Tikanlı kəvər (lat. Capparis spinosa) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kəvərkimilər fəsiləsinin kəvər cinsinə aid bitki növü.
Tikanlı kəvər | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Elmi təsnifat | ||||||||||
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: Növ: Tikanlı kəvər | ||||||||||
Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
|
Yarımkol bitki olub, 2 m-ə qədər uzunluqda budaqları var. Yarpağı girdə-yumurtavarı, yaxud ellipsvarı olub, saplaqlıdır. Çiçəkləri iri, rəngli ağ olub, tək-tək halda yarpaqların qultuğunda yerləşir. Meyvəsi giləmeyvəyə bənzəyən qutucuqdan ibarətdir. Toxumları kürəvarıdır, tünd-qonur rənglidir, təqribən qaraya çalır. Bitki may-iyul aylarında çiçəkləyir, meyvələri avqustda yetişir. Azərbaycanda kəvər Samur-Dəvəçi ovalıqlarında, Abşeronda, Kür-Araz çayları ovalıqlarında, Lənkəran və Naxçıvanın dağ ətəyi sahələrində yayılmışdır. Xüsusən, qeyd edilən rayonların ovalıqlarında, aşağı dağ qurşağında, yarımsəhralıq yerlərdə ehtiyatı daha çoxdur.
Kəvərin çiçəklərinin qönçə dövründə onda 100-150 mq % C vitamini, 0,32 % rutin, 21-28 % azotlu maddələr, 4-5 % piyli maddələr olur. Toxumlarında 25-30 % piyli yağ vardır ki, bu da tərkib etibarilə 12-13 % doymuş yağ turşularından, 22-24 % olein, 33-51 % linol turşularının qliseridlərindən ibarətdir.
Təbii yayılması
Yabanı halda Aralıq dənizi sahillərində, Cənubi Avropada, Qafqazda, Orta asiyada, Pakistanda və Hindistanda yayılmışdır.
Botaniki təsviri
Çoxillik yarımkol bitkidir. Oduncaqlı əsas gövdədən hər tərəfə sürünən, uzunluğu 2 m-dək olan budaqları çıxır. Çoxsaylı kiçik yarpaqlarıyumru və ya ellipsvari formalı, ucu biz, qısa saplaqda yerləşir, saplaqların bünövrəsində iynə kimi yalançı zoğları vardır. Çiçəkləri tək, iri (diametri 5-8 sm), ağ bəzən sarımtıl və ya çəhrayı çalarlıdır. May-iyunda, bəzən iki dəfə (sentyabr-oktyabrda)çiçəkləyir. Meyvələri uzunsov-oval, ətli, giləmeyvə şəkilli, uzunluğu 2 sm-dək, yaşıl rənglidir. Yetişdikdə içəri tərəfdən çoxsaylı, qonur toxumları, burulan dörd laylarla açılır. Kökü qalın, güclüdür.
Ekologiyası
Yaxşı drenajlı, günəşli yerdə, pH 6, 3-8, 3 olan quru torpaqlarda bitir. Qışda temperaturu +10 °C-dən aşaği olmayan rayonlarda becərilməsi məsləhətdir.
Azərbaycanda yayılması
Azərbaycanda tikanlı kəvər ancaq yabanı növü halda yayılmışdır. Böyük və Kiçik Qafqazda, Abşeronda, Şamaxıda, Naxçıvanda, Sumqayıtda, Xızıda və s. rayonlarda bitir.
İstifadəsi
Qabığının həlimi iştaha artıran və mədənin fəaliyyətini yaxşılaşdıran ədviyyat kimi istifadə edilir. Köklərin hər qabığı diş ağrısında çeynənir və irinli yaralarda istifadə olunur. Kaperslərin meyvələrində steroid saponinlər, alkaloidlər, karbohidratlar (32,9%), askorbin turşusu (150 mq %-dək) və yağ (3,75%);küklərin qabığında-staxidrin alkaloidi vardır.
İstinadlar
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 503.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tikanli kever lat Capparis spinosa bitkiler aleminin kelemcicekliler destesinin keverkimiler fesilesinin kever cinsine aid bitki novu Tikanli keverElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste KelemciceklilerFesile KeverkimilerCins KeverNov Tikanli keverBeynelxalq elmi adiCapparis spinosa L 1753Sekil axtarisiITIS 505885NCBI 65558EOL 590839 Yarimkol bitki olub 2 m e qeder uzunluqda budaqlari var Yarpagi girde yumurtavari yaxud ellipsvari olub saplaqlidir Cicekleri iri rengli ag olub tek tek halda yarpaqlarin qultugunda yerlesir Meyvesi gilemeyveye benzeyen qutucuqdan ibaretdir Toxumlari kurevaridir tund qonur renglidir teqriben qaraya calir Bitki may iyul aylarinda cicekleyir meyveleri avqustda yetisir Azerbaycanda kever Samur Deveci ovaliqlarinda Abseronda Kur Araz caylari ovaliqlarinda Lenkeran ve Naxcivanin dag eteyi sahelerinde yayilmisdir Xususen qeyd edilen rayonlarin ovaliqlarinda asagi dag qursaginda yarimsehraliq yerlerde ehtiyati daha coxdur Keverin ciceklerinin qonce dovrunde onda 100 150 mq C vitamini 0 32 rutin 21 28 azotlu maddeler 4 5 piyli maddeler olur Toxumlarinda 25 30 piyli yag vardir ki bu da terkib etibarile 12 13 doymus yag tursularindan 22 24 olein 33 51 linol tursularinin qliseridlerinden ibaretdir Tebii yayilmasiYabani halda Araliq denizi sahillerinde Cenubi Avropada Qafqazda Orta asiyada Pakistanda ve Hindistanda yayilmisdir Botaniki tesviriCoxillik yarimkol bitkidir Oduncaqli esas govdeden her terefe surunen uzunlugu 2 m dek olan budaqlari cixir Coxsayli kicik yarpaqlariyumru ve ya ellipsvari formali ucu biz qisa saplaqda yerlesir saplaqlarin bunovresinde iyne kimi yalanci zoglari vardir Cicekleri tek iri diametri 5 8 sm ag bezen sarimtil ve ya cehrayi calarlidir May iyunda bezen iki defe sentyabr oktyabrda cicekleyir Meyveleri uzunsov oval etli gilemeyve sekilli uzunlugu 2 sm dek yasil renglidir Yetisdikde iceri terefden coxsayli qonur toxumlari burulan dord laylarla acilir Koku qalin gucludur EkologiyasiYaxsi drenajli gunesli yerde pH 6 3 8 3 olan quru torpaqlarda bitir Qisda temperaturu 10 C den asagi olmayan rayonlarda becerilmesi meslehetdir Azerbaycanda yayilmasiAzerbaycanda tikanli kever ancaq yabani novu halda yayilmisdir Boyuk ve Kicik Qafqazda Abseronda Samaxida Naxcivanda Sumqayitda Xizida ve s rayonlarda bitir IstifadesiQabiginin helimi istaha artiran ve medenin fealiyyetini yaxsilasdiran edviyyat kimi istifade edilir Koklerin her qabigi dis agrisinda ceynenir ve irinli yaralarda istifade olunur Kaperslerin meyvelerinde steroid saponinler alkaloidler karbohidratlar 32 9 askorbin tursusu 150 mq dek ve yag 3 75 kuklerin qabiginda staxidrin alkaloidi vardir IstinadlarLinnaeus C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 1 S 503 Hemcinin bax