstərən saçında-saqqalında özünü büruzə verirdi. Xəlil ağa yanına görüşə gələnlər arasında qardaşı Hadı bəyi görmür. Soruşanda deyirlər ki, qardaşını bu yaxınlarda həbs ediblər, amma bolşeviklərin qorxusundan camaatdan gizlədirlər ki, guya Xəlil ağanın qardaşı Hadı bəyin ailəsi ilə heç bir əlaqəsi, münasibəti yoxdur. Xəlil ağa səhərisi gedir Gəncə türməsində Hadı bəyi görməyə. Burada görüşü təşkil edən NKVD zabitlərindən biri - əslən Şuşadan olan müstəntiq Kərim bəy Kərimbəyov atasının dostunun oğlunu tanıyır. “Ermənilər Şuşaya hücum edəndə, erməni-müsəlman davasında atan dəstəsi ilə Şuşaya köməyə gəlmişdi... Yadımdadır, atan bizə tez-tez qonaq gələrdi. Mən səni o vaxt atanla bir yerdə bizə gələndə görmüşəm, sizi görən kimi tanıdım...”
- Stalinin "Böyük Təmizləmə" adlanan 1936-cı ildən 1938-ci ilə qədər davam edən siyasi repressiyalar kompaniyası gedişində 10.09.1937-də Xəlil ağa Şəmkirdə tutulmuş, 07.10.1937-də Bakıda həbs edilmişdir.
- 26.10.1937-ci ildən 18.04.1943-cü ilədək Uxtijemlaq, Komidə həbsxanada saxlanılmışdır. 18 aprel 1943-də orada vəfat etmişdir.
- Xəlil ağa Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsi tərəfindən 6 mart 1990-cı ildə ölümündən sonra bəraət almışdır. Sovet hökuməti bu cinayəti və haqsızlıqları gizlədə bilmədi. Güllələnəndən 43 il sonra Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsi Cinayət İşləri üzrə Məhkəmə Kollegiyasının 1990-cı il 6 mart tarixli qərarı ilə Xəlil ağa Qədim ağa oğlun haqqında 1937-ci il 7 oktyabr tarixli qərar ləğv edilmiş, əməlində cinayət tərkibi olmadığı üçün ona bəraət verilmişdir.
İstinadlar
- Xəlil ağa Qədimov - Bir kəndin üzə çıxan həqiqətləri
- Xəlil ağa Qədimov xalqının azadlığı üçün həyatından keçdi
- Xəlil ağa Qədimov - İnsanları üz-üzə qoyub məhv edirdilər
Xarici keçidlər
- Xəlil ağa Qədimov
- Xəlil ağa Qədimov
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xelil aga Qedimov Azerbaycan mulkedari Semkir usyaninin esas istirakcilarindan biri 1937 ci ilde Stalin repressiyasina meruz qalmisdir Xelil aga QedimovXelil aga Qedim aga oglu QedimovDogum tarixi 1897Dogum yeri Semkir Morul qezasi Rusiya ImperiyasiVefat tarixi 18 aprel 1943 46 yasinda Vefat yeri SSRIHeyat yoldaslari Zinyet Huseynova Hevva QedimovaUsaqlari Idris Qedimov Selim Qedimov Menzer Qedimova Banu QedimovaAtasi Qedim aga BedirbeyliAnasi Gullu xanimMilliyyeti AzerbaycanliHeyatiXelil aga Bedirbeyli neslinden olan Qedim aga Bedirbeylinin ogludur Semkirde anadan olmusdur AilesiXelil aganin atasi Qedim aga ile Leyla Bedirbeylinin babasi Abdi aga qardasdirlar Xelil aganin heyat yoldasi Firudin Huseynovun bibisi Zinyet Huseynovadir Qardasi sovetlere qarsi xalq usyanin esas istirakcilarindan Zeynal aga deste halinda defelerle Qarabaga gederek muxtelif erazilerde ermenilere qarsi vurusub Eskeran ve Susanin ermeni dasnak quldurlarindan azad olunmasinda sexsen istirak etmisdir Xelil aganin 2 oglu 2 qizi olmusdur Boyuk oglu Idris Qedimov tibb xidmeti polkovnik leytenati unvanini qazanmisdir Xalq usyanlarinda istirakiDasnaklara qarsi 1918 ci il iyun ayinin evvellerinde sistepeliler esidirler ki Stepan Saumyanin basciliq etdiyi bolsevik dasnak qosunlari Samaxidan Agsudan adlayaraq Goycaydan uzuberi milleti qilincdan kecire kecire Yevlaxa dogru irelileyir Bu zaman kendden 62 neferden cox elisilahli o cumleden Mesedi Ismayilin iki oglu teessuf ki adlari unudulub Zoruq oglu Salman Melekli Qocasi Melekli Meherrem Molla Qasim oglu Veli Suleyman oglu Kerim ve Sixi oglu Musa Arixli Mustafasi Qarameryem yaxinliginda doyuslere qatilirlar Qara Ehmed Xelilli neslinin numayendesi Molla Hemidin oglu Kar Ismayil Sari Ehmedli Namazi qonsu Morul kendinden Semender aga Suleyman aga oglanlari Esref bey ve Isfendiyar bey Qedim aga oglanlari Zeynal aga ve Xelil aga Dostu oglu Suleyman Quruluxlu Ebduleli ve bu setirlerin muellifinin emisi Mehemmed aga Ebdul oglu adini xatirlaya bilmediyimiz nece nece semkirli Qarabaga ermeni dasnaklarina qarsi vurusmaga getmisler ve orada boyuk fedakarliqlar gostermisler Semkir usyani 1920 ci ilin yayinda Semkirin Muskurlu kendinde de sovet rejimi eleyhine usyan bas verdi Qirmizi ordu hisselerine muqavimet gostermek ucun burada da yerli ehaliden silahli deste teskil olunmusdu Diger bolgelerde oldugu kimi 11 ci ordu komandanligi buradaki usyanin da yatirilmasina boyuk quvveler gonderdi Bedirbeyli neslinden olan mulkedarlar da usyana qosulmusdular Onlardan Xelil aga Qedimov usyanin esas istirakcilarindan idi Semkirde sovet quvvelerine qarsi qadinlar ve usaqlar da vurusurdular Surgun ve Boyuk Temizleme1924 cu ilde Zeynal aganin boyuk qardasi Xelil aga orda burda gizlenen aileni yeniden hedefe getirir Semkir qiyaminin esas deste bascilarindan olan Xelil aga gunun gunorta cagi kucede qonsularin yaninda dunyaya meydan oxuyan bolseviklerin bascisi Vladimir Ilic Leninin unvanina agir sozler isledir Cugul da bunu yeni qurulusun boyuklerine catdirir Yarim saat cekmemis cinayetkari hebs edib Gence turmesine salirlar Narahat olan qohum eqreba el ayaga dusur Sohbet gedib Qedim aganin heyat yoldasi Gullunun Gencede yasayan dayisi oglu diviziya komandiri Celil Eliyeve catir Celil Eliyev ise baxan eslen Gorandan olan Semkir rayon prokuroru ile kohnenin dostu idi Isde maragi olanlara istedikleri qeder qizil pul verilir Alinan yeni sahid ifadelerinden melum olur ki Xelil aga kucede camaatin icinde Lenini yox oz qohumu Leylini soyubmus Prokuror ve mustentiqler yeni qurulusun numayendelerine cugulun yanlis xeber getirmesine teessuflenib onu ayiq sayiqligina gore terifleyib Xelil aga Bedirbeylini hebsxanadan buraxirlar Lenin ve Leyli ehvalatindan uc il sonra Xelil agani yeniden repressiya masininin agzina iteleyirler Xelil aganin kucede yeni qurulusun adamlari terefinden oyredilmis qapi bir qonsusu ile hec neden sozu cep gelir Qonsu haqq nahaq uzune direnib deyir ki sen her yerde deyirsen kolxoza yazilmayin yeni qurulusa qarsi eks tebligat aparirsan Bu saat gedib NKVD ye catdiracagam O evinden cixanda kucede yeni qurulusun adamlari terefinden oyredilmis qapi qonsusu ile hec neden sozleri ceplesir Qonsu haqq nahaq diresir ki senin Gedebey qacaqlari ile elaqen var arvadin Zinyet xanim Gedebey qacaqlarinin bascisi Mecid aganin yaxin qohumu Mesedi Mehemmedin qizidir Qayinatan mulkedardir ozunun de qacaqlarla elaqen var Sen her yerde deyirsen kolxoza yazilmayin camaat arasinda yeni qurulusa qarsi eks tebligat aparirsan Qonsusu deyir ki bunu gedib NKVD ye catdiracam Eseblerini cilovlaya bilmeyen Xelil aga haminin gozu qarsisinda ona bohtan atan yalandan uzune durmaq isteyen qonsusunu bicaqlayib oldurur Bu zaman Gencebasar bolseviklerinin lideri Hemid Sultanov qolcomaqlara qarsi mubarizede yaxin qohumlarla yanasi yaxin qonsulari da biri birine qarsi qoymagi en vacib amillerden biri kimi her cixisinda tovsiye edirdi Xelil aga haminin gozu qarsisinda ona bohtan atan qonsunu bicaqlayib oldurur NKVD ve Siyasi Idare emekdaslari Xelil agani hebs edirler Bu zaman qohumlarin Xelil agani gullelenmeden yaxsi halda surgunden qurtarmaq ucun Gencebasarda doymedikleri qapi qalmir Bir ile yaxin istintaq aparan NKVD mustentiqleri qizil pul muqabilinde Xelil aga Bedirbeylini Fovqelade ucluyun qerari ile 5 il siyasi huquqlarindan mehrum edilmekle 10 il muddetine Rusiyaya surgun edirler Xelil surgune gonderilenden bir ay sonra atasi Qedim agani hebs edirler Onu bu hebsden yene dostu kend surasi sedrliyinden Semkir Rayon Icraiyye Komitesinin sedri vezifesine ireli cekilen Piri oglu Eli qurtarir Banditleri qolcomaqlari yeni qurulusun subheli bilinen qati dusmenlerini yigib milis idaresine getirende Piri oglu Eli Qedim agani onlarin arasinda gorur tez uzunu esgerlere tutub onun kolxozcu oldugunu bildirir Uca sesle Bu kopek oglunu cutle yer ekmeye gondermisem deyib uzunu Qedim agaya tutur A kisi okuzler itecek dur get isine deyib sinesinden iteleye iteleye cole cixarir 1928 ci ilde hebs olunan Xelil aga 1933 cu ilde azadliga buraxilir ve Sibirden birbasa Semkire gelir Qurbetin agir surgunluk heyatinin agri acisi Xelil agani oldugundan yasli gosteren sacinda saqqalinda ozunu buruze verirdi Xelil aga yanina goruse gelenler arasinda qardasi Hadi beyi gormur Sorusanda deyirler ki qardasini bu yaxinlarda hebs edibler amma bolseviklerin qorxusundan camaatdan gizledirler ki guya Xelil aganin qardasi Hadi beyin ailesi ile hec bir elaqesi munasibeti yoxdur Xelil aga seherisi gedir Gence turmesinde Hadi beyi gormeye Burada gorusu teskil eden NKVD zabitlerinden biri eslen Susadan olan mustentiq Kerim bey Kerimbeyov atasinin dostunun oglunu taniyir Ermeniler Susaya hucum edende ermeni muselman davasinda atan destesi ile Susaya komeye gelmisdi Yadimdadir atan bize tez tez qonaq gelerdi Men seni o vaxt atanla bir yerde bize gelende gormusem sizi goren kimi tanidim Stalinin Boyuk Temizleme adlanan 1936 ci ilden 1938 ci ile qeder davam eden siyasi repressiyalar kompaniyasi gedisinde 10 09 1937 de Xelil aga Semkirde tutulmus 07 10 1937 de Bakida hebs edilmisdir 26 10 1937 ci ilden 18 04 1943 cu iledek Uxtijemlaq Komide hebsxanada saxlanilmisdir 18 aprel 1943 de orada vefat etmisdir Xelil aga Azerbaycan SSR Ali Mehkemesi terefinden 6 mart 1990 ci ilde olumunden sonra beraet almisdir Sovet hokumeti bu cinayeti ve haqsizliqlari gizlede bilmedi Gullelenenden 43 il sonra Azerbaycan SSR Ali Mehkemesi Cinayet Isleri uzre Mehkeme Kollegiyasinin 1990 ci il 6 mart tarixli qerari ile Xelil aga Qedim aga oglun haqqinda 1937 ci il 7 oktyabr tarixli qerar legv edilmis emelinde cinayet terkibi olmadigi ucun ona beraet verilmisdir IstinadlarXelil aga Qedimov Bir kendin uze cixan heqiqetleri Xelil aga Qedimov xalqinin azadligi ucun heyatindan kecdi Xelil aga Qedimov Insanlari uz uze qoyub mehv edirdilerXarici kecidlerXelil aga Qedimov Xelil aga Qedimov