Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Turqun Almas(30 oktyabr 1924, Qaşqar şəhəri — 11 sentyabr 2001) — Uyğur şairi, dramaturqu.
| Turqun Almas | |
|---|---|
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Qaşqar |
| Vəfat tarixi | (76 yaşında) |
| Vəfat yeri | Qaşqar, Çin |
| Fəaliyyəti | Şair, dramaturq |
| Əsərlərinin dili | Uyğur |
| Janrlar | Şeir, poema, pyes |
Həyatı
Turqun Almas 30 oktyabr 1924-cü ildə Qaşqar şəhərində doğulmuşdu. İlk təhsilini doğulduğu şəhərdə alan şair sonra Qulca şəhərinə gedərək orada oxuyur. Urumçi şəhərindəki Darülmuəllimini bitirən Almas Qaraşəhərə müəllim işləməyə göndərilir. 1947-ci ilin mayında Turqun Almas və dostları Kaşqarda mitinq təşkil edirlər. Mitinqin təşkilatçılarını həbs edirlər. 1948-ci ilin aprelin 8-də xalqın təzyiqi altında Turqun Almas və yoldaşlarını həbsdən buraxmaq məcburiyyətində qalırlar. Həbsdən çıxan şair həmin il Qulca şəhərinə gedərək orada "Alma" qəzetində işə girir. Sora da isə Urumçi şəhərindəki "Tarım" jurnalında əmək fəaliyyətini davam etdirir.
1990-cı ildə Aktu rayonunun Barın kəndində baş verən silahlı toqquşmalardan sonra senzor nəzarəti artır və yazıçı, şair, jurnalistlər və sənət adamlarına qarşı təqiblər başlayır. 1991-ci ilin fevralından sonra tanınmış uyğur alimi, yazıçı Turqun Almasın "Uyğurlar", "Hun tarixi", "Əski uyğur ədəbiyyatı" kitabları tənqid hədəfinə çevrilir, oradakı faktların təftişinə başlanılır. Turqun Almas və diğər nüfuzlu uyğur ədibləri "pantürkist", "Uyğur şovinisti", "separatçı" deyə suçlanır, təqib və tənqidlərə məruz qalırlar. Beləliklə, Uyğur ədəbiyyatının inkişafı ləngidilir, təkrar durğunluq dövrünə dönülür.
Turqun Almas "Pıçaq" dramını yazmış, "Tarım şamalları" (Tarım yelləri), "Tan səhər" (Dan səhəri) kimi şeir kitablarını və "Hun tarihi", "Uyğurlar" adlı tarix kitablarını çap etdirmişdir..
Turqun Almasın "Uyğurlar" əsərini Həmit Həmrayev rus dilinə çevirmişdi. Bu kitab uyğurlar haqqında yazılan kitabların birincisidir. Uyğur dilində 1989-cu ildə çıxıb.
Turqun Almas vətənpərvər kimi tarixşünaslıqda da özünü göstərirdi. Ulu babaları qüdrətli türk dövlətləri qurmuş uyğurlara qədim Uyğur dövlətlərini tanıdır və bunlarla qürur duymaları təbliğ edirdi.
XX əsrin uyğur ədəbiyyatının ən qarışıq və ən zəngin dövrü adlandırmaq olar. Divan ədəbiyyatını davam etdirənlərlə heca vəznində xalq şeiri yazanlar ədəbiyyatı ənənəvi qaydada davam etdirib yaşadırdılar. Ədəbiyyata yeni gəlmiş bir qrup isə Avropa ədəbiyyatının təsirilə nəsri, dramçılığı inkişaf etdirməyə çalışırdı. Poeziyada janr baxımından da dəyişikliklər baş verirdi. Avropanın təsirilə sərbəst şeir yazanlar meydana atılsalar da, klassik Çin, yapon şeir qəliblərindən yararlananlar da vardı. Turğun Almas novator, yenilikçi ədib idi.
İstinadlar
- Əli Şamilov, Uyğur, Qaqauz, Quzey Qafqaz Türklərinin folkloru və ədəbiyyatı,"Nurlan" nəşriyyatı, Bakı, 2011, səh. 412. s.68.
- Emet Erkin, Çağdaş Uygur Şiiri Antolojisi, Ankara 1998, sayfa 78, 79.
- Тургун Алмас. Уйгуры. Урумчи, 1988.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Turqun Almas 30 oktyabr 1924 Qasqar seheri 11 sentyabr 2001 Uygur sairi dramaturqu Turqun Almas Dogum tarixi 30 oktyabr 1924 Dogum yeri Qasqar Vefat tarixi 11 sentyabr 2001 76 yasinda Vefat yeri Qasqar Cin Fealiyyeti Sair dramaturq Eserlerinin dili Uygur Janrlar Seir poema pyesHeyatiredakteTurqun Almas 30 oktyabr 1924 cu ilde Qasqar seherinde dogulmusdu Ilk tehsilini doguldugu seherde alan sair sonra Qulca seherine gederek orada oxuyur Urumci seherindeki Darulmuellimini bitiren Almas Qarasehere muellim islemeye gonderilir 1947 ci ilin mayinda Turqun Almas ve dostlari Kasqarda mitinq teskil edirler Mitinqin teskilatcilarini hebs edirler 1948 ci ilin aprelin 8 de xalqin tezyiqi altinda Turqun Almas ve yoldaslarini hebsden buraxmaq mecburiyyetinde qalirlar Hebsden cixan sair hemin il Qulca seherine gederek orada Alma qezetinde ise girir Sora da ise Urumci seherindeki Tarim jurnalinda emek fealiyyetini davam etdirir 1 1990 ci ilde Aktu rayonunun Barin kendinde bas veren silahli toqqusmalardan sonra senzor nezareti artir ve yazici sair jurnalistler ve senet adamlarina qarsi teqibler baslayir 1991 ci ilin fevralindan sonra taninmis uygur alimi yazici Turqun Almasin Uygurlar Hun tarixi Eski uygur edebiyyati kitablari tenqid hedefine cevrilir oradaki faktlarin teftisine baslanilir Turqun Almas ve diger nufuzlu uygur edibleri panturkist Uygur sovinisti separatci deye suclanir teqib ve tenqidlere meruz qalirlar Belelikle Uygur edebiyyatinin inkisafi lengidilir tekrar durgunluq dovrune donulur Turqun Almas Picaq dramini yazmis Tarim samallari Tarim yelleri Tan seher Dan seheri kimi seir kitablarini ve Hun tarihi Uygurlar adli tarix kitablarini cap etdirmisdir 2 Turqun Almasin Uygurlar eserini Hemit Hemrayev rus diline cevirmisdi 3 Bu kitab uygurlar haqqinda yazilan kitablarin birincisidir Uygur dilinde 1989 cu ilde cixib Turqun Almas vetenperver kimi tarixsunasliqda da ozunu gosterirdi Ulu babalari qudretli turk dovletleri qurmus uygurlara qedim Uygur dovletlerini tanidir ve bunlarla qurur duymalari teblig edirdi XX esrin uygur edebiyyatinin en qarisiq ve en zengin dovru adlandirmaq olar Divan edebiyyatini davam etdirenlerle heca vezninde xalq seiri yazanlar edebiyyati enenevi qaydada davam etdirib yasadirdilar Edebiyyata yeni gelmis bir qrup ise Avropa edebiyyatinin tesirile nesri dramciligi inkisaf etdirmeye calisirdi Poeziyada janr baximindan da deyisiklikler bas verirdi Avropanin tesirile serbest seir yazanlar meydana atilsalar da klassik Cin yapon seir qeliblerinden yararlananlar da vardi Turgun Almas novator yenilikci edib idi Istinadlarredakte Eli Samilov Uygur Qaqauz Quzey Qafqaz Turklerinin folkloru ve edebiyyati Nurlan nesriyyati Baki 2011 seh 412 s 68 Emet Erkin Cagdas Uygur Siiri Antolojisi Ankara 1998 sayfa 78 79 Turgun Almas Ujgury Urumchi 1988 Menbe https az wikipedia org w index php title Turqun Almas amp oldid 6818068