Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tin - türk və altay xalq inancında ruh. Tın (Dın, Din, Çin, Çin) olaraq da deyilər. İnsan varlığının mənəvi hissəsi. Mücərrəd varlıq.
Mahiyyəti
Sabit və hərəkətli iki hissəsi vardır. Sabit qisiminə Sür, hərəkətli qisiminə də Süne adı verilər. İnsan doğularkən bir quş şəklində gəlib ağızından girər və ölərkən də yenə quş qılığında çıxıb gedər. İnsan öldüyündə hərəkətli ruhu (Sür) qırx gün əvvəl, sabit ruhu (Süne) isə ölüm anında yarpaqları arasına gedər. Bəzi varlıqların ruhları başqa bir yerde saxlanmışdır. Məsələn "Çoğun Qulaq" (çox qulaqlı) Yelbeğenin ruhu bir pınarda üzən sarı balığın qarınındakı gümüş sandıqda saxlıdır. Bir başqa devin ruhu bir ayının qarınındakı üç quşdadır. Tin, Günəş kimi parlayar və bir ip kimi göyə uzanar. Bundan başqa nəfəs, külək kimi mənalar ehtiva edər. Ölüm, nəfəs alıb vermənin kəsilməsidir. Və ruh bədəni tərk edincə ölüm reallaşar. Buna görə ölüm üçün ruhun uçması və ya quş olması, şahin olması tabirleri istifadə edilər. Məsələn Yunus Əmrənin aşağıdakı sətirləri bu məntiqin bir davamıdır.
- İş bu sözə Haqq şahiddir
- Bu can gövdəyə qoanaqtır
- Bir gün ola çıxa gedə
- Qəfəsden quş uçmuş kimi
Nəfəs bədənin bütün orqan və oynaqlarını bir-birinə bağlar. O gedincə bunlar dağılar. Ruh daha ana bətnindəykən ortaya çıxar. Körpə tərpənirsə artıq ruhu gəlmiş deməkdir. Çadırın təpəsində olan duman dəliyindən içəri girərək doğulacaq uşağa həyat verən günəş şüasına bənzər "sus qutu" fərqli bir formasıdır. Etrusklar Tin deyilən bir Göy ilahına tapılar.
Sür
Sür - türk, altay və monqol mifologiyasında hərəkətsiz ruh. Monqollar Süldə (Sulda) deyərlər. İnsan ruhunun sabit, hərəkətsiz qismidir. Bədəni tərk etdiyində insan ölər. Söz; sürmək, davam etmək kökündən gəlir. Eyni zamanda iz, işarə deməkdir. Zaman və davamlılıq mənaları var. Süld sözü monqolcada işarə və bayraq mənaları daşıyır. Tunguscada Sür/Sir axmaq, damlamaq kimi mənalar da ifadə edir.
Süne
Süne - türk, altay və monqol mifologiyasında hərəkətli ruh. Sün və ya Sin olaraq da deyilər. Monqollar Sünesün deyərlər. İnsan ruhunun hərəkətli hissəsidir. Bədəni terketse belə geri dönə bilər. Geceleri gəzib geri gələ bilər. Sulara girib çıxa bilər. Şamanın bədəndən çıxıb, trans halında başqa aləmlərə gedib geri gələ bilən ruhuna Bur və ya Bura deyilir. Söz; elastiklik, oynaqlıx mənalarını saxlayar. Sün sözcüyünün köhnə altay və monqol dillərində toxum mənası vardır.
Sün xan
Sün xan - türk və altay mifologiyasında ailə tanrısıdır. Sünken Xan da deyilir. Baran Xana bağlı bir ruh olaraq görünür. Ailənin və soyun qoruyucu iyesidir. Onları başqa düşmən soyların zərərlərinə qarşı qoruyur. Onun tərəfindən qorunan insanlar güclü, düşüncəli və cəsur olarlar. Dünyanı işıq yayaraq çirkdən, pislikdən, pis işlərdən təmizləyər. Çox qüvvətli, ürküdücü tanrıdır. Söz mənası, sümük və nəsil deməkdir. Sün sözünün köhnə altay və monqol dillərində toxum mənası vardır. Bundan başqa Süns monqolcada ruh mənasını verər.
Etimologiya
(Tin/Tın) kökündən törəmişdir. Külək, esinti, can, istirahət etmək mənalarını ehtiva edər.
Mənbə
- Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) (türk.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tin turk ve altay xalq inancinda ruh Tin Din Din Cin Cin olaraq da deyiler Insan varliginin menevi hissesi Mucerred varliq MahiyyetiSabit ve hereketli iki hissesi vardir Sabit qisimine Sur hereketli qisimine de Sune adi veriler Insan dogularken bir qus seklinde gelib agizindan girer ve olerken de yene qus qiliginda cixib geder Insan olduyunde hereketli ruhu Sur qirx gun evvel sabit ruhu Sune ise olum aninda yarpaqlari arasina geder Bezi varliqlarin ruhlari basqa bir yerde saxlanmisdir Meselen Cogun Qulaq cox qulaqli Yelbegenin ruhu bir pinarda uzen sari baligin qarinindaki gumus sandiqda saxlidir Bir basqa devin ruhu bir ayinin qarinindaki uc qusdadir Tin Gunes kimi parlayar ve bir ip kimi goye uzanar Bundan basqa nefes kulek kimi menalar ehtiva eder Olum nefes alib vermenin kesilmesidir Ve ruh bedeni terk edince olum reallasar Buna gore olum ucun ruhun ucmasi ve ya qus olmasi sahin olmasi tabirleri istifade ediler Meselen Yunus Emrenin asagidaki setirleri bu mentiqin bir davamidir Is bu soze Haqq sahiddir Bu can govdeye qoanaqtir Bir gun ola cixa gede Qefesden qus ucmus kimi Nefes bedenin butun orqan ve oynaqlarini bir birine baglar O gedince bunlar dagilar Ruh daha ana betnindeyken ortaya cixar Korpe terpenirse artiq ruhu gelmis demekdir Cadirin tepesinde olan duman deliyinden iceri girerek dogulacaq usaga heyat veren gunes suasina benzer sus qutu ferqli bir formasidir Etrusklar Tin deyilen bir Goy ilahina tapilar SurSur turk altay ve monqol mifologiyasinda hereketsiz ruh Monqollar Sulde Sulda deyerler Insan ruhunun sabit hereketsiz qismidir Bedeni terk etdiyinde insan oler Soz surmek davam etmek kokunden gelir Eyni zamanda iz isare demekdir Zaman ve davamliliq menalari var Suld sozu monqolcada isare ve bayraq menalari dasiyir Tunguscada Sur Sir axmaq damlamaq kimi menalar da ifade edir SuneSune turk altay ve monqol mifologiyasinda hereketli ruh Sun ve ya Sin olaraq da deyiler Monqollar Sunesun deyerler Insan ruhunun hereketli hissesidir Bedeni terketse bele geri done biler Geceleri gezib geri gele biler Sulara girib cixa biler Samanin bedenden cixib trans halinda basqa alemlere gedib geri gele bilen ruhuna Bur ve ya Bura deyilir Soz elastiklik oynaqlix menalarini saxlayar Sun sozcuyunun kohne altay ve monqol dillerinde toxum menasi vardir Sun xan Sun xan turk ve altay mifologiyasinda aile tanrisidir Sunken Xan da deyilir Baran Xana bagli bir ruh olaraq gorunur Ailenin ve soyun qoruyucu iyesidir Onlari basqa dusmen soylarin zererlerine qarsi qoruyur Onun terefinden qorunan insanlar guclu dusunceli ve cesur olarlar Dunyani isiq yayaraq cirkden pislikden pis islerden temizleyer Cox quvvetli urkuducu tanridir Soz menasi sumuk ve nesil demekdir Sun sozunun kohne altay ve monqol dillerinde toxum menasi vardir Bundan basqa Suns monqolcada ruh menasini verer Etimologiya Tin Tin kokunden toremisdir Kulek esinti can istirahet etmek menalarini ehtiva eder MenbeTurk Efsane Sozluyu Deniz Qaraqurd Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 turk