Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə məqaləsinə çox yaxındır və hər ikisinin eyni başlıq altında birləşdirilməsi mümkündür.
Bu məqaləyə hansısa kateqoriya əlavə edilməmişdir. Məqaləyə əlavə edərək töhfə verə bilərsiz. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Vilurentlik- Viruslar üçün «virulentlik» termini əvəzinə «infeksionluq» termini işlədilir. Müəyyən növ mikroorqanizmin bütün ştammlarını virulentliyinə görə yüksək, zəif və avirulent ştammlara ayırmaq olar. Bir qayda olaraq yüksək virulentli ştammlar zəif virulentli ştammlara nisbətən daha ağır gedişli xəstəliklər törədirlər. Beləliklə, mikroorqanizmlərin patogenliyi sabit əlamət olsa da, onların virulentliyi nəzərə çarpacaq dərəcədə dəyişilə bilər.
Mikroorqanizmlərin növləri
Xəstəlik törətmə qabiliyyətindən asılı olaraq bütün mikroorqanizmləri saprofit, patogen və şərti-patogen olmaqla üç qrupa bölmək olar.
Patogen mikroorqanizmlər
Patogen mikroorqanizmlər (latınca, pathos - əzab, iztirab, genos – mənşə) isə həssas makroorqanizmə daxil olaraq infeksion xəstəlik törədirlər. Patogen mikroorqanizmlərin müəyyən müddət orqanizmdən kənarda mövcud ola bilmək qabiliyyətinə baxmayaraq, makroorqanizmdə yaşaması onların bioloji növ kimi saxlanılması üçün vacibdir. Qeyd edildiyi kimi, infeksion prosesin baş verməsi üçün ən vacib şərtlərdən biri patogen mikroorqanizmin olmasıdır. Bunlar xəstəlik törədə bilməyən digər mikroorqanizmlərdən patogenliyinə görə fərqlənirlər. Mikroorqanizmin patoloji proses, yaxud xəstəlik törətmə qabiliyyətinə patogenlik deyilir. Patogenlik hər bir mikroorqanizm növünün genetik əlamətidir və əksər patogenlər üçün spesifik xarakter daşıyır, başqa sözlə, hər bir patogen mikroorqanizm özünəməxsus xəstəlik törədir. Patogen mikroorqanizmlərin eyni bir növü daxilində patogenlik xüsusiyyəti müəyyən qədər fərqlənə bilər. Patogenliyin dərəcəsi virulentliklə (latınca, virulentus - zəhərli) ifadə edilir.
Virulentliyin dəyişilməsi
Virulentliyin dəyişilməsi - zəifləməsi, eləcə də güclənməsi fenotipİK və genotipik xarakterli ola bilər. Virulentliyin fenotipik olaraq dəyişilməsinə səbəb olan amil aradan qalxdıqdan sonra o, əvvəlki səviyyəsinədək bərpa olunur. Virulentliyin dəyişilməsi genotipik xarakterli olduqda isə o, nəsildən nəslə ötürülür. Mikroorqanizmlərin əlverişsiz şəraitdə inkişafı, süni qidalı mühitlərdə uzun müddətli kultivasiya, yaxud zəif həssaslıqlı heyvan orqanizminə pasaj edilməsi, eləcə də onlara müxtəlif fiziki və kimyəvi amillərin təsiri virulentliyin zəifləməsinə səbəb ola bilər. Bu amillərin uzun müddətli təsiri virulentliyin stabil zəifləməsi - attenuasiya ilə nəticələnə bilər ki, bu prinsipdən vaksinlərin hazırlanmasında istifadə edilir. Məsələn, fransız alimləri Kalmet və Geren vərəm törədicilərini uzun müddət - 13 il ödlü qidalı mühitdə kultivasiya etməklə onların virulentliyinin Kifayət qədər zəifləməsinə nail olmuşlar. Bu yolla alınmış ştammlardan (BCG vaksini) hazırda vərəmin spesifik profilaktikasında istifadə edilir. Mikroorqanizmləri həssas heyvanların orqanizminə pasaj etməklə onların virulentliyini gücləndirmək mümkündür. Güman etmək olar ki, bu halda mikroorqanizmlərin populyasiyasında virulentli fərdlərin seleksiyası baş verir.
Vilurentlik təcrübədə
Laboratoriya şəraitində mikroorqanizmlərin virulentliyi adətən laborator heyvanlar, xüsusən ağ siçanlar üzərində qiymətləndirilir. Bunun üçün letal və infeksion dozalar təyin edilir.
Letal doza
Letal doza - müəyyən müddət ərzində təcrübə heyvanlarının müəyyən hissəsinin ölümünə səbəb olan canlı mikroorqanizmin və ya toksinin ən az miqdarıdır. Tədqiqatın məqsədindən asılı olaraq mütləq, minimal və orta ölüm dozalan təyin edilir.
Mütləq ölüm dozası
Mütləq ölüm dozası (DCL - dosis certa letalis) - təcrübə heyvanlarının 100%-də ölüm törədən miKroorqanizmin və ya toksinin ən az miqdarına deyilir.
Minimal ölüm dozası
Minimal ölüm dozası (DLM - dosis letalis minima) - təcrübə heyvanlarının əksəriyyətinin - təqribən 90%-nin ölümünə səbəb olan mikroorqanizmin və ya toksinin ən az miqdarıdır.
Orta ölüm dozası
Orta ölüm dozası (LD50) - təcrübə heyvanların təqribən yarısının - 50%-nin Ölümünə səbəb olan mikroorqanizmin və ya toksinin dozasıdır. Virulentliyin qiymətləndirilməsi üçün bu dozadan daha çox istifadə edilir.
İnfeksion doza
İnfeksion doza - yoluxdurulmuş təcrübə heyvanlarının müəyyən hissəsində infeksion xəstəlik törədə bilən mikroorqanizmlərin minimal miqdarıdır. Mütləq və orta infeksion dozalardan daha çox istifadə edilir.
Mütləq infeksion doza
Mütləq infeksion doza (İD100) - yoluxdurulmuş təcrübə heyvanlarının 100%-də infeksion xəstəlik törədə bilən mikroorqanizmlərin minimal miqdarıdır.
Orta infeksion doza
Orta infeksion doza (İD50) - yoluxdurulmuş təcrübə heyvanlarının təqribən yarısında - 50%-də infeksion xəstəlik törədə bilən mikroorqanizmlərin miqdarıdır.
Mənbə
- Z.Ö.Qarayev , A.İ.Qurbanov , “Tibbi mikrobiologiya və immunologiya” – “Təbib” nəşriyyatı , Bakı-2010
- Z.Ö.Qarayev , Ramin Bayramlı , “ Tibbi mikrobiologiya, immunologiya və klinik mikrobiologiya təcrübə məşğələlərinə rəhbərlik” – “Təbib” nəşriyyatı, Bakı- 2011 , 756 səh.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale meqalesine cox yaxindir ve her ikisinin eyni basliq altinda birlesdirilmesi mumkundur Bu meqaleye hansisa kateqoriya elave edilmemisdir Meqaleye kateqoriyalar elave ederek tohfe vere bilersiz Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Vilurentlik Viruslar ucun virulentlik termini evezine infeksionluq termini isledilir Mueyyen nov mikroorqanizmin butun stammlarini virulentliyine gore yuksek zeif ve avirulent stammlara ayirmaq olar Bir qayda olaraq yuksek virulentli stammlar zeif virulentli stammlara nisbeten daha agir gedisli xestelikler toredirler Belelikle mikroorqanizmlerin patogenliyi sabit elamet olsa da onlarin virulentliyi nezere carpacaq derecede deyisile biler Mikroorqanizmlerin novleriXestelik toretme qabiliyyetinden asili olaraq butun mikroorqanizmleri saprofit patogen ve serti patogen olmaqla uc qrupa bolmek olar Patogen mikroorqanizmler Patogen mikroorqanizmler latinca pathos ezab iztirab genos mense ise hessas makroorqanizme daxil olaraq infeksion xestelik toredirler Patogen mikroorqanizmlerin mueyyen muddet orqanizmden kenarda movcud ola bilmek qabiliyyetine baxmayaraq makroorqanizmde yasamasi onlarin bioloji nov kimi saxlanilmasi ucun vacibdir Qeyd edildiyi kimi infeksion prosesin bas vermesi ucun en vacib sertlerden biri patogen mikroorqanizmin olmasidir Bunlar xestelik torede bilmeyen diger mikroorqanizmlerden patogenliyine gore ferqlenirler Mikroorqanizmin patoloji proses yaxud xestelik toretme qabiliyyetine patogenlik deyilir Patogenlik her bir mikroorqanizm novunun genetik elametidir ve ekser patogenler ucun spesifik xarakter dasiyir basqa sozle her bir patogen mikroorqanizm ozunemexsus xestelik toredir Patogen mikroorqanizmlerin eyni bir novu daxilinde patogenlik xususiyyeti mueyyen qeder ferqlene biler Patogenliyin derecesi virulentlikle latinca virulentus zeherli ifade edilir Virulentliyin deyisilmesiVirulentliyin deyisilmesi zeiflemesi elece de guclenmesi fenotipIK ve genotipik xarakterli ola biler Virulentliyin fenotipik olaraq deyisilmesine sebeb olan amil aradan qalxdiqdan sonra o evvelki seviyyesinedek berpa olunur Virulentliyin deyisilmesi genotipik xarakterli olduqda ise o nesilden nesle oturulur Mikroorqanizmlerin elverissiz seraitde inkisafi suni qidali muhitlerde uzun muddetli kultivasiya yaxud zeif hessasliqli heyvan orqanizmine pasaj edilmesi elece de onlara muxtelif fiziki ve kimyevi amillerin tesiri virulentliyin zeiflemesine sebeb ola biler Bu amillerin uzun muddetli tesiri virulentliyin stabil zeiflemesi attenuasiya ile neticelene biler ki bu prinsipden vaksinlerin hazirlanmasinda istifade edilir Meselen fransiz alimleri Kalmet ve Geren verem toredicilerini uzun muddet 13 il odlu qidali muhitde kultivasiya etmekle onlarin virulentliyinin Kifayet qeder zeiflemesine nail olmuslar Bu yolla alinmis stammlardan BCG vaksini hazirda veremin spesifik profilaktikasinda istifade edilir Mikroorqanizmleri hessas heyvanlarin orqanizmine pasaj etmekle onlarin virulentliyini guclendirmek mumkundur Guman etmek olar ki bu halda mikroorqanizmlerin populyasiyasinda virulentli ferdlerin seleksiyasi bas verir Vilurentlik tecrubedeLaboratoriya seraitinde mikroorqanizmlerin virulentliyi adeten laborator heyvanlar xususen ag sicanlar uzerinde qiymetlendirilir Bunun ucun letal ve infeksion dozalar teyin edilir Letal doza Letal doza mueyyen muddet erzinde tecrube heyvanlarinin mueyyen hissesinin olumune sebeb olan canli mikroorqanizmin ve ya toksinin en az miqdaridir Tedqiqatin meqsedinden asili olaraq mutleq minimal ve orta olum dozalan teyin edilir Mutleq olum dozasi Mutleq olum dozasi DCL dosis certa letalis tecrube heyvanlarinin 100 de olum toreden miKroorqanizmin ve ya toksinin en az miqdarina deyilir Minimal olum dozasi Minimal olum dozasi DLM dosis letalis minima tecrube heyvanlarinin ekseriyyetinin teqriben 90 nin olumune sebeb olan mikroorqanizmin ve ya toksinin en az miqdaridir Orta olum dozasi Orta olum dozasi LD50 tecrube heyvanlarin teqriben yarisinin 50 nin Olumune sebeb olan mikroorqanizmin ve ya toksinin dozasidir Virulentliyin qiymetlendirilmesi ucun bu dozadan daha cox istifade edilir Infeksion doza Infeksion doza yoluxdurulmus tecrube heyvanlarinin mueyyen hissesinde infeksion xestelik torede bilen mikroorqanizmlerin minimal miqdaridir Mutleq ve orta infeksion dozalardan daha cox istifade edilir Mutleq infeksion doza Mutleq infeksion doza ID100 yoluxdurulmus tecrube heyvanlarinin 100 de infeksion xestelik torede bilen mikroorqanizmlerin minimal miqdaridir Orta infeksion doza Orta infeksion doza ID50 yoluxdurulmus tecrube heyvanlarinin teqriben yarisinda 50 de infeksion xestelik torede bilen mikroorqanizmlerin miqdaridir MenbeZ O Qarayev A I Qurbanov Tibbi mikrobiologiya ve immunologiya Tebib nesriyyati Baki 2010 Z O Qarayev Ramin Bayramli Tibbi mikrobiologiya immunologiya ve klinik mikrobiologiya tecrube mesgelelerine rehberlik Tebib nesriyyati Baki 2011 756 seh