Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vərəm infeksion xəstəlik olub, adətən, Mycobacterium tuberculosis bakteriyası tərəfindən törədilir. Xəstəlik əsasən ağciyərlərə təsir edir, ancaq vücudun başqa hissələrinə də təsir edə bilir. Yoluxmuş fərdlərin çoxu heç bir simptom göstərmir. Simptomsuz orqanizmlərin 10%-ində xəstəlik aktiv mərhələyə keçir və müalicə olunmazsa, yarısı ölür.
| XBT-10 təsnifatı | ||
|---|---|---|
 Vərəm | ||
| A15 | Bakterioloji və histoloji təsdiqlənmiş ağciyər vərəmi | |
| A16 | Bakterioloji və histoloji təkrar təsdiqlənmiş ağciyər vərəmi | |
| A17 | Sinir sisteminin vərəmi | |
| A18 | Digər üzvlərin vərəmi | |
| A19 | Miliar vərəm | |
| XBT-10 onlayn (ÜST — 2006-cı il versiyası) | ||
Bu məqaləni lazımdır. |
Məlumatı yoxla. Bu məqalədə verilən dəqiqliyini və məlumatların yoxlamaq lazımdır. aydınlaşdırılmalıdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Ümumi
Vərəm hal-hazırda, dünyada ən təhlükəli infeksiyalardan biri olaraq qalmaqdadır və əsasən əhalinin əmək qabiliyyətli hissəsini sıradan çıxarır. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının rəqəmlərinə əsasən hazırda dünyada 20 milyondan artıq vərəm xəstəsi vardır və bunların 7 milyonu açıq formalı vərəmdir. Hər il 3.5 milyon insan vərəmlə xəstələnir və 1 milyon insan bu xəstəlikdən ölür. Hər dəqiqə təxminən 2 insan vərəmdən dünyasını dəyişir. XX əsrin əvvəllərində insan ölümlərinin 20 faizi vərəmdən baş verirdi. Hazırda Azərbaycanda rəsmi statistikaya görə, 8 minə yaxın vərəmli xəstə var. Bu sözün latın dilindən tərcüməsi qabarcıq deməkdir. [].
Törədicisi
Əsasən, Mycobacterim tuberculosis bakteriyası tərəfindən törədilir. Bu mikroorqanizmlər aerob, turşuyadavamlı bakteriyalar olub ətraf mühitin bir sıra təsirlərinə qarşı çox davamlıdır. 70 °C-də 30 dəqiqəyə qədər qaynatdıqda, 5 dəqiqəyə məhv olur. 5%-li karbol turşusu, 5%-li formalin məhlulu mikrobu məhv edir. Patogenezi: Sağlam, yaxşı immunitetə malik insan vərəmə yoluxduqda adətən heç bir əlamət üzə çıxmır, bu zaman daxildə yaranmış kiçik vərəm prosesi isə öz-özünə sağalır. Bu prosesdən bəzən heç bir əlamət qalmır və ya kiçik məhdud Qon ocağı qalır. Bu cür ilkin yoluxma adətən uşaq və ya yeniyetmə yaşlarında baş verir. Yoluxma çox zaman hava-damcı üsulu ilə baş verir, adətən payız aylarında yoluxma ehtimalı artır. ilkin yoluxanların yalnız 0.4–0.5%-də vərəm xəstəliyi əmələ gəlir, lakin çox zaman vərəm xəstəliyi orqanizmin zəifləməsi fonunda uşaq vaxtı ilkin yoluxma zamanı əmələ gəlib qalmış Qon ocaqlarının yenidən aktivləşməsi nəticəsində yaranır. Beləliklə, əhalinin yarıdan çoxu vərəmə yoluxduğu halda, heç də hər kəsdə vərəm xəstəliyi əmələ gəlmir. Bu xəstəlik yalnız yaxşı qidalanmayan, qeyri-qənaətbəxş şəraitdə yaşayan, müxtəlif səbəblərdən immuniteti aşağı olan, digər xəstəliklər fonunda (şəkərli diabet, QİÇS və s.), çox siqaret çəkən, və ya zərərli tozlarla daim nəfəs alan insanlarda və s. inkişaf edir.[]
Klinikası
Vərəmin klinikası onun formasından asılı olaraq müxtəlif ola bilər.
Uşaqlarda və yeniyetmələrdə vərəm intoksikasiyası zamanı bədən temperaturu periodik olaraq 37–38°S-yə qalxır(subfebril hərarət), xəstənin iştahası pozulur, neyrovegetativ pozğunluqlar(əsəbilik və ya süstlük, başağrıları, ürəkdöyünmə), periferik limfa düyünlərinin zəif böyüməsi(mikropoliadeniya), periadenit, qaraciyərin, bəzən dalağın bir qədər böyüməsi, bədən çəkisinin artmaması, azalması, orta qulağın iltihabı(orta otit), başqa xəstəliklərə meyillilik müşahidə olunur.
Ağciyərlərin vərəmi uzunmüddətli öskürək, subfebril(bəzən daha çox) temperatur, bəlğəm, bəzən qan hayxırma, döş qəfəsində ağrı və s. əlamətlərlə gedir. Bundan başqa əsəbilik, gecə tərləmələri, arıqlama, arterial təzyiqin enməsi, böyrəküstü vəzlərin fəaliyyətinin zəifləməsı kimi ümumi simptomlar xəstəni narahat edir. Miliar vərəmdə proses kəskin olub yüksək temperaturla gedir və bu zaman oskürək, bəlğəm kimi əlamətlər olmaya da bilər, intoksikasiya əlamətləri, tifəbənzər əlamətlər üstünlük təşkil edir. Vərəmin gec, ağırlaşmiş mərhələlərində ürək, qan-damar sistemi, tənəffüs çatışmazlığı əlamətləri meydana çıxır. Xəstənin nəbzi tezləşır(taxikardiya), təngənəfəslik, periferik sianoz(dodaqların, barmaqların göyərməsi), tənəffüs prosesinə köməkçi əzələlərin qoşulması kimil əlamətlər əmələ gəlir. Ağciyər vərəminin bəzi formaları əlamətsiz keçə bilər(ocaqlı vərəm, tuberkulema). Diaqnoz: Vərəmin diaqnozunu qoymaq üçün minimal 3 diaqnostik üsul tətbiq olunur: Ağciyərlərin rentgenoqramması(və ya flüoroqrafiya), Mantu sınağı, Bəlğəmin mikroskopik müayinəsi. Bundan sonra lazım gələrsə əlavə diaqnostik üsullar da tətbiq oluna bilər. Qanın ümumi analizində EÇS artır, eozonofillərin artması(eozonofiliya), limfositlərin azalması (limfopeniya) aşkar edilir. Uşaqlarda və yeniyetmələrdə ilk dəfə Mantu sınağı "+" nəticə verirsə bu "viraj" adlanır və ilkin yoluxmanı göstərir. Yoluxmadan 2 ay sonra viraj aşkar oluna bilər. Müalicəsi: Vərəm sağalan xəstəlikdir. Yalnız gecikmiə mərhələlərdə bu mümkün olmaya bilər. Vərəmin müalicəsi uzun çəkir. Qanuna əsasən Azərbaycan Respublikasında vərəmin müalicəsi pulsuzdur. Pəhriz təyin edilir. Belə ki, xəstə yaxşı qidalanmalı, gün ərzində bütün lazım olan qida maddələrini və kalorini qəbul etməlidir. Qidada zülallar, vitaminlər, mineral maddələr, yağlar miqdarında gündəlik tələbatı ödəməlidir. Ağartılar, yumurta, balıq əti, meyvə-tərəvəz və s. qida növləri yeməkdə üstünlük təşkil etməlidir. Konservativ müalicəyə kimyəvi preparatlar, lazım gələrsə hormonal, desensibilizə edici preparatlar, vitaminlər, sanator-kurort müalicəsi, pəhriz daxildir. Konservativ müalicə nəticə verməzsə cərrahi müalicə aparıla bilər.[]
Əsas klinik formaları
I qrup : Uşaqlarda və yeniyetmələrdə vərəm intoksikasiyası
II qrup : Tənəffüs orqanların vərəmi
III qrup : Digər orqan və sistemlərin vərəmi
IV qrup : Beyin qişalarının və mərkəzi sinir sisteminin vərəmi
V qrup : Bağırsağın, peritonun, müsariqə limfa düyünlərinin vərəmi
VI qrup : Sümük və oynaq vərəmi
VII qrup : Sidik-cinsiyyət orqanlarının vərəmi
VIII qrup : Dəri və dərialtı toxumanın vərəmi
IX qrup : Periferik limfa düyünlərinin vərəmi
X qrup : Gözün vərəmi
XI qrup : Digər orqanların vərəmi.
Profilaktikası
Vərəmin profilaktikası vacibdir. Bundan ötrü hər il uşaqlarda və yeniyetmələrdə Mantu sınağı aparılır, virajlı uşaqlar aşkar olunur və VI qrup dispanser uçot qeydiyyatına götürülür. Onlar 1 il müddətində ciddi müşahidədə qalırlar. Virajlı uşaqlara 3 ay müddətində izoniazidlə kimyəvi profilaktika aparılır. 3 aydan sonra təkrari Mantu sınağı qoyulur — əgər əmələ gələn papulanın ölçüsü kiçilibsə, dərman profilaktikası davam etdirilmir, intensivlik artıbsa və ya yerində qalıbsa 2–3 il də yazda və payızda profilaktika davam etdirilir. Vərəmin vaxtında aşkar edilməsi onun effektiv müalicəsi üçün böyük rol oynayır. Bun görə də xəstələrin vaxtında müraciət etmələri, müalicəni başlamaları, sağlam şəxslərin ildə 1 dəfə profilaktik müayinədən keçmələri vərəmlə mübarizədə vacib amildir.[]
İstinadlar
- "Ümumdünya Səhiyyət Təşkilatı, Vərəm haqqında" (ingilis). 2020-07-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-12-28.
 | Xəstəlik ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Verem infeksion xestelik olub adeten Mycobacterium tuberculosis bakteriyasi terefinden toredilir Xestelik esasen agciyerlere tesir edir ancaq vucudun basqa hisselerine de tesir ede bilir Yoluxmus ferdlerin coxu hec bir simptom gostermir Simptomsuz orqanizmlerin 10 inde xestelik aktiv merheleye kecir ve mualice olunmazsa yarisi olur XBT 10 tesnifatiVerem VeremA15 Bakterioloji ve histoloji tesdiqlenmis agciyer veremiA16 Bakterioloji ve histoloji tekrar tesdiqlenmis agciyer veremiA17 Sinir sisteminin veremiA18 Diger uzvlerin veremiA19 Miliar veremXBT 10 onlayn UST 2006 ci il versiyasi Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Melumati yoxla Bu meqalede verilen faktlarin deqiqliyini ve melumatlarin etibarliligini yoxlamaq lazimdir aydinlasdirilmalidir Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin UmumiVerem hal hazirda dunyada en tehlukeli infeksiyalardan biri olaraq qalmaqdadir ve esasen ehalinin emek qabiliyyetli hissesini siradan cixarir Umumdunya Sehiyye Teskilatinin reqemlerine esasen hazirda dunyada 20 milyondan artiq verem xestesi vardir ve bunlarin 7 milyonu aciq formali veremdir Her il 3 5 milyon insan veremle xestelenir ve 1 milyon insan bu xestelikden olur Her deqiqe texminen 2 insan veremden dunyasini deyisir XX esrin evvellerinde insan olumlerinin 20 faizi veremden bas verirdi Hazirda Azerbaycanda resmi statistikaya gore 8 mine yaxin veremli xeste var Bu sozun latin dilinden tercumesi qabarciq demekdir menbe gosterin ToredicisiEsasen Mycobacterim tuberculosis bakteriyasi terefinden toredilir Bu mikroorqanizmler aerob tursuyadavamli bakteriyalar olub etraf muhitin bir sira tesirlerine qarsi cox davamlidir 70 C de 30 deqiqeye qeder qaynatdiqda 5 deqiqeye mehv olur 5 li karbol tursusu 5 li formalin mehlulu mikrobu mehv edir Patogenezi Saglam yaxsi immunitete malik insan vereme yoluxduqda adeten hec bir elamet uze cixmir bu zaman daxilde yaranmis kicik verem prosesi ise oz ozune sagalir Bu prosesden bezen hec bir elamet qalmir ve ya kicik mehdud Qon ocagi qalir Bu cur ilkin yoluxma adeten usaq ve ya yeniyetme yaslarinda bas verir Yoluxma cox zaman hava damci usulu ile bas verir adeten payiz aylarinda yoluxma ehtimali artir ilkin yoluxanlarin yalniz 0 4 0 5 de verem xesteliyi emele gelir lakin cox zaman verem xesteliyi orqanizmin zeiflemesi fonunda usaq vaxti ilkin yoluxma zamani emele gelib qalmis Qon ocaqlarinin yeniden aktivlesmesi neticesinde yaranir Belelikle ehalinin yaridan coxu vereme yoluxdugu halda hec de her kesde verem xesteliyi emele gelmir Bu xestelik yalniz yaxsi qidalanmayan qeyri qenaetbexs seraitde yasayan muxtelif sebeblerden immuniteti asagi olan diger xestelikler fonunda sekerli diabet QICS ve s cox siqaret ceken ve ya zererli tozlarla daim nefes alan insanlarda ve s inkisaf edir menbe gosterin KlinikasiVeremin klinikasi onun formasindan asili olaraq muxtelif ola biler Usaqlarda ve yeniyetmelerde verem intoksikasiyasi zamani beden temperaturu periodik olaraq 37 38 S ye qalxir subfebril heraret xestenin istahasi pozulur neyrovegetativ pozgunluqlar esebilik ve ya sustluk basagrilari urekdoyunme periferik limfa duyunlerinin zeif boyumesi mikropoliadeniya periadenit qaraciyerin bezen dalagin bir qeder boyumesi beden cekisinin artmamasi azalmasi orta qulagin iltihabi orta otit basqa xesteliklere meyillilik musahide olunur Agciyerlerin veremi uzunmuddetli oskurek subfebril bezen daha cox temperatur belgem bezen qan hayxirma dos qefesinde agri ve s elametlerle gedir Bundan basqa esebilik gece terlemeleri ariqlama arterial tezyiqin enmesi boyrekustu vezlerin fealiyyetinin zeiflemesi kimi umumi simptomlar xesteni narahat edir Miliar veremde proses keskin olub yuksek temperaturla gedir ve bu zaman oskurek belgem kimi elametler olmaya da biler intoksikasiya elametleri tifebenzer elametler ustunluk teskil edir Veremin gec agirlasmis merhelelerinde urek qan damar sistemi teneffus catismazligi elametleri meydana cixir Xestenin nebzi tezlesir taxikardiya tengenefeslik periferik sianoz dodaqlarin barmaqlarin goyermesi teneffus prosesine komekci ezelelerin qosulmasi kimil elametler emele gelir Agciyer vereminin bezi formalari elametsiz kece biler ocaqli verem tuberkulema Diaqnoz Veremin diaqnozunu qoymaq ucun minimal 3 diaqnostik usul tetbiq olunur Agciyerlerin rentgenoqrammasi ve ya fluoroqrafiya Mantu sinagi Belgemin mikroskopik muayinesi Bundan sonra lazim gelerse elave diaqnostik usullar da tetbiq oluna biler Qanin umumi analizinde ECS artir eozonofillerin artmasi eozonofiliya limfositlerin azalmasi limfopeniya askar edilir Usaqlarda ve yeniyetmelerde ilk defe Mantu sinagi netice verirse bu viraj adlanir ve ilkin yoluxmani gosterir Yoluxmadan 2 ay sonra viraj askar oluna biler Mualicesi Verem sagalan xestelikdir Yalniz gecikmie merhelelerde bu mumkun olmaya biler Veremin mualicesi uzun cekir Qanuna esasen Azerbaycan Respublikasinda veremin mualicesi pulsuzdur Pehriz teyin edilir Bele ki xeste yaxsi qidalanmali gun erzinde butun lazim olan qida maddelerini ve kalorini qebul etmelidir Qidada zulallar vitaminler mineral maddeler yaglar miqdarinda gundelik telebati odemelidir Agartilar yumurta baliq eti meyve terevez ve s qida novleri yemekde ustunluk teskil etmelidir Konservativ mualiceye kimyevi preparatlar lazim gelerse hormonal desensibilize edici preparatlar vitaminler sanator kurort mualicesi pehriz daxildir Konservativ mualice netice vermezse cerrahi mualice aparila biler menbe gosterin Esas klinik formalariI qrup Usaqlarda ve yeniyetmelerde verem intoksikasiyasi II qrup Teneffus orqanlarin veremi III qrup Diger orqan ve sistemlerin veremi IV qrup Beyin qisalarinin ve merkezi sinir sisteminin veremi V qrup Bagirsagin peritonun musariqe limfa duyunlerinin veremi VI qrup Sumuk ve oynaq veremi VII qrup Sidik cinsiyyet orqanlarinin veremi VIII qrup Deri ve derialti toxumanin veremi IX qrup Periferik limfa duyunlerinin veremi X qrup Gozun veremi XI qrup Diger orqanlarin veremi ProfilaktikasiVeremin profilaktikasi vacibdir Bundan otru her il usaqlarda ve yeniyetmelerde Mantu sinagi aparilir virajli usaqlar askar olunur ve VI qrup dispanser ucot qeydiyyatina goturulur Onlar 1 il muddetinde ciddi musahidede qalirlar Virajli usaqlara 3 ay muddetinde izoniazidle kimyevi profilaktika aparilir 3 aydan sonra tekrari Mantu sinagi qoyulur eger emele gelen papulanin olcusu kicilibse derman profilaktikasi davam etdirilmir intensivlik artibsa ve ya yerinde qalibsa 2 3 il de yazda ve payizda profilaktika davam etdirilir Veremin vaxtinda askar edilmesi onun effektiv mualicesi ucun boyuk rol oynayir Bun gore de xestelerin vaxtinda muraciet etmeleri mualiceni baslamalari saglam sexslerin ilde 1 defe profilaktik muayineden kecmeleri veremle mubarizede vacib amildir menbe gosterin Istinadlar Umumdunya Sehiyyet Teskilati Verem haqqinda ingilis 2020 07 30 tarixinde Istifade tarixi 2022 12 28 Xestelik ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin