Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Təlxək — xalq oyunlarında, hökmdarların yanında olan komik tip.Təlxək italyan (pagliaccio) mənşəli söz olub "onu izləyənləri güldürən və əyləndirən, əcaib geyimli, üzü həddindən artıq və komik şəkildə boyalı oyunçu" mənasını verir.
Qədim Tarixi
İlk dəfə e.ə. 1600-cü illərdə görünən təlxəklər, bu gün dünyanın bir çox yerində kloun kimi tanınır və sevilirlər. Bəzi qaynaqlara görə, XVIII əsrə qədər saraylarda təlxək saxlanılması ənənəsi davam edib. XVI əsrdən isə İtaliyada səhnəyə aktyor kimi çıxıblar. Təlxəklər – grotesk (əsasən dünyanı vecinə almayan adamlara deyilir) görünüşə sahib olub, komik tipli sənətçilərdir. Bu imici formalaşdıqmaq üçün rəngli və şişirdilmiş pariklər, fərqli makiyajlar, gözə fövqəladə böyük görünən ayaqqabılar və qəribə kostyumlar istifadə edirdilər. Təlxəklik fiziki performans tələb edən xüsusi təhsilin bir parçası olaraq qəbul edilməlidir. İlk təlxəklik növlərinə qədim Yunanıstanda, İtaliya küçə teatrında Commedia dell Arte, fransız mənşəli pantomim və yapon Kabuki ənənələrində və Avropada rast gəlinməkdədir. Daha çox "itoynadan" kimi tanınan Avropada təlxəkləri monarxların və varlı aristokratların evlərində çalışırdılar. Onların vəzifəsi sahibini, onun ailəsini və qonaqlarını güldürmək idi.
Yaxın tarixi
Ənənəvi olaraq təlxəklər başlarına xüsusi cingiltisi olan papaq qoyurdular. Papağın üstündəki üç ucu şiş çıxıntı eşşəyin qulaqlarını və quyruğunu simvolizə edir. Bu papaqlar qədim Romada təşkil olunan və varlılarla kasıbları bir-birinə yaxınlaşdırmaq məqsədi güdən Saturn Bayramı'nın The Feast of Saturn bir hissəsi olan "Eşşək yürüşü"nün atributlarından biridir. Bəzi qaynaqlara görə, təlxəklər qəbilə cəmiyyətlərinin ilkin dönəmində formalaşıblar.Böyük Plinni saray təlxəklərini Apellesin illinist çarı I Ptolomeyin sarayına səfəri zamanı təsvir edib. Buna baxmayaraq, təlxək anlayışı orta əsrlər Avropası ilə bağlıdır. Təlxək kralın simvolik olaraq ən yaxın adamı hesab edilirdi.
Təlxək başqalarının deyə bilmədiyi həqiqətləri zarafatlarının arasına qatıb deyə bilirdi. Buna görə də onlara Tanrının ümidinə qalan xəstə uşaqlar kimi baxırdılar. Yalnız aktyorluq qabiliyyəti olan insanlar deyil, həm də psixoloji problemləri olan insanlar da tez-tez təlxəklik etməklə pul qazanırdılar. Orta əsirlərdə bütün kral saraylarında bir neçə formada təlxək var idi – musiqi ilə hoqqa çıxaranlar, janqlyorluq edənlər, aktyorluq edənlər və məntiqli şərtləri həll edənlər. Orta əsr Avropasında təlxəklər imtiyazlı sinif üçün mühüm sosial rol ifa edirdilər. Söz azadlığının olmadığına görə lordlar kralı tənqid edə bilmirdilər, kral isə lordları tənqid etməyi özünə sığışdırmırdı. Onların əvəzinə bu işi təlxəklər öz üslublarında görürdülər. Bu zaman təlxək sərhədi aşardısa, onu öldürməzdilər, başqa cür cəzalandırardılar. Erkən orta əsrlərdə imtiyazlı elita nümayəndələri bir-birlərinin diqqətini təlxəklər vasitəsilə cəlb edir, həmçinin krala layihələrini, şikayətlərini, böhranlı və təhlükəli təklif və ideyalarını çatdırırdılar.Maarifləndirmə və reformasiya dövrünün başlaması ilə birlikdə təlxəklərin bu vəzifələrinə son verildi.Rusiyada da təlxəkliyin qədim ənənələri olub. Hətta ruslarda təlxək obraz olaraq nağıllarda da özünə yer tapıb. Rus malikanə və saraylarındakı təlxəklərin də vəzifələri sahiblərini və onların qonaqlarını əyləndirməkdən ibarət idi. Rus təlxəklər həm çar, həm də imperator saraylarında olub.Avropa və Rusiyadan fərqli olaraq, Osmanlı sarayında təlxəklərin rolu təkcə sultanları güldürmək deyildi.Fransız tarixçilərinin Osmanlı sarayından yazdıqları salnamələrə əsasən, Osmanlı təlxəkləri həm də teatr sənətini inkişaf etdirdilər. Osmanlı təlxəkləri haqqında məlumat verənlərdən biri isə məşhur türk səyyahı . Məşhur ingilis klounu Yozef Qrimaldi təlxəklik sənətinin atası hesab olunur.
Mənbə
- [1] 2011-08-30 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Telxek xalq oyunlarinda hokmdarlarin yaninda olan komik tip Telxek italyan pagliaccio menseli soz olub onu izleyenleri gulduren ve eylendiren ecaib geyimli uzu heddinden artiq ve komik sekilde boyali oyuncu menasini verir Qedim TarixiIlk defe e e 1600 cu illerde gorunen telxekler bu gun dunyanin bir cox yerinde kloun kimi taninir ve sevilirler Bezi qaynaqlara gore XVIII esre qeder saraylarda telxek saxlanilmasi enenesi davam edib XVI esrden ise Italiyada sehneye aktyor kimi cixiblar Telxekler grotesk esasen dunyani vecine almayan adamlara deyilir gorunuse sahib olub komik tipli senetcilerdir Bu imici formalasdiqmaq ucun rengli ve sisirdilmis parikler ferqli makiyajlar goze fovqelade boyuk gorunen ayaqqabilar ve qeribe kostyumlar istifade edirdiler Telxeklik fiziki performans teleb eden xususi tehsilin bir parcasi olaraq qebul edilmelidir Ilk telxeklik novlerine qedim Yunanistanda Italiya kuce teatrinda Commedia dell Arte fransiz menseli pantomim ve yapon Kabuki enenelerinde ve Avropada rast gelinmekdedir Daha cox itoynadan kimi taninan Avropada telxekleri monarxlarin ve varli aristokratlarin evlerinde calisirdilar Onlarin vezifesi sahibini onun ailesini ve qonaqlarini guldurmek idi Yaxin tarixiEnenevi olaraq telxekler baslarina xususi cingiltisi olan papaq qoyurdular Papagin ustundeki uc ucu sis cixinti esseyin qulaqlarini ve quyrugunu simvolize edir Bu papaqlar qedim Romada teskil olunan ve varlilarla kasiblari bir birine yaxinlasdirmaq meqsedi guden Saturn Bayrami nin The Feast of Saturn bir hissesi olan Essek yurusu nun atributlarindan biridir Bezi qaynaqlara gore telxekler qebile cemiyyetlerinin ilkin doneminde formalasiblar Boyuk Plinni saray telxeklerini Apellesin illinist cari I Ptolomeyin sarayina seferi zamani tesvir edib Buna baxmayaraq telxek anlayisi orta esrler Avropasi ile baglidir Telxek kralin simvolik olaraq en yaxin adami hesab edilirdi 1514 cu ilde Rusiyada dovlet sarayinda bir telxek Telxek basqalarinin deye bilmediyi heqiqetleri zarafatlarinin arasina qatib deye bilirdi Buna gore de onlara Tanrinin umidine qalan xeste usaqlar kimi baxirdilar Yalniz aktyorluq qabiliyyeti olan insanlar deyil hem de psixoloji problemleri olan insanlar da tez tez telxeklik etmekle pul qazanirdilar Orta esirlerde butun kral saraylarinda bir nece formada telxek var idi musiqi ile hoqqa cixaranlar janqlyorluq edenler aktyorluq edenler ve mentiqli sertleri hell edenler Orta esr Avropasinda telxekler imtiyazli sinif ucun muhum sosial rol ifa edirdiler Soz azadliginin olmadigina gore lordlar krali tenqid ede bilmirdiler kral ise lordlari tenqid etmeyi ozune sigisdirmirdi Onlarin evezine bu isi telxekler oz uslublarinda gorurduler Bu zaman telxek serhedi asardisa onu oldurmezdiler basqa cur cezalandirardilar Erken orta esrlerde imtiyazli elita numayendeleri bir birlerinin diqqetini telxekler vasitesile celb edir hemcinin krala layihelerini sikayetlerini bohranli ve tehlukeli teklif ve ideyalarini catdirirdilar Maariflendirme ve reformasiya dovrunun baslamasi ile birlikde telxeklerin bu vezifelerine son verildi Rusiyada da telxekliyin qedim eneneleri olub Hetta ruslarda telxek obraz olaraq nagillarda da ozune yer tapib Rus malikane ve saraylarindaki telxeklerin de vezifeleri sahiblerini ve onlarin qonaqlarini eylendirmekden ibaret idi Rus telxekler hem car hem de imperator saraylarinda olub Avropa ve Rusiyadan ferqli olaraq Osmanli sarayinda telxeklerin rolu tekce sultanlari guldurmek deyildi Fransiz tarixcilerinin Osmanli sarayindan yazdiqlari salnamelere esasen Osmanli telxekleri hem de teatr senetini inkisaf etdirdiler Osmanli telxekleri haqqinda melumat verenlerden biri ise meshur turk seyyahi Meshur ingilis klounu Yozef Qrimaldi telxeklik senetinin atasi hesab olunur Menbe 1 2011 08 30 at the Wayback Machine