Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türkiyənin xarici siyasəti — Türkiyənin beynəlxalq işlərdə ümumi kursudur. Xarici siyasət Türkiyənin digər dövlətlərlə münasibətlərini tənzimləyir. Siyasət Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilir.
Tarixi
II Dünya Müharibəsi bitdikdən bəri, Sovet İttifaqını 590 kilometr ortaq sərhəddə olduğu beynəlxalq aləmdə əsas rəqib olaraq görür. 1952-ci ildə Türkiyənin Sovet siyasətindən qorxusu o qədər gücləndi ki, türk siyasətçilər ABŞ-yəvropa Kollektiv Müdafiə Sazişinə (NATO) qoşulmağa qərar verdi. NATO üzvlüyü, Türkiyəni beynəlxalq siyasətdə qırx il davam edən Soyuq Müharibədəki qarşıdurmanın tərəfinə çevirdi. 1960-cı illərdə Türkiyənin SSRİ ilə münasibətləri bir qədər istiləşdi və 1970-ci illərdə iqtisadi əməkdaşlıq haqqında bir sıra ikitərəfli müqavilələrin imzalanmasına səbəb oldu. Bununla birlikdə, 1979-cu ildə Sovetlərin Əfqanıstana işğalı, Türk siyasətçilərinin Sovet ekspansionizmi ilə bağlı qorxularını artırdı və beş ildən çox davam edən münasibətlərin soyumasına səbəb oldu. 1980-ci illərin ortalarından etibarən Türkiyə SSRİ ilə münasibətlərini tədricən bərpa etdi. Ankara və Moskva Sovet qaz yataqlarından Türkiyəyə təbii qaz nəqli planı da daxil olmaqla bir sıra müqavilələr imzaladılar. İki ölkə arasındakı iqtisadi və diplomatik əlaqələr Sovet İttifaqının on beş müstəqil dövlətə bölünməsi ilə sona çatdı.
1991-ci ildə Türk səlahiyyətlilər, SSRİ-nin dağılmasından və BMT beynəlxalq koalisiya ölkələrinin İraqa qarşı hərbi kampaniyasının başlamasından sonra dəyişən jeopolitik vəziyyətlə əlaqədar xarici siyasətlərini yenidən nəzərdən keçirməyə başladılar. Sovet İttifaqı şimaldan və şərqdən, İraq isə cənubdan qonşu olduğu üçün bu hadisələrin hər ikisi Türkiyəni çox təsir etdi. 1991-ci ildən bəri bölgədə siyasi qeyri-sabitlik başladı; bir çox türk siyasətçi ölkələri üçün ola biləcək mənfi nəticələrdən qorxdu. Bununla birlikdə, digər Türk siyasətçilər bu geopolitik hadisələrin, Osmanlı İmperatorluğunun çökməsindən sonra kiçik bir varlığına sahib olduğu iki bölgə arasında bir körpü olaraq tarixi təsirini bərpa etmək üçün Türkiyəyə misilsiz bir fürsət verdiyini hiss etdilər.
Türkiyə üçün Sovet İttifaqının dağılması böyük, güclü və ümumiyyətlə proqnozlaşdırıla bilən bir qonşunun daxili qeyri-sabitlik və təlatümlü xarici siyasət ilə səciyyələnən ərazi baxımından daha kiçik qonşuları ilə əvəzlənməsi ilə nəticələndi. Əksər dövlətlər kimi, Türkiyə də Rusiyanı Sovet İttifaqının hüquqi varisi kimi qəbul edir. 1991-ci ilin sonunda Türk rəsmilər Rusiyanın Müstəqil Dövlətlər Birliyində (BDT) hansı rol oynadığına qərar verə bilmədilər, ancaq ənənəvi bir düşmənlə qarşılaşmaqdan çəkinməyə çalışdılar. Türkiyənin Rusiya və MDB ilə diplomatik təmasları Sovet İttifaqı ilə Türkiyə arasında SSRİ-nin dağılmasından sonra fəaliyyətini davam etdirən çoxsaylı texniki və iqtisadi əməkdaşlıq müqavilələrini yenidən nəzərdən keçirməyə yönəlmişdi. Türkiyə, Qara dənizdə ortaq dəniz sərhədi olan beş dövlətin - Rusiya, Gürcüstan, Ukrayna, Bolqarıstan və Rumıniyanın liderləri ilə iqtisadi əməkdaşlıq mövzusunda çoxtərəfli görüşlərə başladı.
ABŞ ilə münasibətləri
1831-ci ildə Amerika Birləşmiş Ştatları Osmanlı İmperiyası ilə diplomatik əlaqələr qurdu. Birinci Dünya Müharibəsi bitdikdən sonra, ABŞ-nin 1927-ci ildə diplomatik əlaqələr qurduğu Türkiyə Cümhuriyyəti quruldu. 12 iyul 1947-ci ildə ABŞ-nin Trumen doktrinası çərçivəsində Türkiyəyə yardım göstərmək siyasətinin məntiqi davamı olan və Sovet İttifaqının təhdidlərinə qarşı durmağa kömək etmək üçün hazırlanmış İqtisadi və Texniki Əməkdaşlıq Sazişi imzalandı. Sovet genişlənməsini ehtiva edən ortaq maraq, ABŞ və Türkiyə arasında yaxın qırx il ərzində möhkəm münasibətlərin təməlini qoydu. Türkiyə Soyuq Müharibədə ABŞ-nin tərəfini tutdu: 1950-ci ildə silahlı qüvvələrin bölmələrini Koreya müharibəsində iştirak etmək üçün göndərdi (1950-53), 1952-ci ildə NATO-ya qoşuldu, 1955-ci ildə Mərkəzi Müqavilənin təşkilatçılarından biri oldu. Təşkilat və 1957-ci ildə Eyzenhauer doktrinasının əsaslarını təsdiqlədi. 1950-1960-cı illərdə, Türkiyə Sovet İttifaqı siyasətini dəstəkləyən Misir, İraq və Suriyanın təsirini dayandırmaq üçün Orta Şərqdəki digər Amerika müttəfiqləri ilə (İran, İsrail və İordaniya) da çalışdı.
İstinadlar
- England, Andrew. "UAE vs Turkey: the regional rivalries pitting MBZ against Erdoğan". Financial Times. 26 October 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 27 December 2020.
- Gardner, David. "Erdoğan is in danger of overreaching with foreign interventionsErdogan is in danger of overreaching with foreign interventions". www.ft.com. 7 October 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 27 December 2020.
- Robins, Philip. Turkey and the Middle East. London: Royal Institute of International Affairs and New York: Council on Foreign Relations Press, 1991.
- Migdalovitz, Carol. "Turkey: Ally in a Troubled Region." Library of Congress, Congressional Research Service, 93-835F. Washington: September 14, 1993.
- Karasapan, Omer. "Turkey and US Strategy in the Age of Glasnost," Middle East Report, No. 160, September–October 1989, pp. 4-10, 22.
- Fuller, Graham E., Ian O. Lesser, Paul B. Henze, and J.F. Brown. Turkey's New Geopolitics: From the Balkans to Western China. Boulder, Colorado: Westview Press, 1993.
- United States. Department of Defense. Terrorist Group Profiles. Washington: GPO, 1988.
- United States. Department of State. Patterns of Global Terrorism, 1992. Washington: 1993.
- United States. Department of State. Patterns of Global Terrorism 1993. Washington: 1994.
- Aybet, Gülnur. Turkey's Foreign Policy and Its Implications for the West: A Turkish Perspective. London: Royal United Services Institute for Defence Studies, 1994.
- Gül İnanç, "The politics of ‘active neutrality’on the eve of a new world order: The case of Turkish chrome sales during the Second World War." Middle Eastern Studies 42.6 (2006): 907–915.
- S. Deringil, Turkish Foreign Policy During the Second World War: An ‘Active’ Neutrality (Cambridge 1989).
- N. Tamkin, Britain, Turkey and the Soviet Union, 1940–1945 (London 2009).
- J.M. Hakov, "The Great States, Turkey and Issue Concerning the New Regime of the Straits during the First Years of World War Two." Archív Orientální 54 (1986): 47–60.
- . 'They Brought It on Themselves and It Never Happened': Denial to 1939 // The Armenian Genocide Legacy (ingilis). Palgrave Macmillan UK. 2016. 167–182. ISBN .
- Aybak, Tunç. "Geopolitics of Denial: Turkish State's 'Armenian Problem'". Journal of Balkan and Near Eastern Studies. 18 (2). 2016: 125–144. doi:10.1080/19448953.2016.1141582.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Turkiyenin xarici siyaseti Turkiyenin beynelxalq islerde umumi kursudur Xarici siyaset Turkiyenin diger dovletlerle munasibetlerini tenzimleyir Siyaset Turkiye Xarici Isler Nazirliyi terefinden heyata kecirilir Turk diplomatik numayendeliklerinin xeritesi TarixiII Dunya Muharibesi bitdikden beri Sovet Ittifaqini 590 kilometr ortaq serhedde oldugu beynelxalq alemde esas reqib olaraq gorur 1952 ci ilde Turkiyenin Sovet siyasetinden qorxusu o qeder guclendi ki turk siyasetciler ABS yevropa Kollektiv Mudafie Sazisine NATO qosulmaga qerar verdi NATO uzvluyu Turkiyeni beynelxalq siyasetde qirx il davam eden Soyuq Muharibedeki qarsidurmanin terefine cevirdi 1960 ci illerde Turkiyenin SSRI ile munasibetleri bir qeder istilesdi ve 1970 ci illerde iqtisadi emekdasliq haqqinda bir sira ikiterefli muqavilelerin imzalanmasina sebeb oldu Bununla birlikde 1979 cu ilde Sovetlerin Efqanistana isgali Turk siyasetcilerinin Sovet ekspansionizmi ile bagli qorxularini artirdi ve bes ilden cox davam eden munasibetlerin soyumasina sebeb oldu 1980 ci illerin ortalarindan etibaren Turkiye SSRI ile munasibetlerini tedricen berpa etdi Ankara ve Moskva Sovet qaz yataqlarindan Turkiyeye tebii qaz neqli plani da daxil olmaqla bir sira muqavileler imzaladilar Iki olke arasindaki iqtisadi ve diplomatik elaqeler Sovet Ittifaqinin on bes musteqil dovlete bolunmesi ile sona catdi 1991 ci ilde Turk selahiyyetliler SSRI nin dagilmasindan ve BMT beynelxalq koalisiya olkelerinin Iraqa qarsi herbi kampaniyasinin baslamasindan sonra deyisen jeopolitik veziyyetle elaqedar xarici siyasetlerini yeniden nezerden kecirmeye basladilar Sovet Ittifaqi simaldan ve serqden Iraq ise cenubdan qonsu oldugu ucun bu hadiselerin her ikisi Turkiyeni cox tesir etdi 1991 ci ilden beri bolgede siyasi qeyri sabitlik basladi bir cox turk siyasetci olkeleri ucun ola bilecek menfi neticelerden qorxdu Bununla birlikde diger Turk siyasetciler bu geopolitik hadiselerin Osmanli Imperatorlugunun cokmesinden sonra kicik bir varligina sahib oldugu iki bolge arasinda bir korpu olaraq tarixi tesirini berpa etmek ucun Turkiyeye misilsiz bir furset verdiyini hiss etdiler Turkiye ucun Sovet Ittifaqinin dagilmasi boyuk guclu ve umumiyyetle proqnozlasdirila bilen bir qonsunun daxili qeyri sabitlik ve telatumlu xarici siyaset ile seciyyelenen erazi baximindan daha kicik qonsulari ile evezlenmesi ile neticelendi Ekser dovletler kimi Turkiye de Rusiyani Sovet Ittifaqinin huquqi varisi kimi qebul edir 1991 ci ilin sonunda Turk resmiler Rusiyanin Musteqil Dovletler Birliyinde BDT hansi rol oynadigina qerar vere bilmediler ancaq enenevi bir dusmenle qarsilasmaqdan cekinmeye calisdilar Turkiyenin Rusiya ve MDB ile diplomatik temaslari Sovet Ittifaqi ile Turkiye arasinda SSRI nin dagilmasindan sonra fealiyyetini davam etdiren coxsayli texniki ve iqtisadi emekdasliq muqavilelerini yeniden nezerden kecirmeye yonelmisdi Turkiye Qara denizde ortaq deniz serhedi olan bes dovletin Rusiya Gurcustan Ukrayna Bolqaristan ve Ruminiyanin liderleri ile iqtisadi emekdasliq movzusunda coxterefli goruslere basladi ABS ile munasibetleri1831 ci ilde Amerika Birlesmis Statlari Osmanli Imperiyasi ile diplomatik elaqeler qurdu Birinci Dunya Muharibesi bitdikden sonra ABS nin 1927 ci ilde diplomatik elaqeler qurdugu Turkiye Cumhuriyyeti quruldu 12 iyul 1947 ci ilde ABS nin Trumen doktrinasi cercivesinde Turkiyeye yardim gostermek siyasetinin mentiqi davami olan ve Sovet Ittifaqinin tehdidlerine qarsi durmaga komek etmek ucun hazirlanmis Iqtisadi ve Texniki Emekdasliq Sazisi imzalandi Sovet genislenmesini ehtiva eden ortaq maraq ABS ve Turkiye arasinda yaxin qirx il erzinde mohkem munasibetlerin temelini qoydu Turkiye Soyuq Muharibede ABS nin terefini tutdu 1950 ci ilde silahli quvvelerin bolmelerini Koreya muharibesinde istirak etmek ucun gonderdi 1950 53 1952 ci ilde NATO ya qosuldu 1955 ci ilde Merkezi Muqavilenin teskilatcilarindan biri oldu Teskilat ve 1957 ci ilde Eyzenhauer doktrinasinin esaslarini tesdiqledi 1950 1960 ci illerde Turkiye Sovet Ittifaqi siyasetini destekleyen Misir Iraq ve Suriyanin tesirini dayandirmaq ucun Orta Serqdeki diger Amerika muttefiqleri ile Iran Israil ve Iordaniya da calisdi IstinadlarEngland Andrew UAE vs Turkey the regional rivalries pitting MBZ against Erdogan Financial Times 26 October 2020 tarixinde Istifade tarixi 27 December 2020 Gardner David Erdogan is in danger of overreaching with foreign interventionsErdogan is in danger of overreaching with foreign interventions www ft com 7 October 2020 tarixinde Istifade tarixi 27 December 2020 Robins Philip Turkey and the Middle East London Royal Institute of International Affairs and New York Council on Foreign Relations Press 1991 Migdalovitz Carol Turkey Ally in a Troubled Region Library of Congress Congressional Research Service 93 835F Washington September 14 1993 Karasapan Omer Turkey and US Strategy in the Age of Glasnost Middle East Report No 160 September October 1989 pp 4 10 22 Fuller Graham E Ian O Lesser Paul B Henze and J F Brown Turkey s New Geopolitics From the Balkans to Western China Boulder Colorado Westview Press 1993 United States Department of Defense Terrorist Group Profiles Washington GPO 1988 United States Department of State Patterns of Global Terrorism 1992 Washington 1993 United States Department of State Patterns of Global Terrorism 1993 Washington 1994 Aybet Gulnur Turkey s Foreign Policy and Its Implications for the West A Turkish Perspective London Royal United Services Institute for Defence Studies 1994 Gul Inanc The politics of active neutrality on the eve of a new world order The case of Turkish chrome sales during the Second World War Middle Eastern Studies 42 6 2006 907 915 S Deringil Turkish Foreign Policy During the Second World War An Active Neutrality Cambridge 1989 N Tamkin Britain Turkey and the Soviet Union 1940 1945 London 2009 J M Hakov The Great States Turkey and Issue Concerning the New Regime of the Straits during the First Years of World War Two Archiv Orientalni 54 1986 47 60 They Brought It on Themselves and It Never Happened Denial to 1939 The Armenian Genocide Legacy ingilis Palgrave Macmillan UK 2016 167 182 ISBN 978 1 137 56163 3 Aybak Tunc Geopolitics of Denial Turkish State s Armenian Problem Journal of Balkan and Near Eastern Studies 18 2 2016 125 144 doi 10 1080 19448953 2016 1141582