Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ubsu-Nur çökəkliyi — Ubsu-Nur gölünün hövzəsində, Orta Asiyanın ən şimalda yerləşən, ən böyük qapalı su hövzəsinin sahəsini əhatə edir. Hövzənin ərazisi Monqolustanın (Ubsu-Nur gölü bölgəsi) və Rusiyanın (Ubsunur çökəkliyi qoruğunun) bir hissəsidir. Hər iki ölkədə bir mühafizə sahəsi vardır. Ubsu-Nur çökəkliyində təbiəti mühafizə obyektlərinin ümumi sahəsi 1,068,853 ha-dır.
| Ubsu-Nur çökəkliyi | |
|---|---|
| Uvs Nuur Basin | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Sahəsi | 22500 km² |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Monqolustan Rusiya |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ubsu-Nur hövzəsi Böyük Göllər çökəkliyinin şimal hissəsini əhatə edir, nisbətən aşağı olan Xan-Xuxiyn-Nuruu silsiləsi (ən yüksək hündürlüyü 2928 m) və onun qərb uzantısı Toğtoxun-Şil silsiləsi (maksimum hündürlüyü 2357 m yuxarı) ilə əhatələnir.
Ubsu-Nur çökəkliyinin uzunluğu şimaldan cənuba 160 km, qərbdən şərqə 600 km-dir.
Əvvəllər Ubsu-Nur hövzəsi tamamilə Monqolustanın bir hissəsi idi. 1932-ci ilə qədər Monqolustan Xalq Respublikası ilə Tuva Xalq Respublikası arasında müqavilə bağlanır. Müqaviləyə əsasən Ubsu-Nur hövzəsinin şimal hissəsi Tıvaya verilir. 1944-cü ildə bölgə Tıva Muxtar Vilayəti olaraq SSRİ-nin tərkibinə daxil olur və 26 mart 1958-ci ildə Monqolustan ilə SSRİ arasındakı sərhədə dair razılaşma əldə edilir. Razılaşmaya görə ümumi sərhədin konturunu qoruyarkən bir sıra hissələrdə sərhəd dəqiqləşdirilir. Ən əhəmiyyətli dəyişikliklər arasında: vadinin şimal hissəsinin ərazisi, əvvəllər Tes-Xem çayının və onun deltasının sərhəd hissəsi Monqolustana verildi; Tore-Xol gölü bölgəsindəki sərhəd dəyişiklikləri nəticəsində su anbarı (1932-ci il sərhədləri qurularkən hələ coğrafi xəritələrdə mövcud deyildi və düz bir dövlət sərhədinə malik idi) iki hissəyə ayrıldı, sahillərin cənub-qərb hissəsi Monqolustana verildi. Sonradan hər iki ölkənin sərhədi “Sovet-Monqolustan sərhədi haqqında” 1976-cı il 19 oktyabr tarixli müqaviləsi ilə təsdiqləndi.
2003-cü ildə Ubsu-Nur çökəkliyinin YUNESKO-nun Ümumdünya irsi kataloquna daxil edilməsi barədə qərar qəbul edilir. Dünya irsi 12 hissədən ibarətdir. Ubsunur Hövzəsi Dövlət Qoruğunun yeddi hissəsi (Rusiya), Ubsu-Nur Təbiət Qoruğunun dörd hissəsi və Tes-Xem Təbiət Qoruğunun 1 hissəsi (Monqolustan). Onun siyahıya daxil edilməsi II və IV meyarlara (beynəlxalq elmi əhəmiyyət, yüksək bioloji və landşaft müxtəlifliyinin qorunması) əsaslanır.
Ədəbiyyat
- Курбатская С. С. Динамика экосистем степей и полупустынь Убсунурской котловины // Глобальный мониторинг и Убсунурская котловина: тр. IV междунар. симпоз. — М., 1996. — С. 23-26.
- Курбатская С. С. Степные экосистемы Убсунурской котловины — природной биосферной лаборатории. Метод функциональной экологии. — Кызыл: РИО ТувГУ, 2001. — 104 с.
İstinadlar
- "Федеральное агентство по обустройству государственной границы Российской Федерации. Информация о делимитации и демаркации государственной границы Российской Федерации". 2010-05-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-11-26.
Mənbə
- Russian Federation Legislative Survey: June 1990-December 1993
- Surveying the Lop Nor
- Uvs Nuur Basin 2010-04-03 at the Wayback Machine at Natural Heritage Protection Fund website
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ubsu Nur cokekliyi Ubsu Nur golunun hovzesinde Orta Asiyanin en simalda yerlesen en boyuk qapali su hovzesinin sahesini ehate edir Hovzenin erazisi Monqolustanin Ubsu Nur golu bolgesi ve Rusiyanin Ubsunur cokekliyi qorugunun bir hissesidir Her iki olkede bir muhafize sahesi vardir Ubsu Nur cokekliyinde tebieti muhafize obyektlerinin umumi sahesi 1 068 853 ha dir Ubsu Nur cokekliyiUvs Nuur BasinUmumi melumatlarSahesi 22500 km Yerlesmesi50 20 17 sm e 92 45 27 s u Olke Monqolustan Rusiya Vikianbarda elaqeli mediafayllar Ubsu Nur hovzesi Boyuk Goller cokekliyinin simal hissesini ehate edir nisbeten asagi olan Xan Xuxiyn Nuruu silsilesi en yuksek hundurluyu 2928 m ve onun qerb uzantisi Togtoxun Sil silsilesi maksimum hundurluyu 2357 m yuxari ile ehatelenir Ubsu Nur cokekliyinin uzunlugu simaldan cenuba 160 km qerbden serqe 600 km dir Evveller Ubsu Nur hovzesi tamamile Monqolustanin bir hissesi idi 1932 ci ile qeder Monqolustan Xalq Respublikasi ile Tuva Xalq Respublikasi arasinda muqavile baglanir Muqavileye esasen Ubsu Nur hovzesinin simal hissesi Tivaya verilir 1944 cu ilde bolge Tiva Muxtar Vilayeti olaraq SSRI nin terkibine daxil olur ve 26 mart 1958 ci ilde Monqolustan ile SSRI arasindaki serhede dair razilasma elde edilir Razilasmaya gore umumi serhedin konturunu qoruyarken bir sira hisselerde serhed deqiqlesdirilir En ehemiyyetli deyisiklikler arasinda vadinin simal hissesinin erazisi evveller Tes Xem cayinin ve onun deltasinin serhed hissesi Monqolustana verildi Tore Xol golu bolgesindeki serhed deyisiklikleri neticesinde su anbari 1932 ci il serhedleri qurularken hele cografi xeritelerde movcud deyildi ve duz bir dovlet serhedine malik idi iki hisseye ayrildi sahillerin cenub qerb hissesi Monqolustana verildi Sonradan her iki olkenin serhedi Sovet Monqolustan serhedi haqqinda 1976 ci il 19 oktyabr tarixli muqavilesi ile tesdiqlendi 2003 cu ilde Ubsu Nur cokekliyinin YUNESKO nun Umumdunya irsi kataloquna daxil edilmesi barede qerar qebul edilir Dunya irsi 12 hisseden ibaretdir Ubsunur Hovzesi Dovlet Qorugunun yeddi hissesi Rusiya Ubsu Nur Tebiet Qorugunun dord hissesi ve Tes Xem Tebiet Qorugunun 1 hissesi Monqolustan Onun siyahiya daxil edilmesi II ve IV meyarlara beynelxalq elmi ehemiyyet yuksek bioloji ve landsaft muxtelifliyinin qorunmasi esaslanir EdebiyyatKurbatskaya S S Dinamika ekosistem stepej i polupustyn Ubsunurskoj kotloviny Globalnyj monitoring i Ubsunurskaya kotlovina tr IV mezhdunar simpoz M 1996 S 23 26 Kurbatskaya S S Stepnye ekosistemy Ubsunurskoj kotloviny prirodnoj biosfernoj laboratorii Metod funkcionalnoj ekologii Kyzyl RIO TuvGU 2001 104 s Istinadlar Federalnoe agentstvo po obustrojstvu gosudarstvennoj granicy Rossijskoj Federacii Informaciya o delimitacii i demarkacii gosudarstvennoj granicy Rossijskoj Federacii 2010 05 15 tarixinde Istifade tarixi 2010 11 26 MenbeRussian Federation Legislative Survey June 1990 December 1993 Surveying the Lop Nor Uvs Nuur Basin 2010 04 03 at the Wayback Machine at Natural Heritage Protection Fund website