Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Uruqvay müharibəsi (Braziliyada: port. Guerra do Uruguai; Uruqvay tarixşünaslığında: Braziliya işğalı, isp. Invasión brasileña) — 1864–1865-ci ildə baş verən toqquşma Braziliya və Uruqvayın (Ağlar) partiyası arasında baş vermişdir. Braziliya ordusu 10 avqustda Uruqvay ərazisinı daxil olur və ölkənin icərilərinə doğru irəliləyir. 1865-ci ilin fevral ayında münaqişə bitir. Braziliyalılar bu müharibəni Uruqvay müharibəsi (Guerra da Uruguai) Uruqvayda isə bu muharibəni Braziliya müdaxiləsi 1864 (İnvasión brasileno de 1864). Müdaxilə nəticəsində Prezident Atanasio Aqirre hakimiyyətdən uzaqlaşdlrılır. Yerinə "Kolorados" partiyasının rəhbəri Venansio Flores gətirilir. Bu da öz növbəsində yeni müharibəyə (Paraqvay müharibəsi) səbəb olur.
| Uruqvay müharibəsi | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Tarix | 1834-1835 | ||
| Yeri | Uruqvay | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Müharibədən əvvəlki vəziyyət
Uruqvayda iki partiya (Kolorados və Ağlar) arasında daima mübarizə gedir. Dövlətin səriştəsizliyi sayəsində bu iki partiya daima şəxsi düşmənçilik və ideoloji mübarizə gedir. Bunun nəticəsində qarşılıqlı toqquşmalara və kütləvi ölümlərə səbəb olurdu. Uzun illər davam edən Uruqvay Vətəndaş müharibəsi nəhayət ki 1851 ildə bitir. 1850-ci illərdə ölkədə barışıq sazişi imzalanır ki, bu da ölkədə inkişafa səbəb olur. Bu inkişaf Fuzionizm adlandırılır. Bir müddət sonra Kolorados partiyasının bəzi üzvləri bu inkişafı Ağların hakimiyyətin gücləndirilməsinə səbəb olması bildirirlər və buna qarşı çıxırlar. Həmin üsyançılar tutulur və edam edilir. Flores fuzionizmə qarşı cıxaraq Argentinaya müraciət edir. Belə ki bu vaxt orada Argentina konfedarasiyası və Buenos Ayres hökuməti arasinda mübarizə gedir. Kolorados partiyası ilə Batolome Mitre arasında birgə mübarizə haqqında anlaşma imzalanır. Bu köməyin sayəsində 1861-ci ilə Pavon döyüşündə Argentina Konfederasiyası məğlub olur və Argentina birləşdirilir. 1863-cü ilin may-iyun aylarında Mitre verdiyi sözə qismən də olsa, əməl edir. Flores hökumətə qarşı çıxaraq "Qurtuluş yürüşü"nə başlayır. Uruqvayın Paraqvayla ittifaqa girmək istəyi bir nəticə vermir, amma Karlos Antonio Lopesın oğlu bu birliyi dəstəkləyir. Səbəb o idi ki, o, Argentinanın Rio-de-la-Plata vitse-krallığının ərazisini bərpa etmək üçün Uruqvay və Paraqvayı işğal etmək istədiyini düşünürdü. 1863-cü ildə Argentina federalistlərinin rəhbəri Urkiso bu birliyə qoşulur. Braziliya Uruqvayda hadisələri diqqətlə izləyirdi. 1852-ci ildəki Rosasodakı hücumdan sonra Braziliya Rio-de-la-Plata hövzəsində hökmranlıq etməyə başladı. Argentina və Uruqvay arasındakı mübarizədə hansısa tərəfin güclənməsini Braziliya istəmirdi. Uruqvaydakı vətəndaş müharibəsi zamanı oradakı braziliyalılar bundan təbii ki, zərər çəkirdi. Uruqvayın əhalisinin 18%-i (220.000 nəfər) portuqalca danışırdı və onlar özlərini braziliyalı hesab edirdi. Floresın əsas tərəfdarları məhz onlar idi. David Konabario və Antoniu di Soza Netu (Ferropal çevrilişində iştirak edən) Braziliyanın paytaxtına gedərək müdaxilə edilməsini tələb edir. Buna səbəb kimi uruqvaylıların braziliyalıları qırması və fermaları dağıtması göstərilirdi. Bu zaman Braziliyada vəziyyət fərqli idi. Belə ki Britaniya imperiyası ilə müharibə həddində idi. Buna baxmayaraq, Braziliya öz gücünü nümayiş etdirmək üçün Uruqvaya qoşun yeritməyi düşünürdü.
1 mart 1864-cü ildə Bernardo Berronun prezidentlik müddəti bitir və onu Agirre əvəz edir. Braziliya Uruqvaydakı münaqişənin bitməsi üçün ora nümayəndə göndərir. Montevideo hökuməti Paraqvayla ittifaqa arxalanaraq Braziliyanın təzyiqinə əhəmiyyət vermir. 1864-cü ildə Braziliya, Argentina və Britaniyanın vasitəçiliyi ilə ağlar və kolorados arasında danışıqlar başlanır. 4 avqustda danışıqlar dalana dirənir.
Müharibənin başlaması
10 avqustda Braziliya Uruqvay ərazisinə soxulur. İlk öncə donanma su sərhədini pozur. 24 avqustda Paraqvayın Villa del Salto gəmisi Braziliya gəmilərinə yaxınlaşaraq xəbərdarlıq atəşi acır, sonra Argentina sularına çəkilir. 30 avqustda buna cavab olaraq Uruqvay Braziliya ilə bütün əlaqələri kəsir. 7 sentyabrda braziliyalılar gəmini ələ keçirmək istəyir. Bu zaman heyət gəminin Braziliya donanmasına qismət olmaması üçün gəmini sahilə üzdürərək quma otuzdurur. "General Artigas" gəmisi dokda idi, amma Uruqvay gəminin braziliyalılar tərəfindən ələ keçirilməsinin qarşısını almaq üçün onu satırlar. Braziliyalıların Ağlara qarşı müharibəsindən istifadə edərək Flores və Sarayvo ilə danışıqlar başlayır. 20 sentyabrda sürətli məktublaşmadan sonra Floreslə Braziliya donanmasının admiralı Lisboa arasında gizli sazış imzalanır. 12 oktyabrda Xose Luis Meni Barret əsas qüvvələrdən ayrılaraq 2 gündən sonra Serro Lorqoya doğru irəliləyir. Kiçik toqquşmalar onun hücumunu ləngitsə də, Ağların Melo şəhərini tərk etməsi ilə şəhər ələ keçirilir. Serro Lorqoye döyüşsüz daxil olan braziliyalı qüvvələr şəhəri koloradosa təhvil verərək 24 oktyabrda əsas qüvvələrin yanına qayıdır. Növbəti hədəf Salto şəhəri olur. 28 noyabrda şəhər döyüşsüz təslim olur. Kolorados 4 top və 250 nəfəri ələ keçirir. Paysand şəhəri mühasirəyə alınır. 6–8 dekabrda şəhərə hücuma keçilsə də, nəticə əldə olunmur. Agirre bura 3000 əsgər və 4 top göndərir. Braziliyalılar da bura əlavə qüvvələr göndərirlər.
24 dekabrda Cənub ordusu Paysanda doğru irəliləyir və 2 yanvarda şəhər tutulur. 31 yanvarda ordu paytaxta yaxınlaşır. 27 yanvar 1865-ci ildə Munos 1500 nəfərlə Braziliya sərhədini keçir. Milli qvardiya ilə toqquşmadan sonra İnquaran şəhəri mühasirəyə alınır. Munos şəhərin təslim olmasını tələb etsə də, bir nəticə əldə etməyib geriyə, Uruqvaya qayıdır. 15 yanvarda Agirrenin prezidentlik müddəti bitir və onu Tomas Vilyalbu əvəz edir. Vilyalbu Floreslə danışıqlara gedir. Razılaşmaya əsasən Flores rəsmi seçkilərə qədər prezident vəzifəsini yerinə yetirir.
Nəticə
Martın əvvəlində Flores əsasən kolorados partiyasından ibarət hökumət təşkil edir. Yeni hökumət ordunu və icra hakimiyyətini Ağlardan və Fuzionistlərdən təmizləyir. Braziliya özünə Floresin timsalında müttəfiq tapır. Argentina isə bir tərəfdən Mitrenin köhnə dostunun Floresin hakimiyyətə gəlməsi qane edirdisə də, bu müttəfiqlik nəticəsində Paraqvay müharibəsinə cəlb olunmasına səbəb olmuşdur.
Ədəbiyyat
- . História Militar do Brasil (Portuguese). São Paulo: Companhia Editora Nacional. 1935.
- . The Cambridge History of Latin America. 3. Cambridge: Cambridge University Press. 1985. ISBN .
- Bormann, José Bernardino. A Campanha do Uruguay (1864–65) (Portuguese). Rio de Janeiro: Imprensa Nacional. 1907.
- Carvalho, José Murilo de. D. Pedro II: Ser ou Não Ser (Portuguese). São Paulo: Companhia das Letras. 2007. ISBN .
- Costa, Wilma Peres. A Espada de Dâmocles: o Exército, a Guerra do Paraguai e a Crise do Império (Portuguese). São Paulo: HUCITEC. 1996. ISBN .
- Golin, Tau. A Fronteira (Portuguese). 2. Porto Alegre: L&PM. 2004. ISBN .
- . Portrait of a Dictator. London: William Heinemann. 1933.
- Hooker, Terry D. The Paraguayan War. Nottingham: Foundry Books. 2008. ISBN .
- Kraay, Hendrik; Whigham, Thomas L. I Die with My Country: Perspectives on the Paraguayan War, 1864–1870. Dexter, Michigan: Thomson-Shore. 2004. ISBN .
- Leuchars, Chris. To the Bitter End: Paraguay and the War of the Triple Alliance. Westport, Connecticut: Greenwood Press. 2002. ISBN .
- Maia, Prado. A Marinha de Guerra do Brasil na Colônia e no Império (Portuguese) (2). Rio de Janeiro: Cátedra. 1975.
- Munro, Dana Gardner. The Latin American Republics: A History (3). New York: Appleton-Century-Crofts. 1960.
- Needell, Jeffrey D. The Party of Order: the Conservatives, the State, and Slavery in the Brazilian Monarchy, 1831–1871. Stanford, California: Stanford University Press. 2006. ISBN .
- Osório, Joaquim Luís; Osório, Fernando Luís. História do General Osório (Portuguese). 1. Pelotas: Tipografia do Diário Popular. 1915.
- Raine, Philip. Paraguay. New Brunswick, New Jersey: Scarecrow Press. 1956.
- Schneider, Louis. A Guerra da Tríplice Aliança Contra o Paraguai (Portuguese). Porto Alegre: Pradense. 2009. ISBN .
- Silva, Alfredo Pretextato Maciel da. Os Generais do Exército Brasileiro de 1822 a 1889: Traços Biográficos (Portuguese). 2. Rio de Janeiro: M. Orosco & C. 1906b.
- . História da Guerra entre a Tríplice Aliança e o Paraguai (Portuguese). 1 (3). Rio de Janeiro: Biblioteca do Exército. 2009.
- Williams, Mary Wilhelmine. Dom Pedro the Magnanimous, Second Emperor of Brazil. Chapel Hill, North Carolina: University of North Carolina Press. 1937.
- Whigham, Thomas L. The Paraguayan War: Causes and Early Conduct. 1. Lincoln, Nebraska: University of Nebraska Press. 2002. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Uruqvay muharibesi Braziliyada port Guerra do Uruguai Uruqvay tarixsunasliginda Braziliya isgali isp Invasion brasilena 1864 1865 ci ilde bas veren toqqusma Braziliya ve Uruqvayin Aglar partiyasi arasinda bas vermisdir Braziliya ordusu 10 avqustda Uruqvay erazisini daxil olur ve olkenin icerilerine dogru irelileyir 1865 ci ilin fevral ayinda munaqise bitir Braziliyalilar bu muharibeni Uruqvay muharibesi Guerra da Uruguai Uruqvayda ise bu muharibeni Braziliya mudaxilesi 1864 Invasion brasileno de 1864 Mudaxile neticesinde Prezident Atanasio Aqirre hakimiyyetden uzaqlasdlrilir Yerine Kolorados partiyasinin rehberi Venansio Flores getirilir Bu da oz novbesinde yeni muharibeye Paraqvay muharibesi sebeb olur Uruqvay muharibesiTarix 1834 1835Yeri UruqvayMunaqise terefleriBraziliya Imperiyasi Uruqvay Kolorado Partiyasi Unitar partiyasi desteyi ile Argentina Uruqvay Milli Partiyasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarMuharibeden evvelki veziyyetUruqvayda iki partiya Kolorados ve Aglar arasinda daima mubarize gedir Dovletin seristesizliyi sayesinde bu iki partiya daima sexsi dusmencilik ve ideoloji mubarize gedir Bunun neticesinde qarsiliqli toqqusmalara ve kutlevi olumlere sebeb olurdu Uzun iller davam eden Uruqvay Vetendas muharibesi nehayet ki 1851 ilde bitir 1850 ci illerde olkede barisiq sazisi imzalanir ki bu da olkede inkisafa sebeb olur Bu inkisaf Fuzionizm adlandirilir Bir muddet sonra Kolorados partiyasinin bezi uzvleri bu inkisafi Aglarin hakimiyyetin guclendirilmesine sebeb olmasi bildirirler ve buna qarsi cixirlar Hemin usyancilar tutulur ve edam edilir Flores fuzionizme qarsi cixaraq Argentinaya muraciet edir Bele ki bu vaxt orada Argentina konfedarasiyasi ve Buenos Ayres hokumeti arasinda mubarize gedir Kolorados partiyasi ile Batolome Mitre arasinda birge mubarize haqqinda anlasma imzalanir Bu komeyin sayesinde 1861 ci ile Pavon doyusunde Argentina Konfederasiyasi meglub olur ve Argentina birlesdirilir 1863 cu ilin may iyun aylarinda Mitre verdiyi soze qismen de olsa emel edir Flores hokumete qarsi cixaraq Qurtulus yurusu ne baslayir Uruqvayin Paraqvayla ittifaqa girmek isteyi bir netice vermir amma Karlos Antonio Lopesin oglu bu birliyi destekleyir Sebeb o idi ki o Argentinanin Rio de la Plata vitse kralliginin erazisini berpa etmek ucun Uruqvay ve Paraqvayi isgal etmek istediyini dusunurdu 1863 cu ilde Argentina federalistlerinin rehberi Urkiso bu birliye qosulur Braziliya Uruqvayda hadiseleri diqqetle izleyirdi 1852 ci ildeki Rosasodaki hucumdan sonra Braziliya Rio de la Plata hovzesinde hokmranliq etmeye basladi Argentina ve Uruqvay arasindaki mubarizede hansisa terefin guclenmesini Braziliya istemirdi Uruqvaydaki vetendas muharibesi zamani oradaki braziliyalilar bundan tebii ki zerer cekirdi Uruqvayin ehalisinin 18 i 220 000 nefer portuqalca danisirdi ve onlar ozlerini braziliyali hesab edirdi Floresin esas terefdarlari mehz onlar idi David Konabario ve Antoniu di Soza Netu Ferropal cevrilisinde istirak eden Braziliyanin paytaxtina gederek mudaxile edilmesini teleb edir Buna sebeb kimi uruqvaylilarin braziliyalilari qirmasi ve fermalari dagitmasi gosterilirdi Bu zaman Braziliyada veziyyet ferqli idi Bele ki Britaniya imperiyasi ile muharibe heddinde idi Buna baxmayaraq Braziliya oz gucunu numayis etdirmek ucun Uruqvaya qosun yeritmeyi dusunurdu 1 mart 1864 cu ilde Bernardo Berronun prezidentlik muddeti bitir ve onu Agirre evez edir Braziliya Uruqvaydaki munaqisenin bitmesi ucun ora numayende gonderir Montevideo hokumeti Paraqvayla ittifaqa arxalanaraq Braziliyanin tezyiqine ehemiyyet vermir 1864 cu ilde Braziliya Argentina ve Britaniyanin vasiteciliyi ile aglar ve kolorados arasinda danisiqlar baslanir 4 avqustda danisiqlar dalana direnir Muharibenin baslamasi10 avqustda Braziliya Uruqvay erazisine soxulur Ilk once donanma su serhedini pozur 24 avqustda Paraqvayin Villa del Salto gemisi Braziliya gemilerine yaxinlasaraq xeberdarliq atesi acir sonra Argentina sularina cekilir 30 avqustda buna cavab olaraq Uruqvay Braziliya ile butun elaqeleri kesir 7 sentyabrda braziliyalilar gemini ele kecirmek isteyir Bu zaman heyet geminin Braziliya donanmasina qismet olmamasi ucun gemini sahile uzdurerek quma otuzdurur General Artigas gemisi dokda idi amma Uruqvay geminin braziliyalilar terefinden ele kecirilmesinin qarsisini almaq ucun onu satirlar Braziliyalilarin Aglara qarsi muharibesinden istifade ederek Flores ve Sarayvo ile danisiqlar baslayir 20 sentyabrda suretli mektublasmadan sonra Floresle Braziliya donanmasinin admirali Lisboa arasinda gizli sazis imzalanir 12 oktyabrda Xose Luis Meni Barret esas quvvelerden ayrilaraq 2 gunden sonra Serro Lorqoya dogru irelileyir Kicik toqqusmalar onun hucumunu lengitse de Aglarin Melo seherini terk etmesi ile seher ele kecirilir Serro Lorqoye doyussuz daxil olan braziliyali quvveler seheri koloradosa tehvil vererek 24 oktyabrda esas quvvelerin yanina qayidir Novbeti hedef Salto seheri olur 28 noyabrda seher doyussuz teslim olur Kolorados 4 top ve 250 neferi ele kecirir Paysand seheri muhasireye alinir 6 8 dekabrda sehere hucuma kecilse de netice elde olunmur Agirre bura 3000 esger ve 4 top gonderir Braziliyalilar da bura elave quvveler gonderirler Braziliya ordusunun hucum istiqameti 24 dekabrda Cenub ordusu Paysanda dogru irelileyir ve 2 yanvarda seher tutulur 31 yanvarda ordu paytaxta yaxinlasir 27 yanvar 1865 ci ilde Munos 1500 neferle Braziliya serhedini kecir Milli qvardiya ile toqqusmadan sonra Inquaran seheri muhasireye alinir Munos seherin teslim olmasini teleb etse de bir netice elde etmeyib geriye Uruqvaya qayidir 15 yanvarda Agirrenin prezidentlik muddeti bitir ve onu Tomas Vilyalbu evez edir Vilyalbu Floresle danisiqlara gedir Razilasmaya esasen Flores resmi seckilere qeder prezident vezifesini yerine yetirir NeticeMartin evvelinde Flores esasen kolorados partiyasindan ibaret hokumet teskil edir Yeni hokumet ordunu ve icra hakimiyyetini Aglardan ve Fuzionistlerden temizleyir Braziliya ozune Floresin timsalinda muttefiq tapir Argentina ise bir terefden Mitrenin kohne dostunun Floresin hakimiyyete gelmesi qane edirdise de bu muttefiqlik neticesinde Paraqvay muharibesine celb olunmasina sebeb olmusdur Edebiyyat Historia Militar do Brasil Portuguese Sao Paulo Companhia Editora Nacional 1935 The Cambridge History of Latin America 3 Cambridge Cambridge University Press 1985 ISBN 0 521 23224 4 Bormann Jose Bernardino A Campanha do Uruguay 1864 65 Portuguese Rio de Janeiro Imprensa Nacional 1907 Carvalho Jose Murilo de D Pedro II Ser ou Nao Ser Portuguese Sao Paulo Companhia das Letras 2007 ISBN 978 85 359 0969 2 Costa Wilma Peres A Espada de Damocles o Exercito a Guerra do Paraguai e a Crise do Imperio Portuguese Sao Paulo HUCITEC 1996 ISBN 85 271 0245 5 Golin Tau A Fronteira Portuguese 2 Porto Alegre L amp PM 2004 ISBN 978 85 254 1438 0 Portrait of a Dictator London William Heinemann 1933 Hooker Terry D The Paraguayan War Nottingham Foundry Books 2008 ISBN 1 901543 15 3 Kraay Hendrik Whigham Thomas L I Die with My Country Perspectives on the Paraguayan War 1864 1870 Dexter Michigan Thomson Shore 2004 ISBN 978 0 8032 2762 0 Leuchars Chris To the Bitter End Paraguay and the War of the Triple Alliance Westport Connecticut Greenwood Press 2002 ISBN 0 313 32365 8 Maia Prado A Marinha de Guerra do Brasil na Colonia e no Imperio Portuguese 2 Rio de Janeiro Catedra 1975 Munro Dana Gardner The Latin American Republics A History 3 New York Appleton Century Crofts 1960 Needell Jeffrey D The Party of Order the Conservatives the State and Slavery in the Brazilian Monarchy 1831 1871 Stanford California Stanford University Press 2006 ISBN 978 0 8047 5369 2 Osorio Joaquim Luis Osorio Fernando Luis Historia do General Osorio Portuguese 1 Pelotas Tipografia do Diario Popular 1915 Raine Philip Paraguay New Brunswick New Jersey Scarecrow Press 1956 Schneider Louis A Guerra da Triplice Alianca Contra o Paraguai Portuguese Porto Alegre Pradense 2009 ISBN 978 85 89072 13 7 Silva Alfredo Pretextato Maciel da Os Generais do Exercito Brasileiro de 1822 a 1889 Tracos Biograficos Portuguese 2 Rio de Janeiro M Orosco amp C 1906b Historia da Guerra entre a Triplice Alianca e o Paraguai Portuguese 1 3 Rio de Janeiro Biblioteca do Exercito 2009 Williams Mary Wilhelmine Dom Pedro the Magnanimous Second Emperor of Brazil Chapel Hill North Carolina University of North Carolina Press 1937 Whigham Thomas L The Paraguayan War Causes and Early Conduct 1 Lincoln Nebraska University of Nebraska Press 2002 ISBN 978 0 8032 4786 4