Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ulduz topaları
Ulduzların bir qismi ulduz topaları adlanan qruplarda toplaşır. Hər bir ulduz topasındakı ulduzlar bir-birlərilə qarşılıqlı cazibədə olurlar və fəzada bir vahid obyekt kimi hərəkət edirlər. Ulduz topaları 3 növə bölünür: açıq ulduz topları, kürəvi ulduz topaları və ulduz assosiasiyaları.
Açıq ulduz topası
Açıq ulduz topası və ya sadəcə açıq topa – eyni molekulyar buluddan meydana gəlmiş bir neçə min ulduzdan əmələ gələn bir ulduz qrupuna verilən addır.
Topalar dağınıqdır və bir mərkəz ətrafında deyil. Açıq topalar ancaq aktiv ulduz quruluşunun olduğu spiralvari və nizamsız qalaktikalarda olurlar. Ümumilikdə bir neçə yüz milyon ildən cavandırlar. Açıq ulduz topalarına misal olaraq Ülkər və Buğa ulduz topalarını göstərmək olar.
Kürəvi ulduz topaları
Kürəvi ulduz topaları- sferik və elliptik formada olurlar. Hər bir kürəvi topada yüz minlərlə, hətta milyonlarla ulduz olur. Bu topaların orta diametrləri 30 ps-dir. Günəşətrfaı fəzada hər 8 ps3 həcmcə bir ulduz düşdüyü halda kürəvi ulduz topasında, xüsusilə onun mərkəzi hissəsində bir kub parsek həcmə on minlərlə ulduz düşür. Kürəvi ulduz topaları parlaq olduqlarından onlar çox uzaq məsafədən görünürlər. İndiyədək Bizim Qalaktikada 130 kürəvi topa kəşf olunub. Kürəvi ulduz toplarında nəhəng ulduzlara o cümlədən tipli dəyişənlərə çox rast gəlirik.
Yerləşməsi
Kürəvi ulduz topaları qalaktik ekvatordan hər iki tərəfə simmetrik paylanıblar. Qalaktika müstəvisində uducu qaz-toz mühiti sıx olduğundan kürəvi topalar burada az görünürlər. Kürəvi toplar əsasən Qalaktikanın mərkəzində toplanıblar. Kürəvi ulduz topaları üçün "spektr-işıqlıq" diaqramından görünür ki, bu topaların ulduzları baş ardıcıllıqdan üstdə, xüsusilə F-G sinifləri istiqamətdə şaquli və B-F siniflərinə paralel üfüqi istiqamətdə yerləşirlər.
Yaşları
Açıq və kürəvi ulduz topalarının "spektr-işıqlıq" diaqramındakı ciddi fərq göstərir ki, onların yaşlarında çox böyük fərq vardır (kürəvi ulduz topaları çox qocaman obyektlərdir).
Ulduz assosiasiyaları
Ulduz assosiasiyaları — XX yüzilliyin ortalarında müşahidələr və onların nəzəri interpretasiyası yolu ilə müəyyən etmişlər ki, O və B siniflərinə məxsus böyük işıqlıqlı ulduzlar dinamik bağlı olan müəyyən qruplar təşkil edirlər. Bunlar ulduz assosiasiyaları adlanır. İki növ ulduz assosiasiyası vardır. Böyük işıqlıqlı isti O və B ulduzları toplanır və belə assosiasiya OB tipli isti assosiasiya adlanır; hər belə assosiasiyafa yüzə qədər O və B siniflərinə məxsus işıqlıqları böyük olan isti ulduzlar vardır. İkinci növ assosiasiyalar T Buğa tipli dəyişənlərdən ibarətdir; belə assosiasiyalar T tipli soyuq assosiasiyalar adlanır. Yerə ən yaxın T assosiasiyalardan biri Orion bürcündədir; bu assosiasiyada 500-dən çox T Buğa tipli ulduz vardır. Ulduz assosiasiyalar da müstəvi altsistemdə yerləşirlər.
Ulduz assosiasiyalarda ulduzlar çox cavan olduğundan və assosiasiyalar həm də dayanaqsız olduğundan iki mühüm nəticə söyləmək olar: ulduzəmələgəlmə prosesi Bizim Qalaktikada indi də davam edir və ulduzlar tək-tək deyil, qruplarda — ulduz assosiasiyalarında əmələ gəlirlər.
Terminologiya
Açıq və kürəvi ulduz toplarının ilk mükəmməl kataloqunu fransız astronomu Mesye (1730–1817) tərtib etmişdir. Bu kataloqda topa M hərfi və ondan sonra topanın həmin kataloqdakı nömrəsini göstərən rəqəmlə işarə olunur. Ən parlaq açıq ulduz topalarından biri Buğa bürcündəki Ülkərdir. Həmin ulduz topası Mesye kataloqunda M45 kimi işarə olunur. Drayerin (1852–1926) tərtib etdiyi Yeni Ümumi Kataloqda topalar qısa olaraq NGC və bu qısa işarənin yanında topanın nömrəsi ilə verilir. Məs. Herkules bürcündəki kürəvi ulduz topası NGC 6205 şəklində yazılır.
İstinadlar
- R. Ə. Hüseynov Astronomiya "Maarif" nəşriyyatı Bakı, 1997
- R. Ə. Hüseynov Astronomiya "Maarif" nəşriyyatı Bakı, 1997
- R. Ə. Hüseynov Astronomiya "Maarif" nəşriyyatı Bakı, 1997
 | Astronomiya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ulduz topalariUlduzlarin bir qismi ulduz topalari adlanan qruplarda toplasir Her bir ulduz topasindaki ulduzlar bir birlerile qarsiliqli cazibede olurlar ve fezada bir vahid obyekt kimi hereket edirler Ulduz topalari 3 nove bolunur aciq ulduz toplari kurevi ulduz topalari ve ulduz assosiasiyalari Aciq ulduz topasiAciq ulduz topasi ve ya sadece aciq topa eyni molekulyar buluddan meydana gelmis bir nece min ulduzdan emele gelen bir ulduz qrupuna verilen addir Topalar daginiqdir ve bir merkez etrafinda deyil Aciq topalar ancaq aktiv ulduz qurulusunun oldugu spiralvari ve nizamsiz qalaktikalarda olurlar Umumilikde bir nece yuz milyon ilden cavandirlar Aciq ulduz topalarina misal olaraq Ulker ve Buga ulduz topalarini gostermek olar Kurevi ulduz topalariKurevi ulduz topalari sferik ve elliptik formada olurlar Her bir kurevi topada yuz minlerle hetta milyonlarla ulduz olur Bu topalarin orta diametrleri 30 ps dir Gunesetrfai fezada her 8 ps3 hecmce bir ulduz dusduyu halda kurevi ulduz topasinda xususile onun merkezi hissesinde bir kub parsek hecme on minlerle ulduz dusur Kurevi ulduz topalari parlaq olduqlarindan onlar cox uzaq mesafeden gorunurler Indiyedek Bizim Qalaktikada 130 kurevi topa kesf olunub Kurevi ulduz toplarinda neheng ulduzlara o cumleden tipli deyisenlere cox rast gelirik Yerlesmesi Kurevi ulduz topalari qalaktik ekvatordan her iki terefe simmetrik paylaniblar Qalaktika mustevisinde uducu qaz toz muhiti six oldugundan kurevi topalar burada az gorunurler Kurevi toplar esasen Qalaktikanin merkezinde toplaniblar Kurevi ulduz topalari ucun spektr isiqliq diaqramindan gorunur ki bu topalarin ulduzlari bas ardicilliqdan ustde xususile F G sinifleri istiqametde saquli ve B F siniflerine paralel ufuqi istiqametde yerlesirler Yaslari Aciq ve kurevi ulduz topalarinin spektr isiqliq diaqramindaki ciddi ferq gosterir ki onlarin yaslarinda cox boyuk ferq vardir kurevi ulduz topalari cox qocaman obyektlerdir Ulduz assosiasiyalariUlduz assosiasiyalari XX yuzilliyin ortalarinda musahideler ve onlarin nezeri interpretasiyasi yolu ile mueyyen etmisler ki O ve B siniflerine mexsus boyuk isiqliqli ulduzlar dinamik bagli olan mueyyen qruplar teskil edirler Bunlar ulduz assosiasiyalari adlanir Iki nov ulduz assosiasiyasi vardir Boyuk isiqliqli isti O ve B ulduzlari toplanir ve bele assosiasiya OB tipli isti assosiasiya adlanir her bele assosiasiyafa yuze qeder O ve B siniflerine mexsus isiqliqlari boyuk olan isti ulduzlar vardir Ikinci nov assosiasiyalar T Buga tipli deyisenlerden ibaretdir bele assosiasiyalar T tipli soyuq assosiasiyalar adlanir Yere en yaxin T assosiasiyalardan biri Orion burcundedir bu assosiasiyada 500 den cox T Buga tipli ulduz vardir Ulduz assosiasiyalar da mustevi altsistemde yerlesirler Ulduz assosiasiyalarda ulduzlar cox cavan oldugundan ve assosiasiyalar hem de dayanaqsiz oldugundan iki muhum netice soylemek olar ulduzemelegelme prosesi Bizim Qalaktikada indi de davam edir ve ulduzlar tek tek deyil qruplarda ulduz assosiasiyalarinda emele gelirler TerminologiyaAciq ve kurevi ulduz toplarinin ilk mukemmel kataloqunu fransiz astronomu Mesye 1730 1817 tertib etmisdir Bu kataloqda topa M herfi ve ondan sonra topanin hemin kataloqdaki nomresini gosteren reqemle isare olunur En parlaq aciq ulduz topalarindan biri Buga burcundeki Ulkerdir Hemin ulduz topasi Mesye kataloqunda M45 kimi isare olunur Drayerin 1852 1926 tertib etdiyi Yeni Umumi Kataloqda topalar qisa olaraq NGC ve bu qisa isarenin yaninda topanin nomresi ile verilir Mes Herkules burcundeki kurevi ulduz topasi NGC 6205 seklinde yazilir IstinadlarR E Huseynov Astronomiya Maarif nesriyyati Baki 1997 R E Huseynov Astronomiya Maarif nesriyyati Baki 1997 R E Huseynov Astronomiya Maarif nesriyyati Baki 1997 Astronomiya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin