Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vaxş (Surxob; tac. Вахш; fars. وخش, qırğ. Кызылсуу) — Tacikistan və Qırğızıstanda çay. Pənc çayı ilə birləşir və Amudəryanı formalaşdırırlar. Çayın uzunluğu — 524 km, su toplayıcı hövzənin sahəsi — 39 100 km²-dir. Orta illik su sərfi aşağı axarlarda 666 m³/s-dir. Vaxş toponimi mövcud versiyalardan birinə görə qədim tacik sözü olan vaxş — «çiçəklən, artan su», və ya «müqəddəs su» mənasını verir.
| Vaxş çayı | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Mənsəbi | Ceyhun |
| Uzunluğu |
|
| Su sərfi | 156 m³/s |
| Hövzəsinin sahəsi | 39.100 km² |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ümumi məlumat
Vaxş hövzəsində ümumi sahəsi 1737 km² olan 569 dağ gölü var. Göllər əsasən 2800–3500 m yüksəkliklərdə yerləşir. Vaxş, Nurek, Sarband və Kurgan-Tube şəhərləri Vaxş çayının vadisində yerləşir. Vaxş və Qızılsu çaylarının su hövzələrini Vaxş silsiləsi ayırır. Vaxş çayının mənsəbində Tiqrovaya Balka Təbiət Qoruğu yerləşir. Çay hövzəsində zəng qızıl yataqları var.
Çay öz başlanğıcını Pamir dağlarından, E. Korzhenevskaya zirvəsinin yaxınlığından götürür (dəniz səviyyəsindən 7105 m yüksəklikdə). Qızılsu və Muksu çaylarının birləşməsindən formalaşır. Hövzənin böyük hissəsi Pamir dağ sisteminin daxilindədir. Yuxarı axarlarında Surxob adlanır və qərbə doğru axır. Obihinqou çayını soldan qəbul etdikdən sonra Vaxş adlanır və cənub-qərbə dönür.
Vaxş çayı əsasən dar dərə ilə axır. Bəzİ yerlərdə dərənin dərinliyi çox böyük olur. Mənsəbinə 170 km qalmış çay Vaxş vadisinə çıxır. Çayın suyu suvarmada istifadə edildiyindən bir çox qollara ayrılır.
Çay əsasən buzlaq-qar, az dərəcədə yağışla qidalanır. Buzlaqların intensiv əriməsi dövründə yüksək səviyyə müşahidə olunur: may-sentyabr aylarında, noyabr-aprel aylarında aşağı səviyyə. Orta axarlarında orta su sərfi 660 m³ / s, ən böyük (iyulda) - 3120 m³ / s, ən kiçik (fevralda) - 130 m³ / s. Vaxşın suları, digər Orta Asiya çayları kimi yüksək bulanlıqlığı ilə xarakterizə olunurdu (4.16 kq / m³). Lakin Nurek Su Elektrik Stansiyası tikildikdən sonra su şəffaf və mavi rəngdə oldu.
Vaxş çayının suyundan suvarma və su təchizatı, eləcə də elektrik enerjisi istehsal etmək üçün geniş istifadə olunur. Çaydan Vaxş və Şuroabad kanalları çəkilib. Çayın aşağı axarında naviqasiya mövcuddur. Çayın sahilində (aşağı axarlarında) şəhərlər və kəndlər var: Sarı-daş, Daroot-Korgon, Darband, Nurek, Kurgan-Tube.
İstinadlar
- Sitat səhvi: Yanlış
<ref>teqi;БРЭadlı istinad üçün mətn göstərilməyib - Е. М. Поспелов. Географические названия мира (Второе, стереотипное издание). Москва: Русские словари; Астрель; АСТ. 2001.
- Массальский В. Вахш // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1892. — Т. Va. — С. 652—653.
- Вахш (река в Тадж. ССР) // Брасос — Веш. — М. : Советская энциклопедия, 1971. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 4).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vaxs Surxob tac Vahsh fars وخش qirg Kyzylsuu Tacikistan ve Qirgizistanda cay Penc cayi ile birlesir ve Amuderyani formalasdirirlar Cayin uzunlugu 524 km su toplayici hovzenin sahesi 39 100 km dir Orta illik su serfi asagi axarlarda 666 m s dir Vaxs toponimi movcud versiyalardan birine gore qedim tacik sozu olan vaxs ciceklen artan su ve ya muqeddes su menasini verir Vaxs cayiOlke Tacikistan QirgizistanMensebi CeyhunUzunlugu 524 kmSu serfi 156 m sHovzesinin sahesi 39 100 km Vikianbarda elaqeli mediafayllarUmumi melumatVaxs hovzesinde umumi sahesi 1737 km olan 569 dag golu var Goller esasen 2800 3500 m yuksekliklerde yerlesir Vaxs Nurek Sarband ve Kurgan Tube seherleri Vaxs cayinin vadisinde yerlesir Vaxs ve Qizilsu caylarinin su hovzelerini Vaxs silsilesi ayirir Vaxs cayinin mensebinde Tiqrovaya Balka Tebiet Qorugu yerlesir Cay hovzesinde zeng qizil yataqlari var Cay oz baslangicini Pamir daglarindan E Korzhenevskaya zirvesinin yaxinligindan goturur deniz seviyyesinden 7105 m yukseklikde Qizilsu ve Muksu caylarinin birlesmesinden formalasir Hovzenin boyuk hissesi Pamir dag sisteminin daxilindedir Yuxari axarlarinda Surxob adlanir ve qerbe dogru axir Obihinqou cayini soldan qebul etdikden sonra Vaxs adlanir ve cenub qerbe donur Vaxs cayi esasen dar dere ile axir BezI yerlerde derenin derinliyi cox boyuk olur Mensebine 170 km qalmis cay Vaxs vadisine cixir Cayin suyu suvarmada istifade edildiyinden bir cox qollara ayrilir Cay esasen buzlaq qar az derecede yagisla qidalanir Buzlaqlarin intensiv erimesi dovrunde yuksek seviyye musahide olunur may sentyabr aylarinda noyabr aprel aylarinda asagi seviyye Orta axarlarinda orta su serfi 660 m s en boyuk iyulda 3120 m s en kicik fevralda 130 m s Vaxsin sulari diger Orta Asiya caylari kimi yuksek bulanliqligi ile xarakterize olunurdu 4 16 kq m Lakin Nurek Su Elektrik Stansiyasi tikildikden sonra su seffaf ve mavi rengde oldu Vaxs cayinin suyundan suvarma ve su techizati elece de elektrik enerjisi istehsal etmek ucun genis istifade olunur Caydan Vaxs ve Suroabad kanallari cekilib Cayin asagi axarinda naviqasiya movcuddur Cayin sahilinde asagi axarlarinda seherler ve kendler var Sari das Daroot Korgon Darband Nurek Kurgan Tube IstinadlarSitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi BRE adli istinad ucun metn gosterilmeyib E M Pospelov Geograficheskie nazvaniya mira Vtoroe stereotipnoe izdanie Moskva Russkie slovari Astrel AST 2001 Massalskij V Vahsh Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona v 86 t 82 t i 4 dop SPb 1892 T Va S 652 653 Vahsh reka v Tadzh SSR Brasos Vesh M Sovetskaya enciklopediya 1971 Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t gl red A M Prohorov 1969 1978 t 4