Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Borulu bitkilər (lat. Tracheophytes) — bitkilər aləminin çoxsporlu bitkilər kladına aid bitki kladı.
| Borulu bitkilər | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Borulu bitkilər | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Bu bitkilər, adından da göründüyü kimi, su və qida maddələrinin daşınmasını təmin edən ixtisaslaşmış damar toxumalarına malikdirlər. Bu xüsusiyyət, onların quru mühitdə yaşamağa uyğunlaşmalarında və müxtəlif formalarda təkamül etmələrində mühüm rol oynamışdır.
Quruluşu
Borulu bitkilər kök, gövdə və yarpaqdan ibarət mürəkkəb bir quruluşa malikdir. Kök sistemi bitkini torpağa bağlayır, su və mineral maddələrin udulmasını təmin edir. Gövdə bitkinin dik durmasını təmin edir və yarpaqları günəş işığına doğru yönəldir. Yarpaqlar isə fotosintez prosesi vasitəsilə qida istehsal edir.
Borulu bitkilərin ən vacib xüsusiyyəti, ksilem və floema adlanan iki növ damar toxumasına sahib olmasıdır. Ksilem, suyu və mineral maddələri köklərdən gövdə və yarpaqlara daşıyır. Floema isə fotosintez məhsullarını yarpaqlardan bitkinin digər hissələrinə nəql edir.
Təsnifatı
Borulu bitkilər dörd əsas qrupa bölünür: Qıjıkimilər (Lycopodiophyta), Qatırquyruğukimilər (Equisetophyta), Psilotophyta və Toxumlu bitkilər (Spermatophyta). Toxumlu bitkilər isə öz növbəsində Çılpaqtoxumlular (Gymnosperms) və Çiçəkli bitkilər (Angiosperms) olmaqla iki yerə ayrılır.
Həyat dövrləri
Borulu bitkilər nəsil növbələşməsi ilə xarakterizə olunur. Bu o deməkdir ki, onların həyat dövründə iki fərqli nəsil — sporofit və gametofit — növbələşir. Sporofit nəsil diploiddir və sporlar əmələ gətirir. Gametofit nəsil isə haploiddir və gametlər (cinsi hüceyrələr) istehsal edir.
Ekoloji rolu
Borulu bitkilər ekosistemlərdə çox mühüm rol oynayır. Onlar fotosintez prosesi vasitəsilə oksigen istehsal edir, qida zəncirinin əsasını təşkil edir və torpaq əmələ gəlməsində iştirak edir. Eyni zamanda, onlar iqlimə də təsir göstərir.
Borulu bitkilər və insan
Borulu bitkilər insan həyatının bütün sahələrində əvəzolunmazdır. Onlar qida mənbəyidir, tibbdə istifadə olunur, sənaye və iqtisadiyyat üçün xammal təmin edir və mədəni və estetik dəyərə malikdir.
Qoruma və təhdidlər
Borulu bitkilər yaşayış mühitinin itirilməsi, iqlim dəyişikliyi, invaziv növlər və çirklənmə kimi müxtəlif təhdidlərlə üzləşir. Bu təhdidlər, onların müxtəlifliyini və yaşama şansını azaldır.
Gələcək perspektivlər
Borulu bitkilər üzərində aparılan tədqiqatlar, onların təkamülü, fiziologiyası və ekoloji rolu haqqında daha çox məlumat əldə etməyə imkan verir. Biotexnologiya və genetik müdaxilələr isə daha məhsuldar və xəstəliklərə davamlı bitki sortlarının yaradılmasına kömək edir.
İstinadlar
- Ruggiero M. A., Gordon D. P., Orrell T. M., Bailly N., Bourgoin T., Brusca R. C., Cavalier-Smith T., Guiry M. D., Kirk P. M. A Higher Level Classification of All Living Organisms (ing.). // PLOS ONE / PLOS ONE Editors PLoS, 2015. Vol. 10, Iss. 4. P. e0119248. ISSN 1932-6203 doi:10.1371/JOURNAL.PONE.0119248 PMID:25923521
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Borulu bitkiler lat Tracheophytes bitkiler aleminin coxsporlu bitkiler kladina aid bitki kladi Borulu bitkilerElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad Ali bitkilerKlad Coxsporlu bitkilerKlad Borulu bitkilerBeynelxalq elmi adiTracheophytes Sinnott 1935Sekil axtarisiITIS 846496NCBI 58023EOL 4077FW 196405 Bu bitkiler adindan da gorunduyu kimi su ve qida maddelerinin dasinmasini temin eden ixtisaslasmis damar toxumalarina malikdirler Bu xususiyyet onlarin quru muhitde yasamaga uygunlasmalarinda ve muxtelif formalarda tekamul etmelerinde muhum rol oynamisdir QurulusuBorulu bitkiler kok govde ve yarpaqdan ibaret murekkeb bir qurulusa malikdir Kok sistemi bitkini torpaga baglayir su ve mineral maddelerin udulmasini temin edir Govde bitkinin dik durmasini temin edir ve yarpaqlari gunes isigina dogru yoneldir Yarpaqlar ise fotosintez prosesi vasitesile qida istehsal edir Borulu bitkilerin en vacib xususiyyeti ksilem ve floema adlanan iki nov damar toxumasina sahib olmasidir Ksilem suyu ve mineral maddeleri koklerden govde ve yarpaqlara dasiyir Floema ise fotosintez mehsullarini yarpaqlardan bitkinin diger hisselerine neql edir TesnifatiBorulu bitkiler dord esas qrupa bolunur Qijikimiler Lycopodiophyta Qatirquyrugukimiler Equisetophyta Psilotophyta ve Toxumlu bitkiler Spermatophyta Toxumlu bitkiler ise oz novbesinde Cilpaqtoxumlular Gymnosperms ve Cicekli bitkiler Angiosperms olmaqla iki yere ayrilir Heyat dovrleriBorulu bitkiler nesil novbelesmesi ile xarakterize olunur Bu o demekdir ki onlarin heyat dovrunde iki ferqli nesil sporofit ve gametofit novbelesir Sporofit nesil diploiddir ve sporlar emele getirir Gametofit nesil ise haploiddir ve gametler cinsi huceyreler istehsal edir Ekoloji roluBorulu bitkiler ekosistemlerde cox muhum rol oynayir Onlar fotosintez prosesi vasitesile oksigen istehsal edir qida zencirinin esasini teskil edir ve torpaq emele gelmesinde istirak edir Eyni zamanda onlar iqlime de tesir gosterir Borulu bitkiler ve insanBorulu bitkiler insan heyatinin butun sahelerinde evezolunmazdir Onlar qida menbeyidir tibbde istifade olunur senaye ve iqtisadiyyat ucun xammal temin edir ve medeni ve estetik deyere malikdir Qoruma ve tehdidlerBorulu bitkiler yasayis muhitinin itirilmesi iqlim deyisikliyi invaziv novler ve cirklenme kimi muxtelif tehdidlerle uzlesir Bu tehdidler onlarin muxtelifliyini ve yasama sansini azaldir Gelecek perspektivlerBorulu bitkiler uzerinde aparilan tedqiqatlar onlarin tekamulu fiziologiyasi ve ekoloji rolu haqqinda daha cox melumat elde etmeye imkan verir Biotexnologiya ve genetik mudaxileler ise daha mehsuldar ve xesteliklere davamli bitki sortlarinin yaradilmasina komek edir IstinadlarRuggiero M A Gordon D P Orrell T M Bailly N Bourgoin T Brusca R C Cavalier Smith T Guiry M D Kirk P M A Higher Level Classification of All Living Organisms ing PLOS ONE PLOS ONE Editors PLoS 2015 Vol 10 Iss 4 P e0119248 ISSN 1932 6203 doi 10 1371 JOURNAL PONE 0119248 PMID 25923521Hemcinin bax