Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tərəfə ibn əl-Əbd (təq. 543, Bəhreyn – təq. 569) — ərəb şairi.
| Tərəfə ibn əl-Əbd | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | təq. 543 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | təq. 569 |
| Fəaliyyəti | şair |
| Əsərlərinin dili | ərəb dili |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Tərəfə ibn əl-Əbd ərəblərin çox istedadlı şairlərindən biri olmuşdur. Belə ki, cəmi 26 il ömür sürməsinə baxmayaraq, ərəblərin fuhul şairlərindən sayıla bilər. Tərəfə əslən Bəkr ibn Vail qəbiləsindən idi. O, 600-cü ildə dünyaya gəlmişdir. Onun həyatı ağır keçmişdir. Belə ki, hələ uşaqkən, atası dünyasını dəyişmişdi. Qəbilə qanunlarına görə ailənin mülkiyyəti əmilərinin nəzarəti altına keçirilmişdi. Əmiləri isə onların mallarına yiyələnmiş, Tərəfənin və Vardənin malına-mülkünə sahib olmuş və onları çətin duruma salmışlar. Bütün bunlar hələ gənc şairin üsyankar qrupda böyüməsinə nəticə oldu. Gördüyü haqsızlıqlara özünəxas bir etiraz nümayiş etdirirdi. Gününü kef məclislərində keçirirdi. Mənbələr qeyd edirdi ki, bunun bir səbəbi də o idi ki, onun əmiləri hələ uşaqkən onun tərbiyəsinə çox də məhəl qoymamışdılar. Amma hələ gənc yaşlarından Tərəfənin şairlik istedadı özünü göstərir. Onun elə müəlləqəsi də həyatda üzləşdiyi çətinliklərlə bağlı idi.
Tərəfənin mühüm hadisəsi onun Hirə hökmdarı Əmr ibn Hindin sarayına getməsi oldu. Onun saraydakı həyatı da rahat keçmir. Bəzi mənbələr göstərirdi ki, onun qürurlu, həmişə şux yeriməsi hökmdarı yaman qıcıqlandırırdı və o, Tərəfənin başını əkmək qərarına gəlmişdi, amma başqa bir versiyaya görə, Tərəfə, dayısı Mütələmmislə birgə saray intriqalarına qoşulmuşdur. Onun hətta gizlicə Əmr ibn Hindi həcv etdiyi də göstərilir. Hadisələrin mənbələrdə bundan sonrakı təsviri sırf nağılvaridir. Belə rəvayət edilir ki, Əmr ibn Hind Tərəfəni və dayısı Mütələmmisi çağırıb hərəsinə bir məktub verib, Bəhreyn valisinin yanına göndərir. Onlar yolda dincələrkən, bir qoca ərəb onların yanına gəlir, əllərindəki məktubdan əziyyət çəkəcəklərini deyir. O bir oğlan çağırıb ona oxudur. Məktubda belə yazılmışdı: Bu iki adam sənin yanına gələrkən onların ikisini də öldür, yəni əl-ayağını kəs, özlərini də diri-diri basdır. Mütələmmisinkini də oxutdurmaq istəyir, Mütələmmis deyir ki, yox, əmanətdir, məktubu aça bilmərəm. Mütələmmis yarı yoldan qayıdır, Tərəfə isə öz ayaqları ilə ölümünə doğru gedir. Bəhreyn valisi Tərəfə ilə qohum olduğundan onu öldürməkdən vaz keçir, hətta Tərəfəyə qaçıb-getməyi təklif edir. Tərəfə isə deyir ki, yox sən hökmdarın əmrinə əməl etməlisən. Bu zaman vali deyir ki, onda öz ölümünü özün seç. Tərəfə isə deyir ki, mənə çoxlu şərab içirdin, sonra isə damarlarımı kəsin və beləliklə şairin həyatına 26 yaşında bu cür son qoyulur.
Təbii ki, onun yaradıcılığı geniş deyildir, şeirləri də azdır, ən məşhuru isə müəlləqisidir. Müəlləqisində o, yaxın qohumlarından narazılığını bildirir. Burada konkret olaraq, öz qardaşı Məbədlə olan ixtilafı da əks olunur. Belə söylənilir ki, bir dəfə Məbədin dəvələrini otararkən diqqətsizlik edir və onları itirir və iki qardaş arasında ixtilaf düşür. Bundan sonra o, öz müəlləqisini yazır və bu müəlləqədə özünün həyat, varlıq-ölüm barədə düşüncələrini əks etdirir. Müəlləqə ətlalın (tərk edilmiş oba) təsviri ilə başlıyır. O, Xaulə adlı qızın obasının izini itirməkdə olan cizgilərini ərəb qadınlarının əlləri üzərindəki döyməyə oxşadır. Ətlaldan sonra şair sevgilisinin təsvirini verir. Sevgilisini təsvir edəndən sonra dəvəni elə təsvir edir ki, adam çaşıb qalır, elə bilir ki yenə də söhbət onun sevgilisindən gedir. Dəvənin təsvirində şair bir sıra obrazlardan istifadə edir, onun ayaqlarını mərmər binanın sütunlarına bənzədir. Tərəfənin təsvirlərindən təsvir doğur. Məsələn, deyir ki, səhrada gəzən dəvə çayda suyu yarıb. Sonra gəminin suyu yarmasını Rəmmalın üzən gəmisinin qumu ayırmasına bənzədir. Təsvir hissəsindən sonra 3-cü hissə – fəxriyyə hissəsi gəlir. Amma bu, fəxriyyədən daha çox hikmətamiz fəlsəfi şeir təsiri bağışlayır, burada şair öz həyat fəlsəfəsini əks etdirir. Ölümünün hər an yaxınlaşdığını duyan şair öz həyatını beş günlük dünya prinsipi ilə keçirmək istəyir. Onun həyatda üç prinsipi vardır: Birincisi, dostları ilə şərab içmək. İkincisi, igid cəngavər kimi onu köməyə çağıran olsa, qılıncını götürüb onun köməyinə getmək. Üçüncüsü isə, gününü yağışlı gündə bir gözəllə alaçıqda keçirtmək.
Tərəfə bildirir ki, insanlar fərqlənsə də, ölüm hamıya eyni gözlə baxır. Üzərinə daşlar düzülmüş dar bir qəbirə sığınır. Tərəfəyə görə, ölümün pəncəsindən dünyada heç kəs canını qaçıb-qurtara bilməz. Məhz buna görə də, insan həyatını mənalı keçirməlidir.
لخولة أطلال ببرقة ثهمد – تلوح كباقى الوشم فى ظاهر اليد
وقوفا بها صحبى علّى مطيّهم – يقولون لا تهلك أسىً و تجلّد
كأنّ حدوج المالكيّة غدوة – خلايا سفين بالنّواصف من دد
عدوليّة أو من سفين ابن يامن – يجور بها الملاح طوراً و يهتدى
يشقّ حباب الماء حيزومها بها – كما قسم الترب المفايل باليد
Həmçinin bax
Esat Ayyıldız, Klasik Arap Şiirinde Emevî Dönemine Kadar Hiciv. Ankara: Gece Kitaplığı, 2020. s.231-344.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France Amr Tarafa ibn al-Abd // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Esat Ayyıldız, Klasik Arap Şiirinde Emevî Dönemine Kadar Hiciv. Ankara: Gece Kitaplığı, 2020. s.231-344.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Terefe ibn el Ebd teq 543 Behreyn teq 569 ereb sairi Terefe ibn el EbdDogum tarixi teq 543Dogum yeri BehreynVefat tarixi teq 569Fealiyyeti sairEserlerinin dili ereb dili Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiTerefe ibn el Ebd ereblerin cox istedadli sairlerinden biri olmusdur Bele ki cemi 26 il omur surmesine baxmayaraq ereblerin fuhul sairlerinden sayila biler Terefe eslen Bekr ibn Vail qebilesinden idi O 600 cu ilde dunyaya gelmisdir Onun heyati agir kecmisdir Bele ki hele usaqken atasi dunyasini deyismisdi Qebile qanunlarina gore ailenin mulkiyyeti emilerinin nezareti altina kecirilmisdi Emileri ise onlarin mallarina yiyelenmis Terefenin ve Vardenin malina mulkune sahib olmus ve onlari cetin duruma salmislar Butun bunlar hele genc sairin usyankar qrupda boyumesine netice oldu Gorduyu haqsizliqlara ozunexas bir etiraz numayis etdirirdi Gununu kef meclislerinde kecirirdi Menbeler qeyd edirdi ki bunun bir sebebi de o idi ki onun emileri hele usaqken onun terbiyesine cox de mehel qoymamisdilar Amma hele genc yaslarindan Terefenin sairlik istedadi ozunu gosterir Onun ele muelleqesi de heyatda uzlesdiyi cetinliklerle bagli idi Terefenin muhum hadisesi onun Hire hokmdari Emr ibn Hindin sarayina getmesi oldu Onun saraydaki heyati da rahat kecmir Bezi menbeler gosterirdi ki onun qururlu hemise sux yerimesi hokmdari yaman qiciqlandirirdi ve o Terefenin basini ekmek qerarina gelmisdi amma basqa bir versiyaya gore Terefe dayisi Mutelemmisle birge saray intriqalarina qosulmusdur Onun hetta gizlice Emr ibn Hindi hecv etdiyi de gosterilir Hadiselerin menbelerde bundan sonraki tesviri sirf nagilvaridir Bele revayet edilir ki Emr ibn Hind Terefeni ve dayisi Mutelemmisi cagirib heresine bir mektub verib Behreyn valisinin yanina gonderir Onlar yolda dincelerken bir qoca ereb onlarin yanina gelir ellerindeki mektubdan eziyyet cekeceklerini deyir O bir oglan cagirib ona oxudur Mektubda bele yazilmisdi Bu iki adam senin yanina gelerken onlarin ikisini de oldur yeni el ayagini kes ozlerini de diri diri basdir Mutelemmisinkini de oxutdurmaq isteyir Mutelemmis deyir ki yox emanetdir mektubu aca bilmerem Mutelemmis yari yoldan qayidir Terefe ise oz ayaqlari ile olumune dogru gedir Behreyn valisi Terefe ile qohum oldugundan onu oldurmekden vaz kecir hetta Terefeye qacib getmeyi teklif edir Terefe ise deyir ki yox sen hokmdarin emrine emel etmelisen Bu zaman vali deyir ki onda oz olumunu ozun sec Terefe ise deyir ki mene coxlu serab icirdin sonra ise damarlarimi kesin ve belelikle sairin heyatina 26 yasinda bu cur son qoyulur Tebii ki onun yaradiciligi genis deyildir seirleri de azdir en meshuru ise muelleqisidir Muelleqisinde o yaxin qohumlarindan naraziligini bildirir Burada konkret olaraq oz qardasi Mebedle olan ixtilafi da eks olunur Bele soylenilir ki bir defe Mebedin develerini otararken diqqetsizlik edir ve onlari itirir ve iki qardas arasinda ixtilaf dusur Bundan sonra o oz muelleqisini yazir ve bu muelleqede ozunun heyat varliq olum barede dusuncelerini eks etdirir Muelleqe etlalin terk edilmis oba tesviri ile basliyir O Xaule adli qizin obasinin izini itirmekde olan cizgilerini ereb qadinlarinin elleri uzerindeki doymeye oxsadir Etlaldan sonra sair sevgilisinin tesvirini verir Sevgilisini tesvir edenden sonra deveni ele tesvir edir ki adam casib qalir ele bilir ki yene de sohbet onun sevgilisinden gedir Devenin tesvirinde sair bir sira obrazlardan istifade edir onun ayaqlarini mermer binanin sutunlarina benzedir Terefenin tesvirlerinden tesvir dogur Meselen deyir ki sehrada gezen deve cayda suyu yarib Sonra geminin suyu yarmasini Remmalin uzen gemisinin qumu ayirmasina benzedir Tesvir hissesinden sonra 3 cu hisse fexriyye hissesi gelir Amma bu fexriyyeden daha cox hikmetamiz felsefi seir tesiri bagislayir burada sair oz heyat felsefesini eks etdirir Olumunun her an yaxinlasdigini duyan sair oz heyatini bes gunluk dunya prinsipi ile kecirmek isteyir Onun heyatda uc prinsipi vardir Birincisi dostlari ile serab icmek Ikincisi igid cengaver kimi onu komeye cagiran olsa qilincini goturub onun komeyine getmek Ucuncusu ise gununu yagisli gunde bir gozelle alaciqda kecirtmek Terefe bildirir ki insanlar ferqlense de olum hamiya eyni gozle baxir Uzerine daslar duzulmus dar bir qebire siginir Terefeye gore olumun pencesinden dunyada hec kes canini qacib qurtara bilmez Mehz buna gore de insan heyatini menali kecirmelidir لخولة أطلال ببرقة ثهمد تلوح كباقى الوشم فى ظاهر اليد وقوفا بها صحبى عل ى مطي هم يقولون لا تهلك أسى و تجل د كأن حدوج المالكي ة غدوة خلايا سفين بالن واصف من دد عدولي ة أو من سفين ابن يامن يجور بها الملاح طورا و يهتدى يشق حباب الماء حيزومها بها كما قسم الترب المفايل باليدHemcinin baxEsat Ayyildiz Klasik Arap Siirinde Emevi Donemine Kadar Hiciv Ankara Gece Kitapligi 2020 s 231 344 IstinadlarBibliotheque nationale de France Amr Tarafa ibn al Abd BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Esat Ayyildiz Klasik Arap Siirinde Emevi Donemine Kadar Hiciv Ankara Gece Kitapligi 2020 s 231 344