Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Valyuta İnstitutu (ing. monetary institute) – ixtiyari pul siyasəti qarşısında sabit məzənnəni qorumaq üçün hazırlanmış valyuta lövhəsi ilə mərkəzi bank arasındakı pul hakimiyyətinin ara forması.
Yaranması
Valyuta İnstitutu mərkəzi bankın sonraki prototipidir. İlk pul quruluşunun 1861-ci ildə, Hindustanın geniş bölgəsinin İngilis müstəmləkəsi olduğu zaman Britaniya Hindistanda qurulduğuna inanılır. 1861-ci ildə koloniya kağız pullar haqqında bir qanun qəbul etdi, ona görə xüsusi banklardan pul çıxarmaq hüququ Hindistanın müstəmləkə hökumətinə verildi. Xüsusi bank qeydləri 1867-ci ilə qədər dövriyyədə olmağa davam etdi.
Pul məsələsinin yeni təşkilati-hüquqi forması qarışıq xarakter daşıyırdı. Rəsmi emitent Maliyyə Nazirliyinin Kağız Pulların Çıxarılması Departamenti tərəfindən təmsil olunan Hindistanın müstəmləkə hökuməti idi. İngiltərə Bankı banknotların buraxılmasından texniki olaraq məsuliyyət daşıyırdı. Pul dövriyyəsinin təşkili müstəmləkə hökumətinin agentləri rolunda səlahiyyətli banklar tərəfindən həyata keçirildi. Bunlara "prezident bankları" (yəni əyalət bankları, hər əyalətdə bir) deyilirdi, bunlara Bank Benqal, Bombay və Madras Bankı da daxil idi.
Pul emissiyası Hindistan dövlət qiymətli kağızları ilə dəstəkləndi. Kağız pulların arxasında ehtiyat varlıqlarının olduğu rəsmi olaraq elan edilsə də. Bununla birlikdə, ehtiyat aktivinin (gümüş, qızıl və ya funt sterlinqlə maliyyə aktivləri) vəziyyəti müəyyənləşdirilməyib. Beləliklə, pul kütləsi metal ehtiyatları ilə təmin edilmədi. Zamanla pul kütləsi və qiymətli kağızların həcmi artdı. Britaniya Hindistanındakı Valyuta İnstitutu, koloniyanın gümüş standartına keçdiyi 1893-cü ilə qədər mövcud idi.
Sistemin funksional xüsusiyyətləri
- Ehtiyat aktivləri pul bazasının həcmini tam əhatə etmir (bir qayda olaraq, pul bazasının 100% -dən azını təşkil edir).
- Pul İnstitutu yerli valyutanın xarici valyutaya tam məhdudiyyətsiz konvertasiya olunmasını dəstəkləyir.
- Pul İnstitutu sabit məzənnə saxlayır.
- Valyuta İnstitutu banklar üçün son müraciət edən tərəf kimi çıxış etmək hüququna malikdir.
- Pul İnstitutu borc qiymətli kağızlarını satın alaraq hökumətə borc verir.
- Pul emissiyası valyuta müdaxilələri, bankların yenidən maliyyələşdirilməsi və hökumətə borc verilərkən həyata keçirilir.
- Pul İnstitutu, ehtiyat aktivlərinin yenidən qiymətləndirilməsi, ehtiyat rəhbərliyindən faiz gəlirləri və kommersiya bankları ilə əməliyyatlar daxil olmaqla müxtəlif növ gəlir əldə edir.
- Pul İnstitutu hökumətdən müstəqil deyil və Maliyyə Nazirliyi tərəfindən idarə olunur.
- Pul institutu institusional çərçivəsindən və sabit məzənnənin qorunması ehtiyacından asılı olaraq məhdud mülahizə gücünə malikdir.
- Para İnstitutu bir dövlət qurumu olaraq pul emissiyasını həyata keçirdi və səlahiyyətli özəl banklar, agentləri olaraq pul dövriyyəsinin təşkili ilə məşğul olurlar.
Pul təşkilatının institusional çərçivəsindən göründüyü kimi, maliyyə xüsusiyyətləri və hesabatları sabit məzənnəni qorumaq öhdəliyini əks etdirməlidir. Aktivlərdə pul bazasının təhlükəsizliyini təmin edən ehtiyat aktivləri və öhdəliklər — nağd və ya nağdsız pul şəklində buraxılmış pul öhdəliklərinin yığılmış həcmi üstünlük təşkil etməlidir. Pul quruluşunun balansının quruluşu avro bölgəsinə avronun tətbiq edilməsindən əvvəl 1998-ci ilin əvvəlinə olan Avropa Valyuta İnstitutunun balansı ilə göstərilə bilər.
Cədvəl. 1998-ci ilin əvvəlində Avropa Valyuta İnstitutunun timsalında bir pul təşkilatının maliyyə balansının quruluşu.
| № | Balans maddəsi | EKU mln. | Səhm, % |
|---|---|---|---|
| 1. | Avropa Valyuta Sistemi ilə əlaqəli aktivlər | 65020 | 99% |
| 1.1. | Qızıl ehtiyatları | 26228 | 40% |
| 1.2. | Ehtiyatlar ABŞ dollarındadır | 38792 | 59% |
| 2. | Digər aktivlər | 649 | 1% |
| 2.1. | Kassa və müxbir bank hesabları | 24 | 0% |
| 2.2. | Müddətli depozitlər | 597 | 1% |
| 2.3. | Qeyri-maliyyə aktivləri | 25 | 0% |
| 2.4. | Digər aktivlər | 2 | 0% |
| CƏMİ | 65669 | 100% | |
| 3. | Avropa Valyuta Sistemi ilə əlaqəli öhdəliklər | 65020 | 99% |
| 3.1. | Avropa mərkəzi bankları tərəfindən verilmiş EKU-lar | 65020 | 99% |
| 4. | Digər öhdəliklər | 649 | 1% |
| 4.1. | Kreditlər və digər maliyyə öhdəlikləri | 12 | 0% |
| 4.2. | Pensiya və digər öhdəliklər üçün ehtiyatlar | 6 | 0% |
| 4.3. | Digər ehtiyatlar | 11 | 0% |
| 4.4. | Mərkəzi bank töhfələri | 616 | 1% |
| 4.5. | Ümumi ehtiyat fondu | 17 | 0% |
| 4.6. | Mənfəət (itki) | -13 | 0% |
| CƏMİ | 65669 | 100% |
Valyuta institutunun müstəmləkə dövründəki təcrübəsi
Valyuta institutları əsasən Avropa imperiyalarının çiçəkləndiyi dövrdə müstəmləkələrdə yaradılmışdır. Koloniyaların siyasi müstəqillik qazandıqdan sonra qurulan mərkəzi bankdan əvvəl bunlar var idi. Ən geniş yayılmış pul qurumları Fransız müstəmləkələrində idi, nəticədə pul quruluşunun müstəmləkəçi pul hakimiyyət orqanlarının Fransız tipi olduğunu qeyd etmək uyğun olardı. Valyuta institutlarının qərargahı Parisdə yerləşirdi və koloniyalarda agent banklar Fransız frankının analoqunu buraxırdılar.
Valyuta institutları Fransa tərəfindən Hindistanda, Portuqaliyada isə Makaoda koloniyalarda pul dövriyyəsini təşkil etmək üçün quruldu. Bundan əlavə, XX əsrdə Fransız səlahiyyətliləri Qərbi və Ekvatorial (Mərkəzi) Afrikadakı pul təşkilatlarından istifadə etdilər. Afrikada agent Banque de l'Afrique occidentale, Hindistan-Banque de l'Indochine idi. Makaoda Banco Nacional Ultramarino da oxşar rol oynadı.
Cədvəl. Müstəmləkə dövründə pul qurumları.
| Koloniya | Pul idarələri | Valyuta vahidi | Etibarlılıq | Valyuta məzənnəsi siyasəti |
| Kamerun və Fransız ekvatorial Afrikası Vişi hökumətinin nəzarəti altında deyil* | Caisse centrale de la France libre (Caisse centrale de la France d'outre-mer) | Afrika frankı | 1941–44 | məzənnənin Fransız frankına uyğunlaşdırılması |
| Daqomeya, Qvineya, Kot-d'İvuar, Mali, Mavritaniya, Niqer, Seneqal, Yuxarı Volta (Burkina-Faso) və Toqo | Institut d'Emission de l'Afrique occidentale française et du Togo | AMİ Frankı | 1955–59 | məzənnənin Fransız frankına uyğunlaşdırılması |
| Kamerun, Mərkəzi Afrika Respublikası, Çad, Konqo-Brazzavil və Qabon | Institut d’Emission de l’Afrique Equatoriale Française et du Cameroun | AMİ Frankı | 1955–59 | məzənnənin Fransız frankına uyğunlaşdırılması |
| Kambodca, Laos və Vyetnam | Institut d'Emission des Etats du Cambodge, du Laos et du Vietnam | Hind Çin piastrı | 1948–54 | məzənnənin Fransız frankına uyğunlaşdırılması |
| Makao | Instituto Emissor de Macau | Makao patakası | 1980–89 | kursu Portuqaliya eskudosuna düzəltmək |
* Mərkəzi Afrika Respublikası, Çad, Konqo-Brazzavil və Qabon.
İstinadlar
- Моисеев С. Р. История центральных банков и бумажных денег. — М.: Вече, 2015.
- Cuhaj G., Michael T., Miller H. Standard Catalog of World Coins 1901–2000. — Iola: Krause Publications, 2011.
- The Annual Report. Frankfurt am Main: The European Monetary Institute, 1998. — Pp. 90–91.
- Masson P. and Pattillo C. The Monetary Geography of Africa. — Washington: Brookings Institution Press, 2004.
Ədəbiyyat
- Бутаков Д.Д., Золотаренко Е.Д., Рыбалко Г.П. Валюты стран мира: Справочник / Под ред. Борисова С.М., Рыбалко Г.П., Можайскова О.В. — М.: Финансы и статистика, 1987.
- Моисеев С. Р. Возникновение и становление центральных банков. — М.: КНОРУС, 2013.
- The European Monetary Institute. — Frankfurt am Main: European Monetary Institute, 1997.
- Weintraub C. and Schuler K. India’s Paper Currency Department (1862-1935) as a Quasi Currency Board. Johns Hopkins Institute Studies in Applied Economics № 9, December 2013.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Valyuta Institutu ing monetary institute ixtiyari pul siyaseti qarsisinda sabit mezenneni qorumaq ucun hazirlanmis valyuta lovhesi ile merkezi bank arasindaki pul hakimiyyetinin ara formasi Dunyadaki en meshur pul qurulusu EKU mezennesinin sabitliyinden avronun hazirlanmasina ve Avropa Merkezi Bankinin yaradilmasindan mesul olan Avropa Valyuta Institutu 1994 1997 idi YaranmasiValyuta Institutu merkezi bankin sonraki prototipidir Ilk pul qurulusunun 1861 ci ilde Hindustanin genis bolgesinin Ingilis mustemlekesi oldugu zaman Britaniya Hindistanda qurulduguna inanilir 1861 ci ilde koloniya kagiz pullar haqqinda bir qanun qebul etdi ona gore xususi banklardan pul cixarmaq huququ Hindistanin mustemleke hokumetine verildi Xususi bank qeydleri 1867 ci ile qeder dovriyyede olmaga davam etdi Pul meselesinin yeni teskilati huquqi formasi qarisiq xarakter dasiyirdi Resmi emitent Maliyye Nazirliyinin Kagiz Pullarin Cixarilmasi Departamenti terefinden temsil olunan Hindistanin mustemleke hokumeti idi Ingiltere Banki banknotlarin buraxilmasindan texniki olaraq mesuliyyet dasiyirdi Pul dovriyyesinin teskili mustemleke hokumetinin agentleri rolunda selahiyyetli banklar terefinden heyata kecirildi Bunlara prezident banklari yeni eyalet banklari her eyaletde bir deyilirdi bunlara Bank Benqal Bombay ve Madras Banki da daxil idi Pul emissiyasi Hindistan dovlet qiymetli kagizlari ile desteklendi Kagiz pullarin arxasinda ehtiyat varliqlarinin oldugu resmi olaraq elan edilse de Bununla birlikde ehtiyat aktivinin gumus qizil ve ya funt sterlinqle maliyye aktivleri veziyyeti mueyyenlesdirilmeyib Belelikle pul kutlesi metal ehtiyatlari ile temin edilmedi Zamanla pul kutlesi ve qiymetli kagizlarin hecmi artdi Britaniya Hindistanindaki Valyuta Institutu koloniyanin gumus standartina kecdiyi 1893 cu ile qeder movcud idi Sistemin funksional xususiyyetleriEhtiyat aktivleri pul bazasinin hecmini tam ehate etmir bir qayda olaraq pul bazasinin 100 den azini teskil edir Pul Institutu yerli valyutanin xarici valyutaya tam mehdudiyyetsiz konvertasiya olunmasini destekleyir Pul Institutu sabit mezenne saxlayir Valyuta Institutu banklar ucun son muraciet eden teref kimi cixis etmek huququna malikdir Pul Institutu borc qiymetli kagizlarini satin alaraq hokumete borc verir Pul emissiyasi valyuta mudaxileleri banklarin yeniden maliyyelesdirilmesi ve hokumete borc verilerken heyata kecirilir Pul Institutu ehtiyat aktivlerinin yeniden qiymetlendirilmesi ehtiyat rehberliyinden faiz gelirleri ve kommersiya banklari ile emeliyyatlar daxil olmaqla muxtelif nov gelir elde edir Pul Institutu hokumetden musteqil deyil ve Maliyye Nazirliyi terefinden idare olunur Pul institutu institusional cercivesinden ve sabit mezennenin qorunmasi ehtiyacindan asili olaraq mehdud mulahize gucune malikdir Para Institutu bir dovlet qurumu olaraq pul emissiyasini heyata kecirdi ve selahiyyetli ozel banklar agentleri olaraq pul dovriyyesinin teskili ile mesgul olurlar Pul teskilatinin institusional cercivesinden gorunduyu kimi maliyye xususiyyetleri ve hesabatlari sabit mezenneni qorumaq ohdeliyini eks etdirmelidir Aktivlerde pul bazasinin tehlukesizliyini temin eden ehtiyat aktivleri ve ohdelikler nagd ve ya nagdsiz pul seklinde buraxilmis pul ohdeliklerinin yigilmis hecmi ustunluk teskil etmelidir Pul qurulusunun balansinin qurulusu avro bolgesine avronun tetbiq edilmesinden evvel 1998 ci ilin evveline olan Avropa Valyuta Institutunun balansi ile gosterile biler 1935 2005 Avropa Valyuta Institutunun prezidenti 1997 1998 ve Avropa Merkezi Bankinin ilk prezidenti 1998 2003 Cedvel 1998 ci ilin evvelinde Avropa Valyuta Institutunun timsalinda bir pul teskilatinin maliyye balansinin qurulusu Balans maddesi EKU mln Sehm 1 Avropa Valyuta Sistemi ile elaqeli aktivler 65020 99 1 1 Qizil ehtiyatlari 26228 40 1 2 Ehtiyatlar ABS dollarindadir 38792 59 2 Diger aktivler 649 1 2 1 Kassa ve muxbir bank hesablari 24 0 2 2 Muddetli depozitler 597 1 2 3 Qeyri maliyye aktivleri 25 0 2 4 Diger aktivler 2 0 CEMI 65669 100 3 Avropa Valyuta Sistemi ile elaqeli ohdelikler 65020 99 3 1 Avropa merkezi banklari terefinden verilmis EKU lar 65020 99 4 Diger ohdelikler 649 1 4 1 Kreditler ve diger maliyye ohdelikleri 12 0 4 2 Pensiya ve diger ohdelikler ucun ehtiyatlar 6 0 4 3 Diger ehtiyatlar 11 0 4 4 Merkezi bank tohfeleri 616 1 4 5 Umumi ehtiyat fondu 17 0 4 6 Menfeet itki 13 0 CEMI 65669 100 Valyuta institutunun mustemleke dovrundeki tecrubesiValyuta institutlari esasen Avropa imperiyalarinin ciceklendiyi dovrde mustemlekelerde yaradilmisdir Koloniyalarin siyasi musteqillik qazandiqdan sonra qurulan merkezi bankdan evvel bunlar var idi En genis yayilmis pul qurumlari Fransiz mustemlekelerinde idi neticede pul qurulusunun mustemlekeci pul hakimiyyet orqanlarinin Fransiz tipi oldugunu qeyd etmek uygun olardi Valyuta institutlarinin qerargahi Parisde yerlesirdi ve koloniyalarda agent banklar Fransiz frankinin analoqunu buraxirdilar Valyuta institutlari Fransa terefinden Hindistanda Portuqaliyada ise Makaoda koloniyalarda pul dovriyyesini teskil etmek ucun quruldu Bundan elave XX esrde Fransiz selahiyyetlileri Qerbi ve Ekvatorial Merkezi Afrikadaki pul teskilatlarindan istifade etdiler Afrikada agent Banque de l Afrique occidentale Hindistan Banque de l Indochine idi Makaoda Banco Nacional Ultramarino da oxsar rol oynadi Banco Nacional Ultramarino Patakas meselesi ucun Makao Valyuta Institutunun agenti idi ve hal hazirda Makao Pul Idaresi adindan pul nisani buraxmaga davam edir Cedvel Mustemleke dovrunde pul qurumlari Koloniya Pul idareleri Valyuta vahidi Etibarliliq Valyuta mezennesi siyasetiKamerun ve Fransiz ekvatorial Afrikasi Visi hokumetinin nezareti altinda deyil Caisse centrale de la France libre Caisse centrale de la France d outre mer Afrika franki 1941 44 mezennenin Fransiz frankina uygunlasdirilmasiDaqomeya Qvineya Kot d Ivuar Mali Mavritaniya Niqer Seneqal Yuxari Volta Burkina Faso ve Toqo Institut d Emission de l Afrique occidentale francaise et du Togo AMI Franki 1955 59 mezennenin Fransiz frankina uygunlasdirilmasiKamerun Merkezi Afrika Respublikasi Cad Konqo Brazzavil ve Qabon Institut d Emission de l Afrique Equatoriale Francaise et du Cameroun AMI Franki 1955 59 mezennenin Fransiz frankina uygunlasdirilmasiKambodca Laos ve Vyetnam Institut d Emission des Etats du Cambodge du Laos et du Vietnam Hind Cin piastri 1948 54 mezennenin Fransiz frankina uygunlasdirilmasiMakao Instituto Emissor de Macau Makao patakasi 1980 89 kursu Portuqaliya eskudosuna duzeltmek Merkezi Afrika Respublikasi Cad Konqo Brazzavil ve Qabon IstinadlarMoiseev S R Istoriya centralnyh bankov i bumazhnyh deneg M Veche 2015 Cuhaj G Michael T Miller H Standard Catalog of World Coins 1901 2000 Iola Krause Publications 2011 The Annual Report Frankfurt am Main The European Monetary Institute 1998 Pp 90 91 Masson P and Pattillo C The Monetary Geography of Africa Washington Brookings Institution Press 2004 EdebiyyatButakov D D Zolotarenko E D Rybalko G P Valyuty stran mira Spravochnik Pod red Borisova S M Rybalko G P Mozhajskova O V M Finansy i statistika 1987 Moiseev S R Vozniknovenie i stanovlenie centralnyh bankov M KNORUS 2013 The European Monetary Institute Frankfurt am Main European Monetary Institute 1997 Weintraub C and Schuler K India s Paper Currency Department 1862 1935 as a Quasi Currency Board Johns Hopkins Institute Studies in Applied Economics 9 December 2013