Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tordesiyas müqaviləsi (port. Tratado de Tordesilhas, isp. Tratado de Tordesillas) —İspaniya və Portuqaliya arasında dünyada nüfuz sahələrinin bölünməsi haqqında saziş. 7 iyun 1494-cü ildə Tordesillas şəhərində (Kastilya) sona çatdı. Katolik padşahları tərəfindən 2 iyul, Portuqaliya — 5 sentyabrda təsdiqləndi. 1506-cı ildə Roma Papası II Yuliy tərəfindən təsdiqləndi.
| Tordesiyas müqaviləsi | |
|---|---|
| Tordesiyas müqaviləsi | |
 Müqavilənin səhifələrindən biri | |
| İmzalanma tarixi | 1494, 7 iyun |
| İmzalanma yeri | Tordesiyas, İspaniya |
| Tərəflər |  Portuqaliya  İspaniya |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
 Tordesiyas müqaviləsi Vikimənbədə | |
Müqavilədə bir il əvvəl Papa VI Aleksandr "İnter caetera" nın öküzündə qurulan bölmə xətti göstərilmişdir. Portuqaliya tərəfinin təkidi ilə hər iki qütbdən keçən və Atlantik okeanından keçən demarkasiya xətti, Azor arxipelaqı və Kape Verde arxipelaqının adalarından hər hansı birinin qərbindən 100 liqa, Zelenyi adalarından qərbdə 370 liqaya (1770 km, 1100 mil) çəkilən bir xəttdən köçürüldü. Qapaq müasir koordinatlardadır, bu 49 ° 32'56 "W" və ya "papal meridian" dır. Bu xəttin şərqindəki dənizlər və torpaqlar Portuqaliya krallığına, qərbə — Kastiliya və Araqonun şəxsi birliyinə (əslində bu dəfə İspaniyada birləşdi).
Hadisələrin xronologiyası
1452–1456-cı illərdə Papa V Nicholas və III Kalikstus Portuqaliyaya Kape Bohadordan cənub və şərqdə "hindilərə açıq" torpaqlara sahib olmaq hüququnu verdi. Kastiliya 1479-cu ildə bu hüquqları tanıdı və 1481-ci ildə Papa IV Sixtus , "Aeterni regis" adlı öküzü ilə bir daha Portuqaliyanın Kanar adalarının cənubundakı bütün torpaqları verdi.
Bu vaxt Kolumbun ilk ekspedisiyası geosiyasi konteksti əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdirdi. 15 mart 1493-cü ildə Kolumbun ilk ekspedisiyasından qayıtması, "Qərbi Hindistan" ın guya kəşf edildiyi Portuqaliyanı həyəcanlandırdı — bu kəşf ona daha əvvəl verilmiş ərazi hüquqlarını etibarsız etdi. İndi Kastilya və Araqon ilk kəşf etmək hüquqlarını əsas gətirərək papanın mükafatlarını tanımaqdan imtina etdilər. Münaqişəni yalnız Katolik Kilsəsinin başçısı həll edə bilərdi.
Araqonese Valensiyadan olan Papa VI Aleksander 3 may 1493-cü il tarixində, Kape Verdenin 100-liqlik qərbindən keçən meridianın qərbində kəşf etdiyi və ya açacağı bütün torpaqların ona aid olduğunu elan etdi və bunun şərq bölgələrində kəşf ediləcək yeni torpaqların olduğunu bildirdi, üstəlik, bu qayda artıq xristian ölkələrinin hakimiyyəti altında olan ərazilərə şamil edilmədi. Bu hökm Portuqaliya kralı II Juanı, dərhal Araqon kralı II Ferdinand və həyat yoldaşı, Kastiliya kraliçası I İzabella ilə bu mövzuda bu xətti qərbə köçürmək haqqında danışıqlara girdi.
Nəticələr
Əvvəllər Kastiliyalılar və Portuqallar tərəfindən qismən müstəmləkə edilmiş Maqreb üçün 1496-cı ildə aşağıdakı şərt qoyuldu: Maqreb bölmə xətti, demək olar ki, yarıya bölünən Peñon de Velez de la Gomera adasından başladı, lakin müqavilədə adanın özü göstərilmədi. Portuqaliya bölmə xəttinin qərbinə, İspaniyanın şərqinə sahibi oldu.
Tordesiyas müqaviləsini bağlayarkən, ümumiyyətlə hər iki tərəf hələ də Atlantikanın həqiqi coğrafiyasını qeyri-müəyyən təsəvvür edirdilər. Beləliklə, 1500-cü ildə Pedro Alvareş Kabrala ekspedisiyasının nəticəsində məlum oldu ki, İspaniya Portuqaliyanı Braziliyaya "hədiyyə" etmişdir.
Bundan əlavə, Amerika Sakit Okean haqqında bilmədiyi üçün, qarşısıalınmaz Qərb maneəsi hesab olunurdu. Okeanı görən ilk avropalı İspan fateh Vasko Nunyes de Balboa idi. 1513-cü ildə yoldaşları ilə Panama keçidini keçərək naməlum bir okeanın sahilinə getdilər. Cənuba açıq bir buxtada okeana çatdıqda, Vasko Nunyes de Balboa onu "Cənubi dəniz"i adlandırdı. 28 noyabr 1520-ci ildə Fernand Magellan 1519–1522-ci illərdəki bir ekspedisiya zamanı açıq okeana girdi. Sonra demarkasiya xəttinin Şərqdə hara getməsi ilə bağlı sual kəskin şəkildə ortaya çıxdı. Nəhayət, 1529-cu il tarixli Zaraqoza müqaviləsi ilə Molukasın şərqindən 257.5 liq məsafədə quruldu. Beləliklə İspaniya bu dəyərli ədviyyat mənbəyinə sahib olmaq hüququnu itirdi, bunun üçün ona müəyyən bir pul kompensasiyası verildi.
Tordesiyas müqaviləsi İspaniya və Portuqaliyanın qeyri-Avropa dünyasında əbədi və inhisarçı hökmranlığını nəzərdə tuturdu. Bu, bu iki ölkənin o dövrdə ən inkişaf etmiş dəniz texnologiyasına və naviqasiya sahəsində biliklərə sahib olduğu böyük coğrafi kəşflərin öncülləri olması sayəsində mümkün olmuşdur.
Bununla birlikdə, digər Avropa gücləri (Fransa, İngiltərə, Hollandiya) bu vəziyyəti tanımaqdan imtina etdi və özləri üçün rəsmi olaraq bağlanmış Dünya Okeanında piratçılıq üçün fəal ovlandılar. Onların ideoloji əsaslandırılması coğrafi kəşflər məsələsində Papanın gücünün legitimliyinə meydan oxumaq idi. Fransa kralı I Frensisin bu münasibətlə verdiyi hazırcavab bəyanat məlumdur:
"Adəmin iradəsində belə bir yer yadımda deyil, bu məni Yeni Dünyaya sahib olmaqda bir paydan məhrum edərdi."
XVII əsrdə İspan-Portuqal müstəmləkə hakimiyyətinin gün batımı başladı. Tordesiyas müqaviləsi yalnız Cənubi Amerikada qüvvədə qaldı, burada İspaniya və Portuqaliya (Cənubi Amerikada koloniyaları olan Hollandiya müqaviləyə məhəl qoymadı) arasındakı sərhəd mübahisələrinin həllində istifadə edilməyə davam edildi. Tordesiyas müqaviləsi 1777-ci ildə San Ildefonsodakı müqavilə ilə rəsmi olaraq ləğv edildi.
Ədəbiyyat
- Bernd Schröter et Karin Schüller Tordesillas y sus consecuencias: la política de las grandes potencias europeas respecto a América Latina, 1494–1898. (congrès scientifique international du Département d’Histoire ibérique et latino-américaine de l’Université de Cologne, décembre 1994) — Vervuert, Francfort-sur-le-Main ; Iberoamericana, Madrid, 1995.
- Jesús Varela Marcos. El Tratado de Tordesillas en la política atlántica castellana. — Universidad de Valladolid, 1997. ISBN
- Michel Balard, Alain Ducellier. Le partage du monde : échanges et colonisation dans la Méditerranée médiévale. (actes du 3 Congrès sur la colonisation médiévale organisé par le Groupement de recherche n° 927 du CNRS) — Publications de la Sorbonne, Paris, 1998. ISBN
- Régis Debray. Christophe Colomb, le visiteur de l’aube. Suivi des Traités de Tordesillas. (traduits de l’espagnol par Bernard Lesfargues et présentés par Bartolomé Bennassar) — La Différence, Paris, 1991. ISBN
- Luís Adão da Fonseca, Maria Cristina Cunha. O Tratado de Tordesilhas e a diplomacia luso-castelhana no século XV. — Ed. Inapa, Lisbonne, 1991. ISBN
- Ланге П. В. Горизонты Южного моря. История морских открытий в Океании. — М.: Прогресс, 1988.
- Robert Rézette. The Spanish Enclaves in Morocco. — Nouvelles Editions Latines, 1976.
- Хроники открытия Америки. Кн. I. — М.: Академический проект, 2000.
İstinadlar
- Rézette, Robert The Spanish Enclaves in Morocco. 1976. Издательство Nouvelles Editions Latines. стр. 35–36.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- XIII əsr Kitabxana saytı (rus.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tordesiyas muqavilesi port Tratado de Tordesilhas isp Tratado de Tordesillas Ispaniya ve Portuqaliya arasinda dunyada nufuz sahelerinin bolunmesi haqqinda sazis 7 iyun 1494 cu ilde Tordesillas seherinde Kastilya sona catdi Katolik padsahlari terefinden 2 iyul Portuqaliya 5 sentyabrda tesdiqlendi 1506 ci ilde Roma Papasi II Yuliy terefinden tesdiqlendi Tordesiyas muqavilesiTordesiyas muqavilesiMuqavilenin sehifelerinden biriImzalanma tarixi 1494 7 iyunImzalanma yeri Tordesiyas IspaniyaTerefler Portuqaliya Ispaniya Vikianbarda elaqeli mediafayllarTordesiyas muqavilesi VikimenbedeIspaniya ve Portuqaliya arasindaki mustemleke demarkasiya xetleri Muqavilede bir il evvel Papa VI Aleksandr Inter caetera nin okuzunde qurulan bolme xetti gosterilmisdir Portuqaliya terefinin tekidi ile her iki qutbden kecen ve Atlantik okeanindan kecen demarkasiya xetti Azor arxipelaqi ve Kape Verde arxipelaqinin adalarindan her hansi birinin qerbinden 100 liqa Zelenyi adalarindan qerbde 370 liqaya 1770 km 1100 mil cekilen bir xettden kocuruldu Qapaq muasir koordinatlardadir bu 49 32 56 W ve ya papal meridian dir Bu xettin serqindeki denizler ve torpaqlar Portuqaliya kralligina qerbe Kastiliya ve Araqonun sexsi birliyine eslinde bu defe Ispaniyada birlesdi Hadiselerin xronologiyasi1452 1456 ci illerde Papa V Nicholas ve III Kalikstus Portuqaliyaya Kape Bohadordan cenub ve serqde hindilere aciq torpaqlara sahib olmaq huququnu verdi Kastiliya 1479 cu ilde bu huquqlari tanidi ve 1481 ci ilde Papa IV Sixtus Aeterni regis adli okuzu ile bir daha Portuqaliyanin Kanar adalarinin cenubundaki butun torpaqlari verdi Bu vaxt Kolumbun ilk ekspedisiyasi geosiyasi konteksti ehemiyyetli derecede deyisdirdi 15 mart 1493 cu ilde Kolumbun ilk ekspedisiyasindan qayitmasi Qerbi Hindistan in guya kesf edildiyi Portuqaliyani heyecanlandirdi bu kesf ona daha evvel verilmis erazi huquqlarini etibarsiz etdi Indi Kastilya ve Araqon ilk kesf etmek huquqlarini esas getirerek papanin mukafatlarini tanimaqdan imtina etdiler Munaqiseni yalniz Katolik Kilsesinin bascisi hell ede bilerdi Araqonese Valensiyadan olan Papa VI Aleksander 3 may 1493 cu il tarixinde Kape Verdenin 100 liqlik qerbinden kecen meridianin qerbinde kesf etdiyi ve ya acacagi butun torpaqlarin ona aid oldugunu elan etdi ve bunun serq bolgelerinde kesf edilecek yeni torpaqlarin oldugunu bildirdi ustelik bu qayda artiq xristian olkelerinin hakimiyyeti altinda olan erazilere samil edilmedi Bu hokm Portuqaliya krali II Juani derhal Araqon krali II Ferdinand ve heyat yoldasi Kastiliya kralicasi I Izabella ile bu movzuda bu xetti qerbe kocurmek haqqinda danisiqlara girdi Tordesiyas muqavilesinin baglandigi evNeticelerCenubi Amerikadaki erken Tordesiyas xetleri 1495 1545 Evveller Kastiliyalilar ve Portuqallar terefinden qismen mustemleke edilmis Maqreb ucun 1496 ci ilde asagidaki sert qoyuldu Maqreb bolme xetti demek olar ki yariya bolunen Penon de Velez de la Gomera adasindan basladi lakin muqavilede adanin ozu gosterilmedi Portuqaliya bolme xettinin qerbine Ispaniyanin serqine sahibi oldu Tordesiyas muqavilesini baglayarken umumiyyetle her iki teref hele de Atlantikanin heqiqi cografiyasini qeyri mueyyen tesevvur edirdiler Belelikle 1500 cu ilde Pedro Alvares Kabrala ekspedisiyasinin neticesinde melum oldu ki Ispaniya Portuqaliyani Braziliyaya hediyye etmisdir Bundan elave Amerika Sakit Okean haqqinda bilmediyi ucun qarsisialinmaz Qerb maneesi hesab olunurdu Okeani goren ilk avropali Ispan fateh Vasko Nunyes de Balboa idi 1513 cu ilde yoldaslari ile Panama kecidini kecerek namelum bir okeanin sahiline getdiler Cenuba aciq bir buxtada okeana catdiqda Vasko Nunyes de Balboa onu Cenubi deniz i adlandirdi 28 noyabr 1520 ci ilde Fernand Magellan 1519 1522 ci illerdeki bir ekspedisiya zamani aciq okeana girdi Sonra demarkasiya xettinin Serqde hara getmesi ile bagli sual keskin sekilde ortaya cixdi Nehayet 1529 cu il tarixli Zaraqoza muqavilesi ile Molukasin serqinden 257 5 liq mesafede quruldu Belelikle Ispaniya bu deyerli edviyyat menbeyine sahib olmaq huququnu itirdi bunun ucun ona mueyyen bir pul kompensasiyasi verildi Meridiani tesvir eden Kantino planisferi 1502 Tordesiyas muqavilesi Ispaniya ve Portuqaliyanin qeyri Avropa dunyasinda ebedi ve inhisarci hokmranligini nezerde tuturdu Bu bu iki olkenin o dovrde en inkisaf etmis deniz texnologiyasina ve naviqasiya sahesinde biliklere sahib oldugu boyuk cografi kesflerin onculleri olmasi sayesinde mumkun olmusdur Bununla birlikde diger Avropa gucleri Fransa Ingiltere Hollandiya bu veziyyeti tanimaqdan imtina etdi ve ozleri ucun resmi olaraq baglanmis Dunya Okeaninda piratciliq ucun feal ovlandilar Onlarin ideoloji esaslandirilmasi cografi kesfler meselesinde Papanin gucunun legitimliyine meydan oxumaq idi Fransa krali I Frensisin bu munasibetle verdiyi hazircavab beyanat melumdur Ademin iradesinde bele bir yer yadimda deyil bu meni Yeni Dunyaya sahib olmaqda bir paydan mehrum ederdi XVII esrde Ispan Portuqal mustemleke hakimiyyetinin gun batimi basladi Tordesiyas muqavilesi yalniz Cenubi Amerikada quvvede qaldi burada Ispaniya ve Portuqaliya Cenubi Amerikada koloniyalari olan Hollandiya muqavileye mehel qoymadi arasindaki serhed mubahiselerinin hellinde istifade edilmeye davam edildi Tordesiyas muqavilesi 1777 ci ilde San Ildefonsodaki muqavile ile resmi olaraq legv edildi EdebiyyatBernd Schroter et Karin Schuller Tordesillas y sus consecuencias la politica de las grandes potencias europeas respecto a America Latina 1494 1898 congres scientifique international du Departement d Histoire iberique et latino americaine de l Universite de Cologne decembre 1994 Vervuert Francfort sur le Main Iberoamericana Madrid 1995 Jesus Varela Marcos El Tratado de Tordesillas en la politica atlantica castellana Universidad de Valladolid 1997 ISBN 84 7762 686 3 Michel Balard Alain Ducellier Le partage du monde echanges et colonisation dans la Mediterranee medievale actes du 3 Congres sur la colonisation medievale organise par le Groupement de recherche n 927 du CNRS Publications de la Sorbonne Paris 1998 ISBN 2 85944 345 2 Regis Debray Christophe Colomb le visiteur de l aube Suivi des Traites de Tordesillas traduits de l espagnol par Bernard Lesfargues et presentes par Bartolome Bennassar La Difference Paris 1991 ISBN 2 7291 0727 4 Luis Adao da Fonseca Maria Cristina Cunha O Tratado de Tordesilhas e a diplomacia luso castelhana no seculo XV Ed Inapa Lisbonne 1991 ISBN 972 9019 36 3 Lange P V Gorizonty Yuzhnogo morya Istoriya morskih otkrytij v Okeanii M Progress 1988 Robert Rezette The Spanish Enclaves in Morocco Nouvelles Editions Latines 1976 Hroniki otkrytiya Ameriki Kn I M Akademicheskij proekt 2000 IstinadlarRezette Robert The Spanish Enclaves in Morocco 1976 Izdatelstvo Nouvelles Editions Latines str 35 36 Hemcinin baxSan Ildefonso anlasmasi 1777 Vasko Nunyes de BalboaXarici kecidlerXIII esr Kitabxana sayti rus Vikianbarda elaqeli media fayllar