Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Van-der-Vaals qüvvələri - molekullardaxili rabitə qüvvələri ilə yanaşı molekulların və təsirsiz" qaz atomlarının arasında başqa növ qüvvələr də müəyyən edilmişdir ki, bu da onları ilk dəfə müşahidə edən Hollandiya alimi Vas qüvvələri adlanır.
Van-der-Vaals qüvvələrinin mövcudluğu
Van-der-Vaals qüvvələrinin mövcudluğu xüsusilə üç məsələdə özünü göstərir:
- real qazların ideal qaz qanunlarından kənara çıxması;
- qazların sərbəst genişlənməsi zamanı adətən onların soyuması;
- adi valent rabitələrini əmələ gətirə bilməyən və ya çətin əmələ gətirən "təsirsiz" qazların sıxlaşaraq istilik ayırmaqla maye və hətta bərk aqreqat hala keçə bilməsi.
Bütün bunlar qeyd edilən hallarda molekul və ya atomlar arasında müəyyən cazibə qüvvələrinin olmasını göstərir. Molekul və ya atomların arasında Van-der- Vaals qüvvələri mövcud olan bərk cisimlər adətən öz yumuşaqlığı və uçuculuğu ilə fərqlənir. Doğurdanda, belə molekullardan normal şəraitə yalnız yüksək polyarlaşma qabiliyyətinə malik olanları bərk halda mövcud olur. Halogenlərdən təkcə yodun adi şəraitdə bərk maddə olması buna misal ola bilər. Üzvi birləşmələrin əksəriyyətinin yüksək uçuculuğa malik olması da əsasən bu əlamət ilə izah edilir.
Van-der-Vaals qüvvələrinin təbiəti
Van-der-Vaals qüvvələrinin təbiətinin izahında bir-biri ilə əlaqədar olan, bir neçə variant mövcuddur. Kis (1921) müəyyən etmişdir ki, polyar molekullar, başqa sözlə, müəyyən dipol momenti ilə xarakterizə olunan molekullar müəyyən yaxın məsafələrdə bir-birinə görə oriyentasiya edir.Yəni bu vaxt molekulların eyni yüklü qütbləri bir-birini dəf edir, müxtəlif yüklü qütübləri isə cəzb edir. Nəticədə ümumi həcm boyu molekulların müəyyən nizamla düzülüşü təmin edilir.
Oriyentasiya qüvvəsi
Polyar molekullar arasında yuxarıda göstərilən qayda üzrə meydana çıxan sadə elektrostatik cazibə qüvvəsi oriyentasiya qüvvəsi adlanır. Oriyentasiya qüvvəsi molekulun polyarlıq dərəcəsindən bilavasitə asılıdır. Məsələn, HCl və H2O molekulları üçün oriyentasiya qüvvəsi nisbətən güclü, əksinə, dipol momenti kiçik olan CO üçün isə zəif olur. Oriyentasiya qüvvəsi ilə temperatur arasında da tərs mütənasiblik mövcuddur.
İnduksion qüvvə
Polyar və qeyri-polyar molekullar bir-birinə yaxınlaşdıqda polyar molekulun daimi dipolunun təsiri ilə qonşu qeyri-polyar molekulda müvəqqəti dipol yaranır. İlkin müxtəlif təbiətli molekullar arasında yaranan belə qarşılıqlı təsir induksion təsir və onu yaradan qüvvə isə induksion qüvvə adlanır. Oriyentasiya qüvvəsindən fərqli olaraq, induksion qüvvənin təsiri temperaturdan asılı deyil.
Dispers qüvvə
Kvant mexanikası təsəvürlərinə əsaslanaraq London göstərmişdir ki, dispers qüvvələr quruluşlarından asılı olmayaraq, müxtəlif iki qeyri-polyar və ya iki polyar hissəciklər (dipol momenti sıfıra bərabər olan hissəciklər) arasında qarşılıqlı təsirin meydana çıxması elektronların dairəvi və nüvənin titrəyişli hərəkəti nəticəsində atomda ani dipolların əmələ gəlməsi ilə əlaqələndirilir. Təsirsiz qazların atomları və qeyri-polyar molekullar arasında əsasən dispers qüvvələr təsir göstərir. Yuxarıda qeyd edilənlərlə yanaşı göstərmək lazımdır ki, Van-der-Vaals qüvvələri molekulyar (klatrat) birləşmə adlanan mürəkkəb molekulların yaranmasında da iştirak edir. Buna təsirsiz qazların su, fenol və s. ilə əmələ gətirdiyi molekulyar birləşmələr misal ola bilər.
Mənbə
- Z.Qarayev "Qeyri-üzvi" kimya, Maarif-1975
- Бараш Ю. С. Силы Ван-дер-Ваальса. — М.: Наука, 1988. — 344 с.
- Каплан И. Г. Введение в теорию межмолекулярных взаимодействий. — М.: Наука, 1982. — 312 с.
- Каплан И. Г. Межмолекулярные взаимодействия. Физическая интерпретация, компьютерные расчёты и модельные потенциал. — М.: БИНОМ. Лаборатория знаний, 2012. — 400 с. — .
- Межмолекулярные взаимодействия; от двухатомных молекул до биополимеров / Пер. с англ. под ред.: Пюльман Б. — М.: Мир, 1981. — 592 с.
- Дерягин Б. В., Чураев Н. В., Муллер В. М. Поверхностные силы. — М.: Наука, 1985. — 400 с.
- Хобза П., Заградник Р. Межмолекулярные комплексы: Роль вандерваальсовых систем в физической химии и биодисциплинах. — М.: Мир, 1989. — 376 с.
- Israelachvili J. Intermolecular and Surface Forces. — London: Academic Press, 1985-2004. — 450 с. — .
- Лифшиц Е. М., Дзялошинский И. Е., Питаевский Л. П.. Общая теория ван-дер-ваальсовых сил // УФН. — 1961. — Т. 73, № 3. — С. 381—422.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Van der Vaals quvveleri molekullardaxili rabite quvveleri ile yanasi molekullarin ve tesirsiz qaz atomlarinin arasinda basqa nov quvveler de mueyyen edilmisdir ki bu da onlari ilk defe musahide eden Hollandiya alimi Vas quvveleri adlanir Van der Vaals quvvelerinin movcudluguVan der Vaals quvvelerinin movcudlugu xususile uc meselede ozunu gosterir real qazlarin ideal qaz qanunlarindan kenara cixmasi qazlarin serbest genislenmesi zamani adeten onlarin soyumasi adi valent rabitelerini emele getire bilmeyen ve ya cetin emele getiren tesirsiz qazlarin sixlasaraq istilik ayirmaqla maye ve hetta berk aqreqat hala kece bilmesi Butun bunlar qeyd edilen hallarda molekul ve ya atomlar arasinda mueyyen cazibe quvvelerinin olmasini gosterir Molekul ve ya atomlarin arasinda Van der Vaals quvveleri movcud olan berk cisimler adeten oz yumusaqligi ve ucuculugu ile ferqlenir Dogurdanda bele molekullardan normal seraite yalniz yuksek polyarlasma qabiliyyetine malik olanlari berk halda movcud olur Halogenlerden tekce yodun adi seraitde berk madde olmasi buna misal ola biler Uzvi birlesmelerin ekseriyyetinin yuksek ucuculuga malik olmasi da esasen bu elamet ile izah edilir Van der Vaals quvvelerinin tebietiVan der Vaals quvvelerinin tebietinin izahinda bir biri ile elaqedar olan bir nece variant movcuddur Kis 1921 mueyyen etmisdir ki polyar molekullar basqa sozle mueyyen dipol momenti ile xarakterize olunan molekullar mueyyen yaxin mesafelerde bir birine gore oriyentasiya edir Yeni bu vaxt molekullarin eyni yuklu qutbleri bir birini def edir muxtelif yuklu qutubleri ise cezb edir Neticede umumi hecm boyu molekullarin mueyyen nizamla duzulusu temin edilir Oriyentasiya quvvesiPolyar molekullar arasinda yuxarida gosterilen qayda uzre meydana cixan sade elektrostatik cazibe quvvesi oriyentasiya quvvesi adlanir Oriyentasiya quvvesi molekulun polyarliq derecesinden bilavasite asilidir Meselen HCl ve H2O molekullari ucun oriyentasiya quvvesi nisbeten guclu eksine dipol momenti kicik olan CO ucun ise zeif olur Oriyentasiya quvvesi ile temperatur arasinda da ters mutenasiblik movcuddur Induksion quvvePolyar ve qeyri polyar molekullar bir birine yaxinlasdiqda polyar molekulun daimi dipolunun tesiri ile qonsu qeyri polyar molekulda muveqqeti dipol yaranir Ilkin muxtelif tebietli molekullar arasinda yaranan bele qarsiliqli tesir induksion tesir ve onu yaradan quvve ise induksion quvve adlanir Oriyentasiya quvvesinden ferqli olaraq induksion quvvenin tesiri temperaturdan asili deyil Dispers quvveKvant mexanikasi tesevurlerine esaslanaraq London gostermisdir ki dispers quvveler quruluslarindan asili olmayaraq muxtelif iki qeyri polyar ve ya iki polyar hissecikler dipol momenti sifira beraber olan hissecikler arasinda qarsiliqli tesirin meydana cixmasi elektronlarin dairevi ve nuvenin titreyisli hereketi neticesinde atomda ani dipollarin emele gelmesi ile elaqelendirilir Tesirsiz qazlarin atomlari ve qeyri polyar molekullar arasinda esasen dispers quvveler tesir gosterir Yuxarida qeyd edilenlerle yanasi gostermek lazimdir ki Van der Vaals quvveleri molekulyar klatrat birlesme adlanan murekkeb molekullarin yaranmasinda da istirak edir Buna tesirsiz qazlarin su fenol ve s ile emele getirdiyi molekulyar birlesmeler misal ola biler MenbeZ Qarayev Qeyri uzvi kimya Maarif 1975 Barash Yu S Sily Van der Vaalsa M Nauka 1988 344 s Kaplan I G Vvedenie v teoriyu mezhmolekulyarnyh vzaimodejstvij M Nauka 1982 312 s Kaplan I G Mezhmolekulyarnye vzaimodejstviya Fizicheskaya interpretaciya kompyuternye raschyoty i modelnye potencial M BINOM Laboratoriya znanij 2012 400 s ISBN 978 5 94774 939 7 Mezhmolekulyarnye vzaimodejstviya ot dvuhatomnyh molekul do biopolimerov Per s angl pod red Pyulman B M Mir 1981 592 s Deryagin B V Churaev N V Muller V M Poverhnostnye sily M Nauka 1985 400 s Hobza P Zagradnik R Mezhmolekulyarnye kompleksy Rol vandervaalsovyh sistem v fizicheskoj himii i biodisciplinah M Mir 1989 376 s Israelachvili J Intermolecular and Surface Forces London Academic Press 1985 2004 450 s ISBN 0 12 375181 0 Lifshic E M Dzyaloshinskij I E Pitaevskij L P Obshaya teoriya van der vaalsovyh sil UFN 1961 T 73 3 S 381 422