Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tsikloheksan — tsikloalkanlar sinfindən üzvi birləşmədir.. Kimyəvi formulu — C6H12.
| Tsikloheksan | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ümumi | |
| Kimyəvi formulu | C₆H₁₂ |
| Molyar kütlə | 84,16 q/mol |
| Fiziki xassələri | |
| Sıxlıq | 0,779 q/sm³ |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | +6,5 °S |
| Qaynama nöqtəsi | +80,74 °S |
| Buxarın təzyiqi | 78 ± 1 mm Hg |
| Təsnifatı | |
| CAS-da qeyd. nöm. | 110-82-7 |
| PubChem | 8078 |
| SMILES | C1CCCCC1 |
| RTECS | GU6300000 |
| ChEBI | 29005 |
| ChemSpider | 7787 |
Alınması
Benzoldan alınması: 
Tsikloheksan və onun homoloqlarından bir çoxu müxtəlif neftlərin tərkibində, xüsusən Bakı neftlərində rast gəlinir. Son zamanlar tsikloheksanı neftin benzin fraksiyasından ayırmağı öyrənmişlər.Bakı neftlərindən alınan benzinlərdə 8%-ə qədər tsikloheksan olur. Onu ayırmaq üçün benzini dəqiq distillə kalonlarında distillə edib, 80-81oC qaynayan hissəsini toplayırlar.Əlbəttə, 80-81oC-də qaynayan benzin fraksiyasından ayrılaqn bu hissə xalis tsikloheksan deyildir. Ondan ancaq texniki məqsədlər üçün istifadə etmək olar. Tsikloheksanı azot turşusu və ya permanqanat, yaxud başqa oksidləşdiricilərlə oksidləşdirdikdə ondan adipin turşusu alınır.
Tətbiqi
Tsikloheksanı azot turşusu və ya permanqanat, yaxud başqa oksidləşdiricilərlə oksidləşdirdikdə ondan adipin turşusu alınır. Tsikloheksanı 300oS temperaturda platin katalizatoru üzərindən buraxmaqla onu dehidrogenləşdirərək tamamilə benzola çevirmək olur (H.D.Zelinski).
Üzvi molekulların konformasiyası
O.Xassel (1941-ci ildə) infraqırmızı spektr, kombinasion səpələnmə spektri və elektron difraksiyası vasitəsilə, otaq temperaturunda tsikloheksan molekullarının yalnız kreslo formasında olduğunu sübut etmişdir. Vanna forması az sabit olub, ancaq xüsusi şəraitdə az miqdarda əmələ gəlir və onda təxminən 5 kkal/mol enerji olur.
Törəmələri
Tsikloheksen 83oC-də qaynayan mayedir, xüsusi çəkisi 0,811-dir. Tsikloheksen almaq üçün ən sadə üsul tsikloheksanoldan su qoparmaq və ya bromtsikloheksandan HBr ayırmaq üsuludur. Kimyəvi xassələrinə görə tsikloheksen doymamış karbohidrogenlərə bənzəyir.
Tsikloheksadienvə ya dihidrobenzolun iki izomeri: tsikloheksadien-1,3 və tsikloheksadien -1,4 məlumdur. Tsikloheksen, tsikloheksadien və onların homoloqlarına hidroaromatik karbohidrogenlər, törəmələrinə isə hidroaromatik birləşmələr də deyilir.
Tsikloheksanol - fenolu nikel katalizatorunun iştirakı ilə hidrogenləşdirdikdə tsikloheksanol alınır. Tsikloheksanol 25,4oS-də əriyən və 161oS-də qaynayan bərk maddədir.
Tsikloheksanon, tsiklik keton olub, ketonlara xas olan reaksiyaları verir, 156oS-də qaynayan mayedir.
Əməyin mühafizəsi
Sikloheksan toksikidir. Insanlar onun havada yüksək miqdarını qoxu ilə aşkar edə bilməzlər . Havada buraxılabilən qatılığı 80 mq/m3-dir . Qoxunun hiss etmə həddi isə 900 mq/m3 –dir. Ondan qorunmaq üçün adi filtirli maskalardan istifadə etmək olmaz. Sikloheksandan qorunmaq üçün əhəmiyyətli dərəcədə daha təsirli texnologiya dəyişikliklərindən və kollektiv qoruma vasitələrindən istifadə edilməlidir.
Mənbə
- M.Mövsümzadə "Üzvi kimya", Maarif - 1966.
Qeydlər
- http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0163.html
- МКХБ Международная организация труда. МКХБ № 0242. Циклогексан. www.ilo.org/dyn/icsc/ (2018). Дата обращения 12 ноября 2019.
- (Роспотребнадзор). № 2332. Циклогексан // ГН 2.2.5.3532-18 «Предельно допустимые концентрации (ПДК) вредных веществ в воздухе рабочей зоны» (рус.) / утверждены А.Ю. Поповой. — Москва, 2018. — С. 158. — 170 с. — (Санитарные правила).
- Nowell Jones. Olfactory Absolute Thresholds and Their Implications for the Nature of the Receptor Process (англ.) // The Journal of Psychology. — Taylor & Francis, 1955. — Vol. 40. — Iss. 2. — P. 223-227. — ISSN 0022-3980. — doi:10.1080/00223980.1955.9712980
- CYCLOHEXANE (ing.).
- http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0163.html.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tsikloheksan tsikloalkanlar sinfinden uzvi birlesmedir Kimyevi formulu C6H12 TsikloheksanUmumiKimyevi formulu C H Molyar kutle 84 16 q molFiziki xasseleriSixliq 0 779 q sm Termik xususiyyetlerErime noqtesi 6 5 SQaynama noqtesi 80 74 SBuxarin tezyiqi 78 1 mm HgTesnifatiCAS da qeyd nom 110 82 7PubChem 8078SMILES C1CCCCC1RTECS GU6300000ChEBI 29005ChemSpider 7787AlinmasiBenzoldan alinmasi C6H6 3H2 C6H12 displaystyle C 6 H 6 3H 2 longrightarrow C 6 H 12 Tsikloheksan ve onun homoloqlarindan bir coxu muxtelif neftlerin terkibinde xususen Baki neftlerinde rast gelinir Son zamanlar tsikloheksani neftin benzin fraksiyasindan ayirmagi oyrenmisler Baki neftlerinden alinan benzinlerde 8 e qeder tsikloheksan olur Onu ayirmaq ucun benzini deqiq distille kalonlarinda distille edib 80 81oC qaynayan hissesini toplayirlar Elbette 80 81oC de qaynayan benzin fraksiyasindan ayrilaqn bu hisse xalis tsikloheksan deyildir Ondan ancaq texniki meqsedler ucun istifade etmek olar Tsikloheksani azot tursusu ve ya permanqanat yaxud basqa oksidlesdiricilerle oksidlesdirdikde ondan adipin tursusu alinir TetbiqiTsikloheksani azot tursusu ve ya permanqanat yaxud basqa oksidlesdiricilerle oksidlesdirdikde ondan adipin tursusu alinir Tsikloheksani 300oS temperaturda platin katalizatoru uzerinden buraxmaqla onu dehidrogenlesdirerek tamamile benzola cevirmek olur H D Zelinski Uzvi molekullarin konformasiyasiSikloheksanin konformasiyasi 1 kreslo 2 yarikreslo 3 5 tvist 4 vanna O Xassel 1941 ci ilde infraqirmizi spektr kombinasion sepelenme spektri ve elektron difraksiyasi vasitesile otaq temperaturunda tsikloheksan molekullarinin yalniz kreslo formasinda oldugunu subut etmisdir Vanna formasi az sabit olub ancaq xususi seraitde az miqdarda emele gelir ve onda texminen 5 kkal mol enerji olur ToremeleriTsikloheksen 83oC de qaynayan mayedir xususi cekisi 0 811 dir Tsikloheksen almaq ucun en sade usul tsikloheksanoldan su qoparmaq ve ya bromtsikloheksandan HBr ayirmaq usuludur Kimyevi xasselerine gore tsikloheksen doymamis karbohidrogenlere benzeyir Tsikloheksadienve ya dihidrobenzolun iki izomeri tsikloheksadien 1 3 ve tsikloheksadien 1 4 melumdur Tsikloheksen tsikloheksadien ve onlarin homoloqlarina hidroaromatik karbohidrogenler toremelerine ise hidroaromatik birlesmeler de deyilir Tsikloheksanol fenolu nikel katalizatorunun istiraki ile hidrogenlesdirdikde tsikloheksanol alinir Tsikloheksanol 25 4oS de eriyen ve 161oS de qaynayan berk maddedir Tsikloheksanon tsiklik keton olub ketonlara xas olan reaksiyalari verir 156oS de qaynayan mayedir Emeyin muhafizesiSikloheksan toksikidir Insanlar onun havada yuksek miqdarini qoxu ile askar ede bilmezler Havada buraxilabilen qatiligi 80 mq m3 dir Qoxunun hiss etme heddi ise 900 mq m3 dir Ondan qorunmaq ucun adi filtirli maskalardan istifade etmek olmaz Sikloheksandan qorunmaq ucun ehemiyyetli derecede daha tesirli texnologiya deyisikliklerinden ve kollektiv qoruma vasitelerinden istifade edilmelidir MenbeM Movsumzade Uzvi kimya Maarif 1966 Qeydlerhttp www cdc gov niosh npg npgd0163 html MKHB Mezhdunarodnaya organizaciya truda MKHB 0242 Ciklogeksan www ilo org dyn icsc 2018 Data obrasheniya 12 noyabrya 2019 Rospotrebnadzor 2332 Ciklogeksan GN 2 2 5 3532 18 Predelno dopustimye koncentracii PDK vrednyh veshestv v vozduhe rabochej zony rus utverzhdeny A Yu Popovoj Moskva 2018 S 158 170 s Sanitarnye pravila Nowell Jones Olfactory Absolute Thresholds and Their Implications for the Nature of the Receptor Process angl The Journal of Psychology Taylor amp Francis 1955 Vol 40 Iss 2 P 223 227 ISSN 0022 3980 doi 10 1080 00223980 1955 9712980CYCLOHEXANE ing http www cdc gov niosh npg npgd0163 html