Valyuta dəyişdirilməsi (ing. currency substitution) — milli pulun tədavül vasitəsi kimi xarici valyutalarla əvəz edilməsi və qanuni ödəniş vasitəsi statusu almış xarici valyutalar olmadan əmanət. İqtisadi dildə valyuta əvəzlənməsi oxşar hadisəni — qeyri-rəsmi (faktik, qismən, kölgə) dollarlaşmanı təsvir edən dollarlaşmanın formalarından biri ilə sinonimdir.
Konsepsiyanın mənşəyi
İqtisadiyyat nəzəriyyəsində "valyuta əvəzi" anlayışı 1977-ci ildə Buenos-Ayres Universitetində (Argentina) işləyərkən Gilermo Kalvo və Karlos Rodriges tərəfindən təqdim edilmişdir. İfadə onlar tərəfindən valyuta əvəzlənməsi baxımından real məzənnənin təhlili çərçivəsində istifadə olunub. İlk tədqiqatçıların gəldiyi əsas nəticə ondan ibarət idi ki, valyuta əvəzetməsi olduğu halda pul kütləsinin artması milli valyutanın dəyərdən düşməsinə səbəb olur. Bu termin iqtisadi ədəbiyyatda 1970-ci illərdən, inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlarda valyutanın deregulyasiyası və maliyyə bazarlarının liberallaşdırılması proseslərinin başladığı vaxtdan fəal şəkildə istifadə olunur.
Alternativ təriflər
Valyuta əvəzlənməsinin iki əsas anlayışı var. Onlardan biri Qilyermo Kalvo və (Cons Hopkins Universiteti) tərəfindən hazırlanmışdır. Onların variantında valyuta əvəzedicisi xarici valyutanın daxili bazarda tədavül vasitəsi kimi istifadə edilməsidir. Əgər iqtisadi agentlər xarici valyutadan təkcə tədavül vasitəsi kimi deyil, həm də dəyər ölçüsü və dəyər anbarı kimi istifadə edirlərsə, söhbət qeyri-rəsmi dollarlaşmadan gedir.
Alternativ konsepsiya Stenford Universitetindən Ronald Makkinnon tərəfindən təklif edilmişdir. O, birbaşa və dolayı valyuta əvəzetməsini fərqləndirir. Birbaşa valyuta əvəzinin tərifi Qilyermo Kalvo və tərifi ilə üst-üstə düşür. Birbaşa valyuta əvəzi valyutalar arasında mübadilə vasitəsi kimi rəqabəti əks etdirir. Dolayı valyuta əvəzetməsi müxtəlif ölkələrin qeyri-monetar maliyyə aktivləri arasında iqtisadi agentlərin keçidi deməkdir. Beləliklə, Ronald Makkinnonun dolayı valyuta əvəzlənməsi geniş mənada maliyyə aktivlərinin beynəlxalq əvəzlənməsi (aktivlərin əvəzlənməsi) deməkdir. Başqa sözlə, iqtisadi agentlərə müxtəlif xarici yurisdiksiyalarda maliyyə aktivləri portfelini formalaşdırmağa imkan verən kapitalın beynəlxalq mobilliyini təsvir edir.
Valyuta əvəzlənməsinin geniş və dar şərhləri arasında aralıq təriflərin geniş spektri mövcuddur. Onların hamısı valyuta əvəzlənməsini pul funksiyalarının bir qismini və ya hamısını yerinə yetirən alət kimi xarici pulların milli pulların sıxışdırılması prosesi kimi qəbul edirlər. Məsələn, əsərlərin birində Karlos Veq Ratnoy Sahay ilə birlikdə valyuta əvəzetməsini təsərrüfat subyektləri tərəfindən tədavül vasitəsi və dəyər ölçüsü kimi xarici valyutadan istifadə etməsi, aktivlərin əvəzlənməsi isə xarici valyutanın istifadəsini müəyyən dəyər anbarı etmişdir.
Məşhur "Beynəlxalq İqtisadiyyat" dərsliyinin müəllifi və BVF-nin əməkdaşı Aleksey Kireyev hesab edir ki, "bir neçə valyutanın istənilən paralel dövriyyəsi bu anlayışlardan sinonim kimi istifadə etməklə ya dollarlaşma, ya da valyuta əvəzetmə adlanır".
İstinadlar
- Calvo G. and Rodríguez C. A Model of Exchange Rate Determination under Currency Substitution and Rational Expectation (Journal of Political Economy). 1977. 617–625.
- Calvo G. and Végh C. Currency substitution in developing countries: an introduction (IMF Working Papers). 1992.
- McKinnon R. Two Concepts of International Currency Substitution (The Economics of the Caribbean Basin). NY: Praeger. Connolly M. and McDermott J. 1985. 101–113.
- Vegh C. and Sahay R. Inflation and Stabilization in Transition Economies: A Comparison with Market Economies (IMF Working Papers). 1995.
- Киреев А.П. Международная экономика: открытая экономика и макроэкономическое программирование. Учебное пособие для вузов. М.: Международные отношения. 1999. 24.
Ədəbiyyat
- Валютное регулирование и валютный контроль: учеб. для студентов, обучающихся по экон. специальностям. Под ред. Крашенинникова М. В. — М.: Экономистъ, 2005.
- Глобализация и национальные финансовые системы. Под ред. Хансона Дж. А., Хонохана П., Маджнони Дж. [пер. с англ. Васильев В. С.]. — Москва: Весь Мир, 2005.
- Золотарчук В. В. Макроэкономика: учебник для студентов высших учебных заведений, обучающихся по экономическим и неэкономическим специальностям. — Москва: ИНФРА-М, 2011.
- Шаховская Л. С. Ценообразование. — Москва: КНОРУС, 2016.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Valyuta deyisdirilmesi ing currency substitution milli pulun tedavul vasitesi kimi xarici valyutalarla evez edilmesi ve qanuni odenis vasitesi statusu almis xarici valyutalar olmadan emanet Iqtisadi dilde valyuta evezlenmesi oxsar hadiseni qeyri resmi faktik qismen kolge dollarlasmani tesvir eden dollarlasmanin formalarindan biri ile sinonimdir Konsepsiyanin menseyiIqtisadiyyat nezeriyyesinde valyuta evezi anlayisi 1977 ci ilde Buenos Ayres Universitetinde Argentina isleyerken Gilermo Kalvo ve Karlos Rodriges terefinden teqdim edilmisdir Ifade onlar terefinden valyuta evezlenmesi baximindan real mezennenin tehlili cercivesinde istifade olunub Ilk tedqiqatcilarin geldiyi esas netice ondan ibaret idi ki valyuta evezetmesi oldugu halda pul kutlesinin artmasi milli valyutanin deyerden dusmesine sebeb olur Bu termin iqtisadi edebiyyatda 1970 ci illerden inkisaf etmekde olan iqtisadiyyatlarda valyutanin deregulyasiyasi ve maliyye bazarlarinin liberallasdirilmasi proseslerinin basladigi vaxtdan feal sekilde istifade olunur Alternativ teriflerValyuta evezlenmesinin iki esas anlayisi var Onlardan biri Qilyermo Kalvo ve Cons Hopkins Universiteti terefinden hazirlanmisdir Onlarin variantinda valyuta evezedicisi xarici valyutanin daxili bazarda tedavul vasitesi kimi istifade edilmesidir Eger iqtisadi agentler xarici valyutadan tekce tedavul vasitesi kimi deyil hem de deyer olcusu ve deyer anbari kimi istifade edirlerse sohbet qeyri resmi dollarlasmadan gedir Alternativ konsepsiya Stenford Universitetinden Ronald Makkinnon terefinden teklif edilmisdir O birbasa ve dolayi valyuta evezetmesini ferqlendirir Birbasa valyuta evezinin terifi Qilyermo Kalvo ve terifi ile ust uste dusur Birbasa valyuta evezi valyutalar arasinda mubadile vasitesi kimi reqabeti eks etdirir Dolayi valyuta evezetmesi muxtelif olkelerin qeyri monetar maliyye aktivleri arasinda iqtisadi agentlerin kecidi demekdir Belelikle Ronald Makkinnonun dolayi valyuta evezlenmesi genis menada maliyye aktivlerinin beynelxalq evezlenmesi aktivlerin evezlenmesi demekdir Basqa sozle iqtisadi agentlere muxtelif xarici yurisdiksiyalarda maliyye aktivleri portfelini formalasdirmaga imkan veren kapitalin beynelxalq mobilliyini tesvir edir Valyuta evezlenmesinin genis ve dar serhleri arasinda araliq teriflerin genis spektri movcuddur Onlarin hamisi valyuta evezlenmesini pul funksiyalarinin bir qismini ve ya hamisini yerine yetiren alet kimi xarici pullarin milli pullarin sixisdirilmasi prosesi kimi qebul edirler Meselen eserlerin birinde Karlos Veq Ratnoy Sahay ile birlikde valyuta evezetmesini teserrufat subyektleri terefinden tedavul vasitesi ve deyer olcusu kimi xarici valyutadan istifade etmesi aktivlerin evezlenmesi ise xarici valyutanin istifadesini mueyyen deyer anbari etmisdir Meshur Beynelxalq Iqtisadiyyat dersliyinin muellifi ve BVF nin emekdasi Aleksey Kireyev hesab edir ki bir nece valyutanin istenilen paralel dovriyyesi bu anlayislardan sinonim kimi istifade etmekle ya dollarlasma ya da valyuta evezetme adlanir IstinadlarCalvo G and Rodriguez C A Model of Exchange Rate Determination under Currency Substitution and Rational Expectation Journal of Political Economy 1977 617 625 Calvo G and Vegh C Currency substitution in developing countries an introduction IMF Working Papers 1992 McKinnon R Two Concepts of International Currency Substitution The Economics of the Caribbean Basin NY Praeger Connolly M and McDermott J 1985 101 113 Vegh C and Sahay R Inflation and Stabilization in Transition Economies A Comparison with Market Economies IMF Working Papers 1995 Kireev A P Mezhdunarodnaya ekonomika otkrytaya ekonomika i makroekonomicheskoe programmirovanie Uchebnoe posobie dlya vuzov M Mezhdunarodnye otnosheniya 1999 24 EdebiyyatValyutnoe regulirovanie i valyutnyj kontrol ucheb dlya studentov obuchayushihsya po ekon specialnostyam Pod red Krasheninnikova M V M Ekonomist 2005 Globalizaciya i nacionalnye finansovye sistemy Pod red Hansona Dzh A Honohana P Madzhnoni Dzh per s angl Vasilev V S Moskva Ves Mir 2005 Zolotarchuk V V Makroekonomika uchebnik dlya studentov vysshih uchebnyh zavedenij obuchayushihsya po ekonomicheskim i neekonomicheskim specialnostyam Moskva INFRA M 2011 Shahovskaya L S Cenoobrazovanie Moskva KNORUS 2016