Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Toktoğul Satılğanov (qırğ. Токтогул Сатылганов; 25 oktyabr 1864, Quşçusu qışlağı, Kokand xanlığı — 17 fevral 1933, Sasık-Ciydə kəndi, ) — qərğız xalq akını.
| Toktoqul Satılqanov | |
|---|---|
| qırğ. Токтогул Сатылганов | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | , Qırğızıstan |
| Vəfat tarixi | (68 yaşında) |
| Vəfat yeri | Oş, Qırğızıstan |
| Fəaliyyəti | şair, müğənni, akın |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Toktoqul Satılqanov 1864-cü il oktyabr ayının 25-də indiki Qırğızıstan Respublikasının Oş vilayətindəki Ketmen-Töbö qəsəbəsi yaxınlığındakı Quşçusu kəndində anadan olub. Onun doğulduğu kəndin adı azərbaycanlılara da doğmadır. Çünki türk tayfalarının adını daşıyan Quşçu kəndləri burada da var. Toktoqulun doğulduğu kənd indi istedadlı xalq ozanının adını daşıyan rayona tabedir.
Xalq akınının atasının adı Satılqandır. Əksər türk xalqlarında olduğu kimi qırğızlarda da övlad atanın adıyla çağrılır. Rusiyanın təsirilə sonluğu ov, yev-lə tamamlanan familya formalaşanda əksər qırğızlar kimi Tokyoqulun atasının adı olan Satılqan ona familyaya çevrilir.
Satılqan bölgənin zarafatçıl, şirin lətifələr danışan, bədahətən şeirlər söyləyən, bugünkü anlamda monotamaşalar göstərən insanlarından birisi olmuşdur. Toktoqulun anası da ürəkləri kövrəldən, necə deyərlər, daş ürəkli insanların da gözündən yaş çıxara bilən bir ağıçı olmuşdur.
Uşaqlığını keçə çadırlarda, yayda yaylaqda, qışda qışlaqda keçirən, məktəb, mədrəsə üzü görməsə də, fitri istedadı, iti yaddaşıyla ailə üzvlərinin, qohumlarının, sonra da bölgədə yaşayanların diqqətini özünə cəlb edən Toktoqul yeniyetməliyində çobanlıq edərkən təbiətin hər cür sərt üzünü görür. Sürü otararkən borana da düşür, qoyunlara hücuma keçən ac yırtıcılarla da üzləşir. Hava xoş, kefi kök olanda dağ bulaqlarının suyundan içib çəmənlərdə oxumaqla səsini cilalayıb. Dağlara, göydə uçan quşlara "konsert" verə-verə bir akın kimi yetişib. Beləcə 13 yaşından yırlar söyləməyə başlayıb.
Onun fitri istedadını ailəsi və Naken, Esenaman, Çondun kimi yırçıların şeirləri gəlişdirir. Tarixi qaynaqlara sadiq qalan, əsərlərində fakt və sənədlərə dayanmağa üstünlük verən məşhur qırğız yazıçısı "Gəlgəl" romanında bölgənin məşhur qopuz düzəldən və ifaçısı Niyazalı onu himayəsinə götürdüyünü, şagirdinə yalnız çalıb oxumağı, qırğızların ağızı ilə desək akınlığı öyrətmir, həm də quzunun və ya oğlağın bağırsaqlarını təmizlədikdən sonra onu tərsinə çevirərək necə qaşıyıb naziltmək lazım gəldiyini, həmin bağırsaqları kölgədə qurudarkən onun uzanması üçün hansı çəkidə daş bağlamaq lazım gəldiyini, necə deyərlər, bağırsaqdan qopuz üçün yüksək keyfiyyətli sim düzəltməyi, qopuzun çanağı və qolu üçün ağac seçməyi öyrədir.
Toktoqul Satılqanov da az bir zamanda həm mahir qopuz düzəldən usta, həm də məclislərdə günlərlə dastan söyləməyi bacaran sənətkar kimi tanınır. O, yalnız özündən əvvəl yaşamış akınların yaratmış olduqları dastan və yırları söyləməklə kifayətlənmir, özü də gündəlik həyatda baş verənləri, gördüklərini musiqinin və bədii sözün vasitəsilə dinləyicilərinə çatdırır.
Toktoqul Saltıq oğluna böyük şöhrət gətirən isə təxminən iyirmi yaşlarında Arzımat adlı akınla deyişməsi, bu deyişmədə Arzımatı yenməsi olur. Tölöqon Qasımbekovun yazdığına görə bir çox aşıqlar və şairlər kimi Toktoqulun da ilk sevgisi uğursuz olur, oxu daşa dəyir. O, bölgənin varlılarından və nüfuzlu şəxslərindən olan Subanın qızına vurulur. Ustadı Niyazalı Toktoqulun özünü-sözünü bilmədiyini görüb başqa bir şagirdi Töröyə tapşırır ki, onun dərdini öyrənsin. Toktoqulun çox səmimi dostu olan akın Törö ustadının tapşırığını yerinə yetirir. Niyazalı bu sevdanın baş tutmayacağını, varlı Suvanın qızını kasıb sənətkara verməyəcəyini bilsə də, ruhdan düşmür, çıxış yolları axtarır.
O, bölgənin ünlü xalq ozanlarından olan, həm də Suvanla uzun illər dostluq edən Cengicok və xanımını elçi göndərir. Cengicok qopuzu, musiqisi və sözü ilə Suvanı yumşaltmağa çalışsa da, mümkün olmur. Suvan nəinki qızını vermir, hətta keçmiş dostunu, bölgənin ünlü sənətkarını evindən qovur.
Bundan inciyən Toktoqul Suvana tənqid edən yırlar yazaraq məclislərdə oxuyur. Nəğmələrində ozanlığın-aşıqlığın var dövlətdən, əsil-nəsildən üstün olduğunu tərənnüm edir. O, deyir ki, var-dövlət bir qəza, fəlakət nəticəsində əldən gedə bilər, dədə-babası bəy xan olanın övladı bivec ola bilər, amma akınlık Allah vergisidir. Akını xalq sevər və onun hörmətini saxlar, adını yaşadar. Toktoqul Satılqanov yırlarında yalnız Suvanı tənqid etməklə qalmır, vətənini işğal etmiş Rusları və onlara yarınan yerli məmurları, əsilzadələri də tənqid etməyə başlayır. Onun nəğmələri bölgəni idarə edən rus məmurlarını bərk narahat etsə də, xalq arasında böyük nüfuzu olan akını özləri cəzalandırmır. Onu yerli məmurların əli ilə cəzalandırmağı qərara alır. Qaynaqların verdiyi bilgiyə görə onu bölgə məmurlarını ifşa edən "Beş qaban" və başqa şeirlərinə görə həbs edirlər. Qırğız xalqı arasında böyük nüfuzu olan, hətta çox vaxt cəsarətinə və ötkəmliyinə görə Rus məmurlarının belə onunla hesablaşmalı olduğu, qadın olsa da, xalqının datka, yəni sərkərdə ləqəbi verdiyi Kurmancan Datka ruslara xidmət edən yerli məmur Kerimbaydan xahiş edir ki, Toktoqulu həbsdən azad etdirsin. 1811–1907-ci illərdə yaşamış, qırğız sərkərdəsinin xanımı olmuş Kurmancan qırğızlar arasında qan düşmənlərini barışdıran, tayfa davalarına son verən, həmişə haqlının tərəfində duran, kasıb-kusuba, əlsiz-ayaqsıza himayədarlıq edən bir el anası kimi tanındığından Kerimbay onun sözündən çıxa bilmir. Toktoqulu həbsdən azad etdirəcəyinə söz verir. Həbsxanadan Toktoqulla görüşən Kerimbay ondan tələb edir ki, oxuduğu nəğmələrə görə xalq arasında ondan üzr istəsin və bir daha rus məmurlarını, yerli bəyləri, mirzaları, imkanlı və nüfuzlu şəxsləri tənqid edən nəğmələr oxumasın, lakin Toktoqul Kerimbayın şərtlərinə əməl etməkdənsə Sibirə sürgünə getməyi üstün tutur. Onu at arabasında Sibirə sürgünə göndərəndə də qopuz çalaraq öz taleyindən bəhs edən yırlar söyləyir. Xalq ozanının ömür yolunu araşdıranlar Toktoqulun Əndicanda 1898-ci ildə çar Rusiyasına qarşı baş qaldırmış üsyanda fəal iştirak etdiyini, Rus əsgəri birliklərinə qarşı döyüşdüyünü və yırları ilə üsyançıları işğalçılara qarşı savaşda dönməz olmağa ruhlandırdığını yazırlar. Üsyan yatırıldıqdan sonra Toktoqul da həbs edilir. Öncə ona edam cəzası kəsilsə də sonra bu cəza Sibirə sürgünlə əvəzlənir. Sibirin sərt təbiəti Toktoqulu ruhdan salmır. Yeniyetməliyində və gəncilyində qazandığı həyat təcrübəsi köməyinə gəlir. Sibridə dörd il nəzarət altında və ağır şəraitdə işlədilsə də, oradan qaçmağı bacarır. Qarlı dağlardan, kecilməz meşələrdən, nəhəng çaylardan keçərək, günlərlə ac-susuz qalsa da, insanlardan gizlənsə də iki ilə doğma evlərinə gəlib çıxa bilir. Qoca anasının tək qaldığını, ağlamaqdan gözlərinin kor olduğunu, 2–3 yaşında qoyub getdiyi oğlunun öldüyünü, arvadının onun dönəcəyinə ümidini üzərək evi tərk edib getdiyini görür. Bütün bu sarsıntılar xalq ozanının ruhdan salmır. O, bir dərviş dözümü, dərviş səbrilə qopuzunu çalır, yeni qoşduğu yırlarıyla, yeni bəstələrilə xalqını doğruluğa, düzlüyə, haqqa, ədalətə, səxavətə çağırır. Onun "Alımkan", "Süyümkan", "Nasılkan", "Güllə", "Nə ilginç", "Nəsihət", "Dərmə", "Sənət", "Dünya", "Ömür" kimi dərin fəlsəfi məzmunlu şeirləri xalqın əzbərinə çevrilir. Bolşeviklər silah gücünə hakimiyyəti ələ aldıqdan sonra sadə xalq arasında nüfuzu olan, insanları öz tərəflərinə çəkərək onlardan bir təbliğatçı kimi istifadə etməyə başlayırlar. Dağıstanda Süleyman Staliski, Həmzət Sadasa, Qazağıstanda Cambul Caboyev kimi Qırğızıstanda da Toktoqulu da tərəflərinə çəkə bilirlər. Satılqanın oğlu Toktoqul Satılqanov Toktoqula çevrilir. Bolşeviklərin xalqlara azadlıq verəcəyinə, insanlar arasında bərabərlik yaradacaqlarına, sinfi ziddiyətləri aradan qaldıracaqlarına, varlı ilə kasıbın bərabər olacağına inanan akın yaşlı çağlarında tərənnüm yırları söyləməyə başlayır. "Hansı qadın Lenin kimi oğul doğmuş" yırı ona böyük şöhrət qazandırır. Yırları bir çox xalqların dillərinə çevrilir. Azərbaycanda da xalq ozanının sosializmi, sovet rəhbərlərini tərənnüm edən əsərləri çevrilərək çap olunur.
1933-cü il fevralın 17-də indi adını daşıyan rayonun Sasık Ciydə kəndində dünyasını dəyişən Toktoqul Satılqanov adının əbədiləşdirilməsi üçün 1965-ci ildə Qırğızıstanda SSR Dövlət Mükafatı təsis edilmiş, Qırğızıstan Dövlət Flarmoniyasına, məktəblərə, kolxozlara və başqa mədəni maarif müəssisələrinə onun adı verilmiş, həyatından bəhs edən opera yazılmış, kino film çəkilmiş, Bişkekdə əzəmətli heykəli, bölgələrdə büstləri qoyulmuşdur. Qırğızlar arasında çox ünlü qopuz ustası, yırçı kimi tanınan Korgol, Alımkul, Barpı, Kalık, Osmonkul və başqaları özlərini Toktoqulun şagiridi saymışlar.
Qırğızıstanın məşhur tarixi romanlar müəllifi Tölöqon Qasımbekov "Gəlgəl" romanında Toktoqul Satılqanovun ömür yolunu əsas götürsə də onun timsalında daxili ziddiyyətlər ucbatından xalqının Rusya əsarətinə düşməsini, bu səbəbdən çəkdiyi əziyyətləri, bir sözlə XIX–XX yüzillərdə qırğızların ağır və məşəqqətli həyatını bədii dillə təsvir etmişdir.
Sovetlər Birliyi dağıldıqdan sonra Toktoqul Satılqanova Qırğız ədəbiyyatında ilk dəfə V. İ. Lenin haqqında yır söyləyən akın kimi deyil, Rus işğalçılarının bölgədəki məmurlarının törətdiyi vəhşilikləri xalqına çatdıran, xalqının sadə əmək adamlarını haqsız incidən varlıları tənqid edən, gəncləri vətənpərvər, döyüşkən bir ruhda böyütmək istəyən bir xalq ozanı kimi qiymət verilməyə başlanmışdır. Onun 1920-ci ilədək söyləmiş olduğu yırların toplanmasına, nəşrinə və gənc akınlar tərəfindən ifasına diqqət artırlımışdır.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Toktogul Satilganov qirg Toktogul Satylganov 25 oktyabr 1864 Quscusu qislagi Kokand xanligi 17 fevral 1933 Sasik Ciyde kendi qergiz xalq akini Toktoqul Satilqanovqirg Toktogul SatylganovDogum tarixi 25 oktyabr 1864Dogum yeri QirgizistanVefat tarixi 17 fevral 1933 68 yasinda Vefat yeri Os QirgizistanFealiyyeti sair mugenni akin Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiToktoqul Satilqanov 1864 cu il oktyabr ayinin 25 de indiki Qirgizistan Respublikasinin Os vilayetindeki Ketmen Tobo qesebesi yaxinligindaki Quscusu kendinde anadan olub Onun doguldugu kendin adi azerbaycanlilara da dogmadir Cunki turk tayfalarinin adini dasiyan Quscu kendleri burada da var Toktoqulun doguldugu kend indi istedadli xalq ozaninin adini dasiyan rayona tabedir Xalq akininin atasinin adi Satilqandir Ekser turk xalqlarinda oldugu kimi qirgizlarda da ovlad atanin adiyla cagrilir Rusiyanin tesirile sonlugu ov yev le tamamlanan familya formalasanda ekser qirgizlar kimi Tokyoqulun atasinin adi olan Satilqan ona familyaya cevrilir Satilqan bolgenin zarafatcil sirin letifeler danisan bedaheten seirler soyleyen bugunku anlamda monotamasalar gosteren insanlarindan birisi olmusdur Toktoqulun anasi da urekleri kovrelden nece deyerler das urekli insanlarin da gozunden yas cixara bilen bir agici olmusdur Usaqligini kece cadirlarda yayda yaylaqda qisda qislaqda keciren mekteb medrese uzu gormese de fitri istedadi iti yaddasiyla aile uzvlerinin qohumlarinin sonra da bolgede yasayanlarin diqqetini ozune celb eden Toktoqul yeniyetmeliyinde cobanliq ederken tebietin her cur sert uzunu gorur Suru otararken borana da dusur qoyunlara hucuma kecen ac yirticilarla da uzlesir Hava xos kefi kok olanda dag bulaqlarinin suyundan icib cemenlerde oxumaqla sesini cilalayib Daglara goyde ucan quslara konsert vere vere bir akin kimi yetisib Belece 13 yasindan yirlar soylemeye baslayib Onun fitri istedadini ailesi ve Naken Esenaman Condun kimi yircilarin seirleri gelisdirir Tarixi qaynaqlara sadiq qalan eserlerinde fakt ve senedlere dayanmaga ustunluk veren meshur qirgiz yazicisi Gelgel romaninda bolgenin meshur qopuz duzelden ve ifacisi Niyazali onu himayesine goturduyunu sagirdine yalniz calib oxumagi qirgizlarin agizi ile desek akinligi oyretmir hem de quzunun ve ya oglagin bagirsaqlarini temizledikden sonra onu tersine cevirerek nece qasiyib naziltmek lazim geldiyini hemin bagirsaqlari kolgede qurudarken onun uzanmasi ucun hansi cekide das baglamaq lazim geldiyini nece deyerler bagirsaqdan qopuz ucun yuksek keyfiyyetli sim duzeltmeyi qopuzun canagi ve qolu ucun agac secmeyi oyredir Toktoqul Satilqanov da az bir zamanda hem mahir qopuz duzelden usta hem de meclislerde gunlerle dastan soylemeyi bacaran senetkar kimi taninir O yalniz ozunden evvel yasamis akinlarin yaratmis olduqlari dastan ve yirlari soylemekle kifayetlenmir ozu de gundelik heyatda bas verenleri gorduklerini musiqinin ve bedii sozun vasitesile dinleyicilerine catdirir Toktoqul Saltiq ogluna boyuk sohret getiren ise texminen iyirmi yaslarinda Arzimat adli akinla deyismesi bu deyismede Arzimati yenmesi olur Toloqon Qasimbekovun yazdigina gore bir cox asiqlar ve sairler kimi Toktoqulun da ilk sevgisi ugursuz olur oxu dasa deyir O bolgenin varlilarindan ve nufuzlu sexslerinden olan Subanin qizina vurulur Ustadi Niyazali Toktoqulun ozunu sozunu bilmediyini gorub basqa bir sagirdi Toroye tapsirir ki onun derdini oyrensin Toktoqulun cox semimi dostu olan akin Toro ustadinin tapsirigini yerine yetirir Niyazali bu sevdanin bas tutmayacagini varli Suvanin qizini kasib senetkara vermeyeceyini bilse de ruhdan dusmur cixis yollari axtarir O bolgenin unlu xalq ozanlarindan olan hem de Suvanla uzun iller dostluq eden Cengicok ve xanimini elci gonderir Cengicok qopuzu musiqisi ve sozu ile Suvani yumsaltmaga calissa da mumkun olmur Suvan neinki qizini vermir hetta kecmis dostunu bolgenin unlu senetkarini evinden qovur Bundan inciyen Toktoqul Suvana tenqid eden yirlar yazaraq meclislerde oxuyur Negmelerinde ozanligin asiqligin var dovletden esil nesilden ustun oldugunu terennum edir O deyir ki var dovlet bir qeza felaket neticesinde elden gede biler dede babasi bey xan olanin ovladi bivec ola biler amma akinlik Allah vergisidir Akini xalq sever ve onun hormetini saxlar adini yasadar Toktoqul Satilqanov yirlarinda yalniz Suvani tenqid etmekle qalmir vetenini isgal etmis Ruslari ve onlara yarinan yerli memurlari esilzadeleri de tenqid etmeye baslayir Onun negmeleri bolgeni idare eden rus memurlarini berk narahat etse de xalq arasinda boyuk nufuzu olan akini ozleri cezalandirmir Onu yerli memurlarin eli ile cezalandirmagi qerara alir Qaynaqlarin verdiyi bilgiye gore onu bolge memurlarini ifsa eden Bes qaban ve basqa seirlerine gore hebs edirler Qirgiz xalqi arasinda boyuk nufuzu olan hetta cox vaxt cesaretine ve otkemliyine gore Rus memurlarinin bele onunla hesablasmali oldugu qadin olsa da xalqinin datka yeni serkerde leqebi verdiyi Kurmancan Datka ruslara xidmet eden yerli memur Kerimbaydan xahis edir ki Toktoqulu hebsden azad etdirsin 1811 1907 ci illerde yasamis qirgiz serkerdesinin xanimi olmus Kurmancan qirgizlar arasinda qan dusmenlerini barisdiran tayfa davalarina son veren hemise haqlinin terefinde duran kasib kusuba elsiz ayaqsiza himayedarliq eden bir el anasi kimi tanindigindan Kerimbay onun sozunden cixa bilmir Toktoqulu hebsden azad etdireceyine soz verir Hebsxanadan Toktoqulla gorusen Kerimbay ondan teleb edir ki oxudugu negmelere gore xalq arasinda ondan uzr istesin ve bir daha rus memurlarini yerli beyleri mirzalari imkanli ve nufuzlu sexsleri tenqid eden negmeler oxumasin lakin Toktoqul Kerimbayin sertlerine emel etmekdense Sibire surgune getmeyi ustun tutur Onu at arabasinda Sibire surgune gonderende de qopuz calaraq oz taleyinden behs eden yirlar soyleyir Xalq ozaninin omur yolunu arasdiranlar Toktoqulun Endicanda 1898 ci ilde car Rusiyasina qarsi bas qaldirmis usyanda feal istirak etdiyini Rus esgeri birliklerine qarsi doyusduyunu ve yirlari ile usyancilari isgalcilara qarsi savasda donmez olmaga ruhlandirdigini yazirlar Usyan yatirildiqdan sonra Toktoqul da hebs edilir Once ona edam cezasi kesilse de sonra bu ceza Sibire surgunle evezlenir Sibirin sert tebieti Toktoqulu ruhdan salmir Yeniyetmeliyinde ve gencilyinde qazandigi heyat tecrubesi komeyine gelir Sibride dord il nezaret altinda ve agir seraitde isledilse de oradan qacmagi bacarir Qarli daglardan kecilmez meselerden neheng caylardan kecerek gunlerle ac susuz qalsa da insanlardan gizlense de iki ile dogma evlerine gelib cixa bilir Qoca anasinin tek qaldigini aglamaqdan gozlerinin kor oldugunu 2 3 yasinda qoyub getdiyi oglunun olduyunu arvadinin onun doneceyine umidini uzerek evi terk edib getdiyini gorur Butun bu sarsintilar xalq ozaninin ruhdan salmir O bir dervis dozumu dervis sebrile qopuzunu calir yeni qosdugu yirlariyla yeni bestelerile xalqini dogruluga duzluye haqqa edalete sexavete cagirir Onun Alimkan Suyumkan Nasilkan Gulle Ne ilginc Nesihet Derme Senet Dunya Omur kimi derin felsefi mezmunlu seirleri xalqin ezberine cevrilir Bolsevikler silah gucune hakimiyyeti ele aldiqdan sonra sade xalq arasinda nufuzu olan insanlari oz tereflerine cekerek onlardan bir tebligatci kimi istifade etmeye baslayirlar Dagistanda Suleyman Staliski Hemzet Sadasa Qazagistanda Cambul Caboyev kimi Qirgizistanda da Toktoqulu da tereflerine ceke bilirler Satilqanin oglu Toktoqul Satilqanov Toktoqula cevrilir Bolseviklerin xalqlara azadliq vereceyine insanlar arasinda beraberlik yaradacaqlarina sinfi ziddiyetleri aradan qaldiracaqlarina varli ile kasibin beraber olacagina inanan akin yasli caglarinda terennum yirlari soylemeye baslayir Hansi qadin Lenin kimi ogul dogmus yiri ona boyuk sohret qazandirir Yirlari bir cox xalqlarin dillerine cevrilir Azerbaycanda da xalq ozaninin sosializmi sovet rehberlerini terennum eden eserleri cevrilerek cap olunur 1933 cu il fevralin 17 de indi adini dasiyan rayonun Sasik Ciyde kendinde dunyasini deyisen Toktoqul Satilqanov adinin ebedilesdirilmesi ucun 1965 ci ilde Qirgizistanda SSR Dovlet Mukafati tesis edilmis Qirgizistan Dovlet Flarmoniyasina mekteblere kolxozlara ve basqa medeni maarif muessiselerine onun adi verilmis heyatindan behs eden opera yazilmis kino film cekilmis Biskekde ezemetli heykeli bolgelerde bustleri qoyulmusdur Qirgizlar arasinda cox unlu qopuz ustasi yirci kimi taninan Korgol Alimkul Barpi Kalik Osmonkul ve basqalari ozlerini Toktoqulun sagiridi saymislar Qirgizistanin meshur tarixi romanlar muellifi Toloqon Qasimbekov Gelgel romaninda Toktoqul Satilqanovun omur yolunu esas goturse de onun timsalinda daxili ziddiyyetler ucbatindan xalqinin Rusya esaretine dusmesini bu sebebden cekdiyi eziyyetleri bir sozle XIX XX yuzillerde qirgizlarin agir ve meseqqetli heyatini bedii dille tesvir etmisdir Sovetler Birliyi dagildiqdan sonra Toktoqul Satilqanova Qirgiz edebiyyatinda ilk defe V I Lenin haqqinda yir soyleyen akin kimi deyil Rus isgalcilarinin bolgedeki memurlarinin toretdiyi vehsilikleri xalqina catdiran xalqinin sade emek adamlarini haqsiz inciden varlilari tenqid eden gencleri vetenperver doyusken bir ruhda boyutmek isteyen bir xalq ozani kimi qiymet verilmeye baslanmisdir Onun 1920 ci iledek soylemis oldugu yirlarin toplanmasina nesrine ve genc akinlar terefinden ifasina diqqet artirlimisdir Hemcinin baxQirgizistan edebiyyati