Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Turşulu yağışlar - terminini 1872-ci ildə ingilis kimyəgəri Robert Smit özünün "hava və yağmur" əsərində irəli sürmüşdür. Turşulu yağışın əsas komponentləri azot və kükürd oksidlərinin aerozolları sayılır. Onlar atmosfer, hidrosfer və ya torpaq rütubətliyi ilə qarşılıqlı əlaqədar olduqda sulfat, nitrat və digər turşular əmələ gəlir. Amonyak (NH) da turşulu yağmurların əsas komponentlərin-dən biri hesab olunur. Turşulu yağışlar həm təbii, həm də antropogen mənşəli olur. Turşulu yağışın əmələ gəlməsinə səbəb olan təbii mənbələrə vulkan püskürmələri, şimşək çaxması və ildırım, meşə yanğınları,biogen ifrazatı,torpağın defilyasiyası və s. aiddir. Alimlərin məlumatlarına görə dünyada yalnız vulkan fəaliyyəti nəticəsində hər il 4-16 mln. ton kükürd birləşmələri ayrılır. Hər il atmosferə kükürd - 2 oksid və azot oksidləri daxil olur. Turşulu yağışların digər mənbəyi kənd təsərrüfatı sayılır. Kənd təsərrüfatı bitkilərinin məhsuldarlığını artırmaq üçün azot gübrələrindən geniş istifadə olunur, həmçinin azot toplama qabiliyyətinə malik olan paxlalılar və çəltiyin əkin sahələri genişləndirilir. İlk dəfə turşulu yağışlar 1960-cı illərdə Şimali Amerika və Kanadada müşahidə edilmişdir. Hazırda turşulu yağışlar adi hal almış və dünya ictimaiyyətini daha çox narahat edir. Avropa və Şimali Amerikada qazıntı yanacaqlarından çox istifadə olunduğundan bu ərazidə dünyada atmosferə buraxılan maddələrin 70%-i düşür və bu turşulu yağışın əmələ gəlməsinə səbəb olur. Turşulu yağışın əsas yayıldığı vilayətlər - sənaye rayonları sayılır. (Şimali Amerika, Qərbi Avropa, Yaponiya, Koreya, Çin, Rusiyanın sənaye rayonları.) Kükürd kimi azotun sikli də insan tərəfindən yüksək dərəcədə dəyişilməyə məruz qalmışdır. İnsan fəaliyyətilə azotun qlobal sik- linə ildə 140 tereqramm (mln.ton) azot daxil edilir. Bu, təbii mənbələrdən gələn azotun cəmindən də çoxdur. Bu zaman 80 kq azot gübrələri sənayesi, 40kq paxlalıların və çəltiyin səpinindən, 20tq isə qazıntı yanacaqların yandırılması prosesi zamanı əmələ glir. Göstərilən miqdarın təxminən 80kq atmosferə buraxılır. Atmos ferə hər il buraxılan 80kq azotun 60kq -ı kontinentə, 20kq-yə qədəri isə okeanların səthinə düşür. Dəniz sahilləri hər il çay axınları vasitəsilə 40kq əlavə azot qəbul edir
 | ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Tursulu yagislar terminini 1872 ci ilde ingilis kimyegeri Robert Smit ozunun hava ve yagmur eserinde ireli surmusdur Tursulu yagisin esas komponentleri azot ve kukurd oksidlerinin aerozollari sayilir Onlar atmosfer hidrosfer ve ya torpaq rutubetliyi ile qarsiliqli elaqedar olduqda sulfat nitrat ve diger tursular emele gelir Amonyak NH da tursulu yagmurlarin esas komponentlerin den biri hesab olunur Tursulu yagislar hem tebii hem de antropogen menseli olur Tursulu yagisin emele gelmesine sebeb olan tebii menbelere vulkan puskurmeleri simsek caxmasi ve ildirim mese yanginlari biogen ifrazati torpagin defilyasiyasi ve s aiddir Alimlerin melumatlarina gore dunyada yalniz vulkan fealiyyeti neticesinde her il 4 16 mln ton kukurd birlesmeleri ayrilir Her il atmosfere kukurd 2 oksid ve azot oksidleri daxil olur Tursulu yagislarin diger menbeyi kend teserrufati sayilir Kend teserrufati bitkilerinin mehsuldarligini artirmaq ucun azot gubrelerinden genis istifade olunur hemcinin azot toplama qabiliyyetine malik olan paxlalilar ve celtiyin ekin saheleri genislendirilir Ilk defe tursulu yagislar 1960 ci illerde Simali Amerika ve Kanadada musahide edilmisdir Hazirda tursulu yagislar adi hal almis ve dunya ictimaiyyetini daha cox narahat edir Avropa ve Simali Amerikada qazinti yanacaqlarindan cox istifade olundugundan bu erazide dunyada atmosfere buraxilan maddelerin 70 i dusur ve bu tursulu yagisin emele gelmesine sebeb olur Tursulu yagisin esas yayildigi vilayetler senaye rayonlari sayilir Simali Amerika Qerbi Avropa Yaponiya Koreya Cin Rusiyanin senaye rayonlari Kukurd kimi azotun sikli de insan terefinden yuksek derecede deyisilmeye meruz qalmisdir Insan fealiyyetile azotun qlobal sik line ilde 140 tereqramm mln ton azot daxil edilir Bu tebii menbelerden gelen azotun ceminden de coxdur Bu zaman 80 kq azot gubreleri senayesi 40kq paxlalilarin ve celtiyin sepininden 20tq ise qazinti yanacaqlarin yandirilmasi prosesi zamani emele glir Gosterilen miqdarin texminen 80kq atmosfere buraxilir Atmos fere her il buraxilan 80kq azotun 60kq i kontinente 20kq ye qederi ise okeanlarin sethine dusur Deniz sahilleri her il cay axinlari vasitesile 40kq elave azot qebul edir Cografiya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin