Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Urakəran — Azərbaycan Respublikasının Yardımlı rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 5 oktyabr 2001-ci il tarixli, 191-IIQ saylı Qərarı ilə Yardımlı rayonunun Urakəran kəndi Çay Üzü kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindən ayrılaraq, bu kənd mərkəz olmaqla Urakəran kənd inzibati ərazi dairəsi yaradılmışdır.
| Urakəran | |
|---|---|
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 836 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| | |
Toponimikası
Kəndin keçmiş adı Gavran olmuşdur. Oykonimin ura (farsca oura "qala") və talış dilindəki kəran (evlər, məhəllə kənd) sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlib, "qala kəndi", "qala yaxınlığında kənd" mənasında olması güman edilir. Kəndin adını uran/oran tayfa adı ilə də bağlayırlar.
Urağaran sözü dilçilik ədəbiyyatlarında Urakəran şəklində qeyd olunur. Odur ki, toponimin Urağaran fonetik variantı üzərində çox dayanmaq istəmirik. B.Sultanlı kəndin adını "ur" və "ağaran" şəklində- Ur "bol", "çox", agaran sözünü isə "ağartı" mənasında ("ağaranın bol olduğu yer") izah etmişdir. ("Tək Dam" qəz., 2008). Lakin oykonimin əvvəlki adının mənşəyi deyilənləri inkar edir. Məlumdur ki, qədim dilimizdə ur (şiş, zirvə, bolluq, artmaq, qohumluq, dam, çardaq), uru (icma, şəhər), uruğ –ur-qohum+uğ –tayfa, nəsil mənasında sözlər işlənmişdir. Bu sözlərin bir çoxu bu gün də Yardımlı şivələrində işlənməkdədir: uralanmaq, ur olmaq, uruğ, yaxud uruğ-turuğ və s. Urekan sözü "Aqvan tarixi"ndə xatırlanır. Q.Qeybullayev Urek komponentini qədim türk sözü Uruk (orik)-lə bağlayır.
Akad.B.Budaqov Urakəran toponiminin ura (farsca qala) və kəran (talış dilində "tərəf", "kənar", "məhəllə", "kənd") komponentlərindən ibarət olduğunu yazır.(www/budaq.com). Fikrimizcə, Urakəran uruk/urek və uran/aran komponentlərindən ibarət olub, qədim forması Urukuran/Urukaran olmuşdur. Yaşayış məntəqəsi sonralar Gavran, əvvəlki adı demək olar ki, olduğu kimi saxlanmaqla Urakəran və nəhayət Urağaran adlandırılmışdır. Qədim uruk sözü "nışırıx", "nəsil", "tayfa" mənasında Yardımlı şivələrində uruq/urux, uruq-turuq sözlərində qalmışdır.Toponimin ikinci komponenti isə mənbələrdə müxtəlif fonetik variantlarda qeyd olunan oran /uran /aran tayfa adıyla bağlıdır. Aran tayfası mənbələrə görə, IX-XI əsrlərdə Cənubi Rus çöllərində yaşamış qıpçaq tayfalarının uran (aran/oran) qolu ilə əlaqədardır. Lerik ərazisindəki Aran oykonimi də bu tayfa adıyla bağlıdır.Aran adında Tovuz və Qəbələ ərazisində dağ silsiləsi mövcuddur. Aran- erkən orta əsrlərdə Şimali Azərbaycanın adı olmuşdur.
Mənbələrdə Tosaren (Düz Aran), Aran, Arran, əl-Ran, Rani kimi adı çəkilir. Qədim Azərbaycan dilində aran "isti, düzən yer, qışlaq yeri" mənasındadır. Tədqiqatçılar oronimlərin eyniadlı etnonimlə bağlılığını da istisna etmirlər. Çünki Krım ərazisində Aranada, İrkutsk vilayətində Aranqala, Sibirdə Arankul, Azərbaycan ərazisində Aran təpəsi, Aran dərəsi(Lerik r.), Oran dərə (Masallı r. Yelocaq k.), Arantəpə (Kəlbəcər r.Mozkənd k.), Urandağ (Xocavənd r.) və s. qeydə alınmışdır və tədqiqatçılar bu coğrafi adları aran/oran/uran etnonimi ilə əlaqələndirirlər. (ATEL, I c.s.42-43) Uran etnonimi digər toponimlərin tərkibində də qalmışdır. XIX əsrdə Gürcüstan ərazisində Gög-Uran, Ağ-Uran, habelə Uran-Qutan oykonimləri qeydə alınmışdır. Q.Qeybullayev yazır ki, XIX əsrə aid ədəbiyyatlarda Aran Uran kimi qeydə alınmışdır. Sonrakı dövrdə Oran, nəhayət Aran forması qəbul olunmuşdur. Qarqar çayının ətəyində Əsgəran oykonimi və qalası mövcuddur. Toponim əski (qədim) və Aran/Arran komponentlərindən ibarət olub "Qədim Aran" mənasındadır. Şübhə yoxdur ki, Urakəran toponimi də "Aran tayfası", yaxud "Aran nəsli" mənasındadır.
Tarixi
Coğrafiyası və iqlimi
Kənd Viləşçayın sahilində, Dambaşı dağının yamacında yerləşir.
İstinadlar
- "Azərbaycan Respublikasının bəzi rayonlarının inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişikliklərin edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 5 oktyabr 2001-ci il tarixli, 191-IIQ saylı Qərarı". 2018-12-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-09-29.
- Urakəran // Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti. II cild. Bakı: Şərq-Qərb. 2007. 304. ISBN .
- "Toponimiya Azerbaydjana", səh. 31
- Top. Azerb-na. s.49
Həmçinin bax
 | Yardımlı rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Urakeran Azerbaycan Respublikasinin Yardimli rayonunun inzibati erazi vahidinde kend Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 5 oktyabr 2001 ci il tarixli 191 IIQ sayli Qerari ile Yardimli rayonunun Urakeran kendi Cay Uzu kend inzibati erazi dairesi terkibinden ayrilaraq bu kend merkez olmaqla Urakeran kend inzibati erazi dairesi yaradilmisdir Urakeran38 52 49 sm e 48 12 57 s u Olke AzerbaycanTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 836 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 962 nef Xeriteni goster gizle UrakeranToponimikasiKendin kecmis adi Gavran olmusdur Oykonimin ura farsca oura qala ve talis dilindeki keran evler mehelle kend sozlerinin birlesmesinden emele gelib qala kendi qala yaxinliginda kend menasinda olmasi guman edilir Kendin adini uran oran tayfa adi ile de baglayirlar Uragaran sozu dilcilik edebiyyatlarinda Urakeran seklinde qeyd olunur Odur ki toponimin Uragaran fonetik varianti uzerinde cox dayanmaq istemirik B Sultanli kendin adini ur ve agaran seklinde Ur bol cox agaran sozunu ise agarti menasinda agaranin bol oldugu yer izah etmisdir Tek Dam qez 2008 Lakin oykonimin evvelki adinin menseyi deyilenleri inkar edir Melumdur ki qedim dilimizde ur sis zirve bolluq artmaq qohumluq dam cardaq uru icma seher urug ur qohum ug tayfa nesil menasinda sozler islenmisdir Bu sozlerin bir coxu bu gun de Yardimli sivelerinde islenmekdedir uralanmaq ur olmaq urug yaxud urug turug ve s Urekan sozu Aqvan tarixi nde xatirlanir Q Qeybullayev Urek komponentini qedim turk sozu Uruk orik le baglayir Akad B Budaqov Urakeran toponiminin ura farsca qala ve keran talis dilinde teref kenar mehelle kend komponentlerinden ibaret oldugunu yazir www budaq com Fikrimizce Urakeran uruk urek ve uran aran komponentlerinden ibaret olub qedim formasi Urukuran Urukaran olmusdur Yasayis menteqesi sonralar Gavran evvelki adi demek olar ki oldugu kimi saxlanmaqla Urakeran ve nehayet Uragaran adlandirilmisdir Qedim uruk sozu nisirix nesil tayfa menasinda Yardimli sivelerinde uruq urux uruq turuq sozlerinde qalmisdir Toponimin ikinci komponenti ise menbelerde muxtelif fonetik variantlarda qeyd olunan oran uran aran tayfa adiyla baglidir Aran tayfasi menbelere gore IX XI esrlerde Cenubi Rus collerinde yasamis qipcaq tayfalarinin uran aran oran qolu ile elaqedardir Lerik erazisindeki Aran oykonimi de bu tayfa adiyla baglidir Aran adinda Tovuz ve Qebele erazisinde dag silsilesi movcuddur Aran erken orta esrlerde Simali Azerbaycanin adi olmusdur Menbelerde Tosaren Duz Aran Aran Arran el Ran Rani kimi adi cekilir Qedim Azerbaycan dilinde aran isti duzen yer qislaq yeri menasindadir Tedqiqatcilar oronimlerin eyniadli etnonimle bagliligini da istisna etmirler Cunki Krim erazisinde Aranada Irkutsk vilayetinde Aranqala Sibirde Arankul Azerbaycan erazisinde Aran tepesi Aran deresi Lerik r Oran dere Masalli r Yelocaq k Arantepe Kelbecer r Mozkend k Urandag Xocavend r ve s qeyde alinmisdir ve tedqiqatcilar bu cografi adlari aran oran uran etnonimi ile elaqelendirirler ATEL I c s 42 43 Uran etnonimi diger toponimlerin terkibinde de qalmisdir XIX esrde Gurcustan erazisinde Gog Uran Ag Uran habele Uran Qutan oykonimleri qeyde alinmisdir Q Qeybullayev yazir ki XIX esre aid edebiyyatlarda Aran Uran kimi qeyde alinmisdir Sonraki dovrde Oran nehayet Aran formasi qebul olunmusdur Qarqar cayinin eteyinde Esgeran oykonimi ve qalasi movcuddur Toponim eski qedim ve Aran Arran komponentlerinden ibaret olub Qedim Aran menasindadir Subhe yoxdur ki Urakeran toponimi de Aran tayfasi yaxud Aran nesli menasindadir TarixiCografiyasi ve iqlimiKend Vilescayin sahilinde Dambasi daginin yamacinda yerlesir Istinadlar Azerbaycan Respublikasinin bezi rayonlarinin inzibati erazi bolgusunde qismen deyisikliklerin edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 5 oktyabr 2001 ci il tarixli 191 IIQ sayli Qerari 2018 12 23 tarixinde Istifade tarixi 2022 09 29 Urakeran Azerbaycan toponimlerinin ensiklopedik lugeti II cild Baki Serq Qerb 2007 304 ISBN 978 9952 34 156 0 Toponimiya Azerbaydjana seh 31 Top Azerb na s 49Hemcinin bax Yardimli rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin