Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Turşu — metal atomu və ya mürəkkəb ion molekulu ilə əvəz oluna bilən hidrogen atomlarından və turşu qalığından ibarət olan mürəkkəb maddə. Elektrolitik dissosiasiya nəzəriyyəsinə əsasən dissosiasiya zamanı kation kimi yalnız hidrogen ionu əmələ gətirən elektrolitlərə turşu deyilir. Turşular tərkibinə, əsaslığına və qüvvətliliyinə görə təsnif edilir. Tərkibinə görə turşular iki qrupa bölünür: oksigensiz və oksigenli. Oksigensiz turşular: HF, HCl, HBr, H2S, HCN və s. Dövri sistemin VI və VII qrup qeyri-metallarının hidrogenli birləşmələrinin suda məhlulları oksigensiz turşuların nümayəndələridir. Oksigenli turşular: HNO3, H2SO4, H3PO4 və s. Turşuların tərkibindəki metalla əvəz oluna bilən hidrogen atomlarının sayı turşuların əsaslığını və turşu qalığının valentliyini göstərir. Əsaslığına görə turşular birəsaslı (HF, HCl, HNO3, HCOOH və s.), ikiəsaslı (H2SO4, H2S, H2C2O4 və s.), üçəsaslı (H3BO2, H3PO4 və s.) və dördəsaslı (H4P2O4 və s.) olur. Turşuların qüvvətliliyi onların su məhlullarında əmələ gələn hidrogen ionlarının qatılığı, yəni dissosiasiya dərəcəsi ilə müəyyən edilir. Qüvvətliliyinə görə turşular qüvvətli, orta qüvvətli və zəif turşulara bölünür.
Məsələn:
- qüvvətli turşular — HClO4, H2SO4, HJ, HBr, HCl, HNO3
- orta qüvvətli turşular — HPO3, H3PO4, H2SO3, HF
- zəif turşular — H2CO3, HClO, H2S, H2SiO3
Turşuların alınması
Turşular aşağıdakı kimi alınır:
- Oksigensiz turşular qeyri-metalların bilavasitə hidrogenlə birləşməsi və əmələ gələn qazların suda həll edilməsi yolu ilə alınır.
H2 + Br2 → 2HBr; H2 + S → H2S
- Oksigenli turşular turşu oksidlərinin (SiO2 istisnadır) su ilə qarşılıqlı təsirindən alınır.
- Duzların turşularla qarşılıqlı təsirindən də turşu alınır. Turşuların duzlarla reaksiyaya daxil olmasını turşuların bir-birini duzlardan çıxışdırıb çıxarması sırası ilə müəyyənləşdirmək olar. Bu sırada turşular onların qüvvətliliyi, uçuculuğu və həll olması nəzərə alınmaqla ardıcıl yerləşdirilib və şərti olaraq turşuların fəallıq sırası adlandırılır. HCl
H2SO4, HNO3, H2SO3, H2CO3, H2S, H2SiO3
H3PO4
Bu sırada hər öndə duran turşu özündən sonrakı turşunu duzundan sıxışdırıb çıxarır. Alt-alta yazılan turşular eyni qüvvətlidir. Na2SO3 + 2HCl → 2NaCl + SO2 + H2O (SO2 + H2O → H2SO3)
NaCl(bərk) + H2SO4(qatı) → NaHSO4 + HCl
Anhidridi (turşu oksidi) suda həll olmayan turşular bu üsulla alınır.
4. Bəzi oksigenli turşular qeyri-metallara güclü oksidləşdirici turşularla təsir etməklə alınır.
J2 + 5Cl2 + 6H2O → HJO3 + 10HCl
5. Passiv metalların oksigenli turşularla əmələ gətirdiyi duzların suda məhlulunun elektrolizindən turşu alınır.
2CuSO4 + 2H2O → 2Cu + 2H2SO4 + O2
Turşuların xassələri
Turşuların bir qismi suda yaxşı həll olan rəngsiz mayelərdir. Məsələn, H2SO4, HNO3 və s.
Bəzi turşular isə adi şəraitdə bərk halda olur: H3PO4, H3BO3, HPO3.
Metasilikat turşusu (H2SiO3 H4SiO4) suda praktik olaraq həll olmur.
1. Turşular indikatorların rəngini dəyişir: bənövşəyi lakmusu qırmızı, narıncı metiloranjı çəhrayı rəngə boyayır.
2. Turşular metallarla qarşılıqlı təsirdə olur:
a) Elektrokimyəvi gərginlik sırasında hidrogendən solda yerləşən metallar turşulardan (nitrat və qatı sulfat turşusundan başqa) hidrogeni sıxışdırıb çıxarır;
2HCl + Fe → FeCl2 + H2; H2SO4(duru) + Zn → ZnSO4 + H2
b) Elektrokimyəvi gərginlik sırasında hidrogendən sağda yerləşən metallar hidrogeni turşulardan sıxışdırıb çıxarmır; nitrat və qatı sulfat turşusundan başqa turşularla qarşılıqlı təsirdə olmur.
c) Pt və Au "çar arağı"nda (zərhəl də adlandırılır — 1mol HNO3 + 3mol HCl) həll olur.
3. Turşular əsasi oksidlərlə qarşılıqlı təsirdə olur.
4. Turşular amfoter oksidlərlə qarşılıqlı təsirdə olur.
5. Turşular əsaslarla neytrallaşma reaksiyasına daxil olur.
6. Turşular ammonyakla qarşılıqlı təsirdə olur.
H2SO4 + NH3 → NH4HSO4; NH4HSO4 + NH3 → (NH4)2SO4
7. Turşular bəzi duzlarla qarşılıqlı təsirdə olur.
8. Bəzi turşular qeyri-metallarla qarşılıqlı təsirdə olur.
4HNO3(qatı) + C → CO2 + 2H2O + 4NO2
9. Oksigenli turşular qızdırıldıqda suya və turşu oksidinə parçalanır.
Həmçinin bax
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tursu metal atomu ve ya murekkeb ion molekulu ile evez oluna bilen hidrogen atomlarindan ve tursu qaligindan ibaret olan murekkeb madde Elektrolitik dissosiasiya nezeriyyesine esasen dissosiasiya zamani kation kimi yalniz hidrogen ionu emele getiren elektrolitlere tursu deyilir Tursular terkibine esasligina ve quvvetliliyine gore tesnif edilir Terkibine gore tursular iki qrupa bolunur oksigensiz ve oksigenli Oksigensiz tursular HF HCl HBr H2S HCN ve s Dovri sistemin VI ve VII qrup qeyri metallarinin hidrogenli birlesmelerinin suda mehlullari oksigensiz tursularin numayendeleridir Oksigenli tursular HNO3 H2SO4 H3PO4 ve s Tursularin terkibindeki metalla evez oluna bilen hidrogen atomlarinin sayi tursularin esasligini ve tursu qaliginin valentliyini gosterir Esasligina gore tursular biresasli HF HCl HNO3 HCOOH ve s ikiesasli H2SO4 H2S H2C2O4 ve s ucesasli H3BO2 H3PO4 ve s ve dordesasli H4P2O4 ve s olur Tursularin quvvetliliyi onlarin su mehlullarinda emele gelen hidrogen ionlarinin qatiligi yeni dissosiasiya derecesi ile mueyyen edilir Quvvetliliyine gore tursular quvvetli orta quvvetli ve zeif tursulara bolunur Hidroxlorid tursusu HCl Meselen quvvetli tursular HClO4 H2SO4 HJ HBr HCl HNO3 orta quvvetli tursular HPO3 H3PO4 H2SO3 HF zeif tursular H2CO3 HClO H2S H2SiO3Tursularin alinmasiTursular asagidaki kimi alinir Oksigensiz tursular qeyri metallarin bilavasite hidrogenle birlesmesi ve emele gelen qazlarin suda hell edilmesi yolu ile alinir H2 Br2 2HBr H2 S H2S Oksigenli tursular tursu oksidlerinin SiO2 istisnadir su ile qarsiliqli tesirinden alinir Duzlarin tursularla qarsiliqli tesirinden de tursu alinir Tursularin duzlarla reaksiyaya daxil olmasini tursularin bir birini duzlardan cixisdirib cixarmasi sirasi ile mueyyenlesdirmek olar Bu sirada tursular onlarin quvvetliliyi ucuculugu ve hell olmasi nezere alinmaqla ardicil yerlesdirilib ve serti olaraq tursularin fealliq sirasi adlandirilir HCl H2SO4 HNO3 H2SO3 H2CO3 H2S H2SiO3 H3PO4 Bu sirada her onde duran tursu ozunden sonraki tursunu duzundan sixisdirib cixarir Alt alta yazilan tursular eyni quvvetlidir Na2SO3 2HCl 2NaCl SO2 H2O SO2 H2O H2SO3 NaCl berk H2SO4 qati NaHSO4 HCl Anhidridi tursu oksidi suda hell olmayan tursular bu usulla alinir 4 Bezi oksigenli tursular qeyri metallara guclu oksidlesdirici tursularla tesir etmekle alinir J2 5Cl2 6H2O HJO3 10HCl 5 Passiv metallarin oksigenli tursularla emele getirdiyi duzlarin suda mehlulunun elektrolizinden tursu alinir 2CuSO4 2H2O 2Cu 2H2SO4 O2Tursularin xasseleriTursularin bir qismi suda yaxsi hell olan rengsiz mayelerdir Meselen H2SO4 HNO3 ve s Bezi tursular ise adi seraitde berk halda olur H3PO4 H3BO3 HPO3 Metasilikat tursusu H2SiO3 H4SiO4 suda praktik olaraq hell olmur 1 Tursular indikatorlarin rengini deyisir benovseyi lakmusu qirmizi narinci metiloranji cehrayi renge boyayir 2 Tursular metallarla qarsiliqli tesirde olur a Elektrokimyevi gerginlik sirasinda hidrogenden solda yerlesen metallar tursulardan nitrat ve qati sulfat tursusundan basqa hidrogeni sixisdirib cixarir 2HCl Fe FeCl2 H2 H2SO4 duru Zn ZnSO4 H2 b Elektrokimyevi gerginlik sirasinda hidrogenden sagda yerlesen metallar hidrogeni tursulardan sixisdirib cixarmir nitrat ve qati sulfat tursusundan basqa tursularla qarsiliqli tesirde olmur c Pt ve Au car aragi nda zerhel de adlandirilir 1mol HNO3 3mol HCl hell olur 3 Tursular esasi oksidlerle qarsiliqli tesirde olur 4 Tursular amfoter oksidlerle qarsiliqli tesirde olur 5 Tursular esaslarla neytrallasma reaksiyasina daxil olur 6 Tursular ammonyakla qarsiliqli tesirde olur H2SO4 NH3 NH4HSO4 NH4HSO4 NH3 NH4 2SO4 7 Tursular bezi duzlarla qarsiliqli tesirde olur 8 Bezi tursular qeyri metallarla qarsiliqli tesirde olur 4HNO3 qati C CO2 2H2O 4NO2 9 Oksigenli tursular qizdirildiqda suya ve tursu oksidine parcalanir Hemcinin baxDuzlar OksidlerIstinadlar